Ramiz ƏSKƏr türk xalqlari əDƏBİyyati oçerkləRİ-1 Bakı – 2011
Yüklə 3,82 Mb.
|
| Türkmənlər bağlasa bir yerə beli,
Qurudar Qülzümü, dəryayi-Nili, Təkə, yomut, göylən, yazır, əlili, Bir dövlətə qulluq etsək beşimiz. Məxdumqulu türkmənlərin dirliyinin onların birliyi, hərbi qüdrəti sayəsində mümkün olacağını göstərərək yazmışdır: Təkə, yomut, yazır, göylən, axal eli bir olub, Bir yerə qılsa yürüş, açılar gül laləsi. Özünün məşhur «Bilinməz» şeirində Məxdumqulu yomutla göylənin, təkə ilə salırın hərbi yürüşü qarşısında düşmənlərin duruş gətirə bilmədiyini göstərmişdir: Yomut, göylən təəssüblə özündən, Çəkdi qoşun, önü-ardı bilinməz. Sığmaz, çıxdı Dəşti-Dəhan düzündən, Gedən yolu, qonan yurdu bilinməz. ...Təkə, salır yürüş etsə yuxardan, Düşmənin namərdi, mərdi bilinməz. Böyük vətənpərvər şair türkmən birliyinin bir gün mütləq qurulacağına, türkmən xalqının iqbalının çiçək açacağına dərin inam və sarsılmaz ümid bəslədiyini aşağıdakı bəndlərdə dilə gətirərək belə yazmışdır: Bir olub könüllər, ürəklər, başlar, Yığılsa, əriyər torpaqlar-daşlar, Bişib bir süfrədə yeyilsə aşlar, Çiçəklənər ol iqbalı türkmənin... Tirələr qardaşdır, uruğ yarıdır, İqballar tərs gəlməz, haqqın nurudur, Mərdlər ata minsə, savaş sarıdır, Qəsbkara yürür yolu türkmənin. Vətənin birliyi naminə öz sazı-sözü ilə mübarizə aparan şair «Gərəkdir» şeirində hər bir türkmən bahadırını yurd, el və din uğrunda daim namusla-arla vuruşmağa çağırmış, vətən və millət yolunda öz canından keçməyə səsləmişdir: İgid oldur – yurd üstündə, Canın verə din üstündə, Qoç igidlər, el üstündə Namus ilən ar gərəkdir. Məxdumqulu türkmənlərin el qeyrəti çəkən Çovdur xan, Dövlətəli, Övəzgəldi kimi siyasi xadimlərinə, Əhməd şah, Ataniyaz xan kimi rəhbərlərinə həsr etdiyi şeirlərdə də onu bir vətəndaş kimi daim narahat edən milli birlik məsələsini ön plana çıxarmışdır. Böyük söz ustasının özü türkmənlərin göylən boyunun gərkəz tirəsinə mənsubdur. Şair bəzi şeirlərində özünü, əslini-nəslini, yurdunu nişan vermişdir. Məsələn, bir qəzəlinin son bəndində yazmışdır: Bilməyən, soranlara deyin bu qərib adımız, Əsli gərkəz, yurdu Ətrək, adı Məxdumquludur. Bir gəraylısında isə özünü bir qədər geniş miqyasda, yurdunu və boyunu birlikdə təqdim etmişdir: Yurdum Ətrək, elim göylən, Mən bir sevər yar gözlərəm. Məxdumqulu milli miqyasda bir türkmən sənətkarı, daha geniş mənada isə ümumtürk ədəbiyyatının çox görkəmli bir nümayəndəsi, eləcə də dünya ədəbiyyatının məşhur simalarından biridir. * * *
Məxdumqulunun məhəbbət lirikası son dərəcə zərif, lətafətli və incədir. Burada Şərq poeziyasının məşhur məhəbbət dastanlarının qəhrəmanları tez-tez xatırlanır. Şair öz şeirlərində müxtəlif vəsilələrlə 3 dəfə İbrahimlə Saranı, Fərhadla Şirini, Leyli ilə Məcnunu, Yusiflə Züleyxanı, Vərqa ilə Gülşanı, Novruzla Gülfərxarı, Vamiqlə Əzranı, Arzu ilə Qəmbəri, Tahirlə Zöhrəni, Qəriblə Şahsənəmi, Seyfəlməliklə Mahcəmalı, Bilqeyslə Süleymanı və başqalarını yada salmış, onların ölümsüz eşqini misal göstərmişdir. Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, Məxdumqulu həm də dastançı şairdir. O, 11 dastanı, əlavə olaraq bəzi rəvayətləri və xalq hekayələrini nəzmə çəkmişdir. Şairin hazırladığı dastan antologiyası «İbrahim və Sara» dastanı ilə başlayır və «Aşıq Qərib və Şahsənəm» dastanı ilə başa çatır. Bu ənənə daha sonra Molla Nəfəs tərəfindən davam etdirilmiş və o, «Zöhrə və Tahir» dastanını eyni şəkildə hazırlamışdır. Yuxarıda da göstərdiyimiz kimi, bəzi tarixi məlumatlardan və şeirlərindən anlaşıldığına görə, Məxdumqulu Mənli adlı bir qızı böyük məhəbbətlə sevmiş, lakin ona qovuşmamışdır. Şair öz nakam eşqinə bir çox elegiya yazmış, Mənliyə bir neçə həzin şeir həsr etmiş, bəzi şeirlərində isə onun adını çəkmiş və ya işarə vurmuşdur. Aşağıda onun «Ayrıldım», «Mənli», «Görünər», «Neyləyim, biçarəyəm» adlı şeirlərindən birər bənd, «Bənzəməz» adlı qəzəlindən isə bir beyt verməklə o xallı (mənli) qızın Məxdumqulunun şəxsi taleyində oynadığı mənhus və müdhiş, poetik taleyində eyni dərəcədə munis və müsbət rolu vurğulamaq istəyirik: Yüklə 3,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|