RREIRSfflBıK
TMMOB makina mühendisleri odası yayını OCAK 1988
mden
Metal
ma cetvelleri.
10 ve
için, Referans
t, Türkiye'nin
ücretsiz montaj
ti.
TSE KALiTE BELGELİ
yakacık armatürler!
Seviye Gfet«ri«i
Armatürlerimiz, Klinger - Avusturya
lisansıyla modern entegre tesislerimizde
kaliteli olarak üretilmektedir.
Klinger Armatürleri 14 ülkede imâl
edilmekte ve bütün dünyada
kullanılmaktadır.
Armatürlerimiz,mükemmel ve uzun ömürlü
sızdırmazlık sistemi, kolay bakım ve
sızdırmazlık ringlerinin değiştirilmesiyle
yenilenme özelliğinden dolayı ekonomiktir,
enerji tasarrufu sağlar, çevreyi kirletmez.
KLİNGER - YAKACIK, mükemmel bir satış
sonrası servis ve vana seçiminde danışmanlık
hizmeti de vermektedir.
Katalog ve her türlü ilave bilgi için
hizmetinizdeyiz.
YAKACIK MAKİNA FABRİKASI
Döküm Valf Sanayi ve Ticaret A.Ş.
Şirket Merkezi
Kemeraltı Cad. Bankalar Han
K. 5 Karaköy - İstanbul
Tel: 151 02 96 (4 hat)
Telex: 25304
Fabrika:
Ankara Asfaltı Üstü
Kartal - İstanbul
Tel: 353 63 63 - 64
Mağaza:
Necatibey Cad. Karantina Sok
No: 7 Karaköy - istanbul
Tel: 144 33 71
Ankara irtibat Bürosu:
Strasburg Cad. No: 32/3
Sihhıye - Ankara
Tel: 30 23 75-30 46 36
İzmir İrtibat Bürosu:
Alsancak Atatürk Cad.
374/3 Tel: 21 72 08
Adana İrtibat Bürosu:
istiklâl Mah. 219 Sokak
No: 33/5 Tel: 125 13
Pompa üretiminde kaliteyi
18 yıldır Misan Pompaları
yaşatıyor
KULLANIM ALANLARI
Endüstriyel Tesisler n Şehir Su Şebekeleri
Kazan Besi Uygulamaları D Yüksek Basınçlı Sulama Tesisleri
İçme Suyu Tesisleri D Maden ve Kömür Ocakları
Benzin İstasyonları ü Kimyasal Tesisler
Yangın Tesisleri G Isı Santralları
Hidroforlar
İMALAT MALZEMELERİ
Pik Döküm GG 25 D Bronz G-Sn Bz l O
Sfero Döküm GGG 40 D Sfero Döküm GGG 60
Paslanmaz Çelik AISI 304 G Çelik GS 60
TEKNİK ÖZELLİKLER
Debi Aralığı 5-600 mVh G Basınç Aralığı 20-290 mSS
Isı Aralığı Maksimum 1 25°C G Devir Sayısı 1450 ve 2900 D/dak
Normal, Teflon, Mekanik G Özel Soğutma ile Maksimum
Salmastralı İmalat 180°C
/ CONTENTS
Ocak / January
Cilt / Vol.:29
Sayı / No: 336
Makina Mühendisleri Odası
adına
^ Sahibi (Publisher) :
• ismet Rıza ÇEBl
•?
Sorumlu Yazı işleri Müdürü
(Managing Editör) :
- Serdar TAN
y
f Yayın Kurulu (Publishing Duard)
J Atilla ATASOY
S&rhat ALTEN
Moıin ŞiMŞEK
Siyami ESER
Uğur AKARSU
Metin UYGUR
Atilla ÇINAR
O.Nihal BULAMAÇ
Reklam Yönetmeni
(Advertising Representative):
Nemin ÛZBAKl
Grafik (Graphist):
Ali YILDIZ
Dizgi (Type Setting):
NORM Dizgi ve Yayıncılık
125 80 26 - An kıra
Baskı (Printing hy):
MAYA Matbaacılık ve Yayıncılık Ltd.Ştı.
Tel: 118 01 53 - Ankara
Yönetim Yori (llead Office):
Konur Sokak No: 4/4 Kızılay-Ankara
Tel: 1182374- 12571 65
Basıldığı Tarih: OCAK 1988
Baskı Sayısı : 20.500
ELEKTRON IŞINI İLE YÜZEY SERTLEŞTİRME 7
Nişan SÖNMEZ
SOĞUK VURMA 10
Levon Jozef ÇAPAN
YÜZEY KAPLAMADA ETKİLİ BİR YÖNTEM: PVD 14
Mehmet YÜKSEL - Ferhaıı UZUN - Tevfik KÜÇÜKÖMEROĞLU
TEKERLEKLERİN PATİNAJ YAPMALARINA KARŞI KİLİTLEME
MEKANİZMALI DİFERANSİYELLER 19
Nusret Sefa KURALAY
MOTORLARDA PETROL YERİNE KULLANILABİLECEK
YAKITLAR 24
Orhan DURGUN
SANAYİ KONGRESİNİN ARDINDAN 28
TARİH VE TEKNOLOJİ 30
BİLGİSAYAR 32
İŞ GÜVENLİĞİ 37
ODA'DAN 39
BASINDAN 41
DERGİMİZİN 28. CİLDİNDEKİ YAZILAR 42
Abone Koşullan : Makina Mühendisten Odası'nın Türkiye'deki üyelerine parasız gönderilir. Ayda bir çıkar. Sayısı 1000.-TL; Yıllık abone 10.000.-TL, 6 aylık abone
5000.-TL; Mühendislik eğitimi yapan öğrencilere % 20 indirim yapılır. Yurt dışı abone 35 ABD Doları.
Reklam Fiyatları ve Koşullan : Ön iç Kapak (Renkli) 1 .OOO.OOO.-TL; Arka Kapak (Renkli) 1.150.000.-Tt; Arka iç Kapak (Renkli) 1.000,000..-TL; iç Sayfa (Renkli)
400.000.-TL. (Siyah-Beyaz) 300.000.-TL; 1/2 Sayfa (Renkli) 300.000.-TL (Siyah-Beyaz) 200.000.-TL, 1/4 Sayfa (Siyah-Beyaz) 125.000.-TL, 1/8 Sayfa
(Siyah-Beyaz) 75.000.-TL, iç Tanıtım Sayfası (Renkli) 1.1 OO.OOO.-TL ikinci Kapak (Renkli) 700.000.-TL. + KDV uygulanır. Derginin sayfa boyutları 20x27 cm'dır.
Reklam filmleri 17x24 cm, 17x12 cm, 17x16 cm, 8,5x6 cm boyutlarında gönderilmelidir. Reklam bedelleri fatura tarihinden başlayarak 15 gün içinde Türkiye iş Bankası,
Ankara Yenişehir Şubesindeki 89872 Nolu hesaba yatırılır.
Yazı Yayım Koşullan : Yazılar daktilo ile yazılmış iki kopya olarak, yazının 100 sözcükten oluşan Türkçe ve ingilizce özeti, yazarın kısa özgeçmişi, adresleri ve telefon nu-
maralan ile birlikte gönderilmelidir. Fotoğraflar net ve temiz olmalı, mümkünse negatifi gönderilmeli, şekiller basım için aydınger ya da beyaz kağıda çini mürekkebi ile
çizilmelidir. SI birimleri kullanılmalıdır. Özgün ve Derleme yazılardaki görüşler yazarına, Çevirilerden doğacak sorumlullluk ise çevirene aittir. Gönderilen yazılar başka
bir yayın organında yayımlanmamış olmalıdır. Yayın Kurulu gönderilen yazılar üzerinde gerekli gördüğü düzeltmeyi yapmaya yetkilidir. Dergide yayımlanan yazılara bir
dergi sayfası için Özgün ve Derleme yazılarda 4.000.-TL, Çeviri yazılarda 3.000.-TL. net ödeme yapılır. Dergideki yazılar kaynak gösterilmek koşuluyla başka yayın ör
ganlarında yayımlanabilir.
ANKARA ŞUBESİ:
|
İST AN BU i- ŞUBESi:
|
izmir şubesi -.
|
|
ADANA ŞUBESİ :
|
BURSA ŞUBESİ
|
l DİYARBAKIR
|
TRAbZON
|
|
istiklal cad. 99
|
|
|
Atatürk Cad.
|
Hacılar Mal Eceler Sou
|
1 bölge TEMSiLCiLiĞi
|
|
06442 Demirtep«/Ankar«
|
Ankara i »hanı Kat : 4
|
12 Kat; 1 D. 1
|
|
Ekmekçiler Apt. 171/3
|
Beyse! Ayt. Kat 4
|
! Inanoğlu Cad. Ebru au'
|
|
|
80060 Bsyoğlu/Utanbul
|
35220 GUndoğdu. Alsa
|
çak / izmir
|
01001 Adana
|
16371 Bursa
|
l Kat 1 D. ı
|
Kst • 1 No:33
|
Yeni yılla birlikte Odamız hareketli bir döneme giriyor. Ocak ayında şube ve temsilciliklerimiz genel
kurullarını yapacaklar. Tarihlerini Aralık sayısı sunuşunda açıkladığımız genel kurullara üyelerimizin
katılımının, Odamızı daha ileriye taşıyacağına inanıyor, üyelerimizi bu demokratik görevlerini yerine
getirmeye çağırıyoruz.
1988'e girerken dergimizde göze çarpan önemli değişiklikler yapmadık. Bunun nedeni, en iyiye ulaş-
tığımıza inanmak değil, üyelerimizin dergiye yönelik eleştirilerini de değerlendirme kaygısıdır. Olgun-
laştırmaya çalıştığımız okuyucu anketini, en kısa dönemde hazırlayıp sizlere ulaştırmayı planlıyoruz.
Böylece, sizlerin de katkısıyla derginin en iyiye yöneleceğine inanıyoruz.
Ocak ayı ile birlikte başlattığımız ve "Atelyeden" köşemizle dönüşümlü olarak iki ayda bir yayınlana-
cak olan "Tarih ve Teknoloji"köşemiz, tarihte ilk mühendislik uygulamalarını tanıtıyor. Yeni yazı dizi-
mizin ilginizi çekeceği umuduyla, bütün üyelerimize sağlık ve esenlikler dolu bir yıl diliyoruz.
YAYIN KURULU
MÜHENDİS VE MAKİNA DERGiSi CiLT :29 SAYI:336 OCAK 1988
Elektron ışını ile
yüzey sertleştirme
YÖNTEMİN ÇALIŞMA ESASLARI
Resim l'de bir elektron ışını üreteci şemasal olarak veril-
miştir. Işın kaynağında bulunan, genellikle wolframdan
olan ve yüksek sıcaklığa ısıtılan katot elektron demetini ya-
yar. Bu demeti oluşturan elektronlar katot ile anot arasın-
daki yüksek gerilim ile hızlanırlar. VVehnelt elektrodunun
görevi bir yükseltme tüpündeki kafes ile eşdeğerdir: Katot
ile arasındaki gerilim farkına bağlı olarak ışın akımının şid-
detini denetler. Elektrodların biçimsel özellikleri elektron
akımının bir demet biçiminde oluşmasını sağlar. Manyetik
merceğin elektronlar üzerindeki etkisi, bir cam merceğin
ışık için olan etkisine benzer. Manyetik mercek, elektron
ışınını iş parçası yüzeyinde odaklayarak, büyüklüğü ayarla-
nabilir bir özek oluşturur.
Y.Doç. Dr. Nişan SÖNMEZ
Yıldız Üniversitesi
Müh. Fak. Metalürji Müh. Böl.
Öğretim Üyesi
Kimi makina elemanlarının işlevsel olabilmesi, kesitine
sertleştirme yerine, bir yüzey sertleştirmeyi gerektirir.
Bundan da öte kimi makina elemanlarında yersel
sertleştirme yapılması zorunluluğu vardır. Aşağıdaki yazıda
elektron ışını yardımı ile bir ısıl işlem yöntemi ele alınmakta
ve bu yöntemin yukarıdaki konuya getirdiği yeniliklerle
sağladığı üstünlükler incelenmektedir.
Instead ofthe hardening the hole body of some ıvork
pieces, case hardening is necessary to attain functionality.
Furthermore some work pieces require hcal hardening. in
the follouıing article a heat treatment ıvith the help of an
electron beam ıvill be explained. New dimensions and
advantages brought by this method to the subject
mentioned about uıill be introduced.
Yüksek
Gerilim
Kablosu
Katot
Wehnelt
Elektrodu
Yalıtkan
Anot
•
Vakum
Pompası
Ventil
Diyafram
Işın
Saptırıcı
Resim l
Makina elemanlarının ömür süreleri, bu elemanların çalış-
ma yüzeylerinin dayanç özellikleri ile belirlenir. Dayanç ve
sertlik ana gerecin alaşım bileşimine bağlı olmakla birlikte
büyük ölçüde alaşımın katılaşma koşullarına ve gerecin gör-
müş olduğu ısıl işleme de bağlıdır. Makina elemanı üzerinde
etkili olan zorlamalar yersel aynmlar göstermekle birlikte
yıpramalara ve dolayısıyla elemanın değişik bölgelerinde
değişik yeğinlikte aşınmalara neden olur. Söz konusu aşın-
mayı azaltabilmek için ya makina elemanının tümünün yük-
sek özelliklerde olan bir gereçten üretilmesi ya da elemanın
yalnızca seçkin biçimde yüksek zorlamalarla karşılaşan
bölgelerinin ek bir ısıl işlem görmesi gerekir (örnek olarak;
yüzeyin karbonlanması, indüksiyonla yüzeyin sertleştiril-
mesi, yüzeyin aşınmaya dirençli tabakalarla kaplanması v.b.)
Ne var ki, önerilen gereç seçimi yolu yüksek maliyeti de
birlikte getirdiğinden kararın özenle verilmesi gerekir. Sözü
edilen yöntemlerin tümünde de gereç yüzeyinde bir tufal ta-
bakası oluşumu görüldüğünden iş parçasının bir son işleme-
ye alınması kaçınılmaz olur. Buna karşılık elektron ışını ile
sertleştirmede bir ek işleme gerek duyulmaksızın daha yük-
sek yüzeysertliklerine ulaşabilmek olumsaldır.
: Metal işleme amaçlı bir elektron ışını üreteci
Elektronların kinetik enerjileri sözü edilen odak nokta-
sında metal atomları ile etkileşerek ısı enerjisine dönüşür.
Odak noktasında oluşan bu yüksek güç yoğunluğu nedeniy-
le gereç doruk düzeyde bir hızla (yaklaşık 10 C/San) ısı-
nır. Birkaç milisaniye sonra ışın ya kesilir ya da etkimekte
olduğu noktadan uzaklaştırılır. Bunu izeyen zaman içinde
soğumanın olabilmesi ancak, ısının soğuk olan çevre bölge-
lerine geçişi ile olumsaldır. Bu ise çok büyük negatif sıcak-
lık gradientleri ile gerçekleşmektedir. İşte hızlı ısı akışı,
sertleşebilir çeliklerde çok yüksek sertlikli martenzit oluşu-
muna neden olmaktadır1 Elektron ışınının etkimesinden
sonra gereğince hızlı ve yeterli bir soğumanın olabilmesi
için işleme alman hacım, iş parçasının en çok %10'u kadar
olmalı, bu sınırın aşılmamasına özel bir özen gösterilmelidir.
Gereç içinde sıcaklığın zamansa! ve hacımsal değişimini
saptayabilmek için ısı geçişi denklemlerinin uygun sınır ko-
şulları ile çözümü gereklidir.
MÜHENDiS VE MAKlNA DERGİSİ CİLT : 29 SAYI:336 OCAK 1988
Sertleşen bölgenin geometrisi ışın enerjisinin hacımsal
dağılımı ve sıcaklık gradienti ile belirlenir. Bu bölgenin ti-
pik oluşum biçimi; değişik yüksekliklerde olabilen bir küre
kesmesidir.
l O l
Yarıçap (mm)
Dostları ilə paylaş: |