Referat mavzu: To'qima xillari va ularning vazifalari Bajardi: Jurayeva H. Tekshirdi: Safarov A. K

O
rganlar
Yurak, oʻpka, oshqozon, buyraklar, teri va jigar kabi organlar maʼlum bir funksiyani bajarish uchun tashkil etilgan ikki yoki undan ortiq toʻqima turlaridan iborat. Masalan, yurak qon haydaydi, oʻpka kislorodni olib, karbonat angidridni chiqarib yuboradi va teri ichki tuzilmalarni tashqi muhitdan himoya qilish uchun toʻsiq rolini bajaradi.
Aksariyat organlar toʻrtala toʻqima turini ham oʻz ichiga oladi. Ingichka ichakning qatlamli devorlari toʻqimalarning organ hosil qilishiga yaxshi misoldir. Ichakning ichki qismi epiteliy hujayralari bilan qoplangan, ularning bir qismi gormonlar yoki hazm fermentlarini ajratib turadi, boshqalari esa ozuqa moddalarni oʻzlashtiradi. Epiteliy qatlami atrofida bezlar, qontomirlar va neyronlar bilan navbatlashib keladigan biriktiruvchi toʻqima va silliq mushak qavatlari joylashgan. Silliq mushak ovqatni ichak orqali, oʻzi bilan bogʻliq boʻlgan neyronlar tarmogʻi nazorati ostida harakatlantiradi.

Asosiy to'qima yoki tuproq to'qimasi, botanikada, parenxima (asosan), kollenxima va sklerenxima hujayralaridan tashkil topgan to'qima. Ushbu to'qimalarning hujayralari o'simlik bo'ylab yoki ma'lum joylarda yoki tuzilmalarda joylashgan bo'lishi mumkin, turli xil morfologik xususiyatlarga ega va o'simlikda bir nechta funktsiyalarni bajaradi.

Ushbu to'qimalarning funktsiyalari o'simlikning saqlanib qolishi uchun juda muhimdir, chunki u boshqa funktsiyalar qatorida saqlash, tarkibiy va mexanik qo'llab-quvvatlash, oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarish (fotosintez orqali), qayta tiklashda ishtirok etadi.
Hosil qiluvchi to’qima – meristema
Meristema bu o’simlikning butun umri davomida o’zining faol ko’payish xususiyati va fiziologik faolligi saqlab qoluvchi, o’simlik umumiy massasining doimiy ortib borishiga sabab bo’luvchi, shu bilan birga boshqa muhim to’qimalarni hosil bo’lishiga javobgar to’qimalarning umumiy nomi hisoblanadi.
O’simlik hujayralari ixtisoslashgandan so’ng o’zining ko’payish xususiyatini yo’qotadi, shu bilan birga ular boshqa tipdagi hujayralarga aylana olmaydi. Meristema hujayralari juda oz ixtisoslashgan yoki umuman ixtisoslashmagan bo’ladi. Meristema hujayralari boshqa hujayralardan farqli ravishda mayda bo’lib, hujayraning asosiy qismini sitoplazma tashkil etadi. Yadrosi yirik, hujayra hajmining yarmini tashkil etadi, membranasida juda ko’p poralar mavjud. Vakuolalari nihoyatda kichkina. Shakllangan plastidalar mavjud emas. Hujayralar o’zaro zich joylashgan, hujayralararo moddasi kam bo’ladi.
Meristema hujayralari mitoz usulida ko’payadi. Hosil bo’lgan hujayralarning biri meristema sifatida saqlanib qolsa, ikkinchisi ixtisoslashib boshqa to’qima hujayrasiga aylanadi. Meristema hujayralari ichidagi initsial hujayra faol bo’linish xususiyatiga ega bo’lib, u bo’linganda hosil qilgan bo’lajak boshqa to’qima hujayrasidan hajmi va vakuolalari soni bilan farqlanadi. Meristema atamasini ilk marotaba nemis botanigi Karl Vilgelm fon Negeli “Botanika faniga qo’shilgan hissalar” asarida keltirib o’tadi.