Ramiz ƏSKƏr türk xalqlari əDƏBİyyati oçerkləRİ-1 Bakı – 2011
Yüklə 3,82 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 9. «Küllahlı gəldi» şeiri.
| 7. «Divana gəldi» şeiri.
Məkan: dəqiq göstərilmir. Zaman: bir gecə. İştirakçılar: Bəhaəddin Nəqşibəndi və dərvişləri. Nəticə: şairə badə içirirlər.
Məkan: göstərilmir. Zaman: bir gecə. İştirakçılar: yalnız Bəhaəddin Nəqşibəndi. Nəticə: Bəhaəddin Nəqşibəndi şairə gülgün şərab içirir.
Məkan: göstərilmir. Zaman: bir gecə. İştirakçılar: əli qızıl əsalı, başı küllahlı bir bölük ərən. Nəticə: dəqiq göstərilmir. Bu silsiləyə şərti olaraq «Gördüm» adlı şeiri də əlavə etmək olar. Orada badə içmə elementləri var, lakin kifayət qədər açıq və bəlirgin deyildir. Məxdumqulunun həyatındakı badə içmə məsələsi bizdəki badə içməyə çox bənzəyir. Yalnız ona badə içirən adamların dini və mənəvi statusu daha yüksəkdir, bizdəki dərviş, pir, nurani qoca surəti, badə əvəzinə alma vermə burada yoxdur. Başqa mühüm fərq isə odur ki, doqquz dəfə badə içsə də, Məxdumquluya bircə dəfə də olsun buta verilmir, yəni sevgilisi ona göstərilmir. Məncə, bu fərqlər və bənzərliklər, eləcə də ədəbiyyatımızda badə və buta məsələsi ayrıca bir tədqiqatın mövzusudur. * * *
Məxdumqulunun yaradıcılığının əsasını və mayasını, heç şübhəsiz, məhəbbət lirikası təşkil edir. Vətəndaş qeyrətli şairin türkmən birliyinə səsləyən şeirləri də az deyil. Öz dövrünə görə mükəmməl ruhani təhsili alan, yetkin ərən və irfan sahibi olan Məxdumqulunun dini məzmunlu şeirləri də olduqca çoxdur. Böyük şairin ədəbi irsində ictimai-siyasi məzmunlu şeirlər, fəlsəfi-didaktik əsərlər də əhəmiyyətli yer tutur. Bunlardan başqa, Məxdumqulunun müxtəlif vəsilələrlə yazdığı şeirlər də (məsələn, vücudnamələr, atasına, qardaşı Abdullaya həsr etdiyi şeirlər, şəxsən özünün başına gələn faciələr haqqında şeirlər) vardır. Doğma xalqına minbir qırılmaz tellə bağlı olan bu bötük sənətkar bütün hallarda xalq ruhunun tərcümanı kimi onun arzu və istəklərini, həyatını və taleyini qələmə almış, bunu geniş poetik vüsət və sonsuz ilhamla, əlvan və parlaq boyalarla yerinə yetirmişdir. Məxdumqulunun üç əsrdən bəri türkmən ədəbiyyatına hakim olması, yön verməsi və sevilməsinin sirri də məhz bundadır. * * *
Türkmən birliyi məsələsi vətənpərvər bir şair və ziyalı kimi Məxdumqulunu daim narahat etmiş və düşündürmüşdür. Məlum olduğu kimı, türkmənlər tarixən bir neçə böyük və kiçik boydan (təkə, yomut, göylən, əlili, yazır, salır və s.) meydana gələn xalq kimi formalaşmışlar. Şairin yaşadığı mürəkkəb və keşməkeşli dönəmdə boylar arasında birlik məsələsi çox aktual idi. Nadir şahın Orta Asiya, Əfqanıstan və Hindistana səfərləri, bölgənin özündə özbəklərin taxt qovğaları, başqırdların, kalmıkların bu olaylara müdaxiləsi, türkmənlərin pərakəndəliyi, bir-birlərinə dəstəkdən daha ziyadə köstək olmaları, çəkişmələri böyük xaos yaradır, rusların Orta Asiyaya ilk hərbi yürüşləri, qızılbaşların türkmən ellərinə arasıkəsilməz talançılıq basqınları vəziyyəti daha da gərginləşdirirdi. Bütün bunları ürək ağrısı ilə müşahidə edən Məxdumqulu türkmənləri vahid siyasi yelpazədə birləşdirməyin tərəfdarı kımı çıxış etmiş, bunun qeyri-mümkün olduğunu gördükdə öz sənəti ilə qardaş boylar arasında mənəvi birlik yaratmağa çalışmışdır. Məxdumqulu türkmən birliyi mövzusunda çoxlu şeir yazmışdır. Bunların bir qismi doğrudan-doğruya türkmənlərə ortaq milli şüur aşılayan şeirlər, bir qismi adlı-sanlı türkmən xanlarının, bəylərinin, sərkərdə və döyüşçülərinin qəhrəmanlıqlarını tərənnüm edən şeirlər, bir qismi isə doğma vətənin gözəlliklərini vəsf edən şeirlərdir. Bunlardan «Türkmənin», «Türkmən binası», «Tökər olduq yaşımız», «Çovdur xan», «Çovdur xan üçün», «Ya Əhməd şah», «Dövlətəlinin», «Gürgənin», «Hasar dağındadır», «Sonu dağı», «Gözlərəm», «Sizindir» və başqalarını göstərmək olar. Şair türkmən boylarının qardaş olduğunu, beş boyun vahid bir dövlətə qulluq edəcəyi təqdirdə onların qarşısında heç bir qüvvənin dayana bilməyəcəyini təlqin etmişdir: Yüklə 3,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|