Deviant xulq-atvorga ega o’smirlar bilan ishlashning reabilitasiya dasturlarini tuzishda quyidagilar inobatga olinadi:
1. Voyaga yetmagan bolaning ijobiy hislatlariga suyanish. Ijtimoiy pedagog deviant xulq-atvorga ega bolani qoralay olmaydi. U uchun muvaffaqiyat vaziyatini yaratish orqali uning xulq-atvorida ijobiy hislatlarni topish kerak va ijtimoiy pedagog faoliyatini shunga muvofiq tashkil qilish lozim.
2. Hayotiy intilishlarni shakllantirish. Odatda maktabdagi surunkali muvaffaqiyatsizliklardan so’ng o’smirlar umidsizlikka tushishadi, o’z kuchlariga ishonch yo’qoladi. Bunday o’smir uchun keyingi kasbiy o’z-o’zini anglab olish muhim bo’lib, bu holatda ijtimoiy pedagogning psixolog bilan hamkorlikdagi faoliyati uning kelajakdagi kasbiy o’z-o’zini anglab olish muhimi bo’lib bu holatda ijtimoiy pedagogning psixolog bilan hamkorlikdagi faoliyati uning kelajakdagi kasbini aniqlashga qaratiladi.
3. Uning keyingi kasbiy taqdiri bilan bog’liq faoliyatdan tashqari deviant xulq-atvorli bolani u uchun ahamiyatli bo’lgan ijtimoiy faoliyatga jalb qilish ham lozimdir. Bu murakkab vazifa hisoblanadi, chunki odatda bu holatda nafaqat u yoki bu faoliyat turiga nisbatan o’zgarishni, balki bolalar jamoasi bilan ham munosabatlarning normallashuvini talab qiladi. Amaliyotning guvohlik berishicha qiyin tarbiyalanadigan bolalarda boshqa o’quvchilarga qaraganda bo’sh vaqti 4 marta ziyoddir.
4. O’smir bilan o’zaro munosabatlarga hurmat bilan qarash. Dezadaptasiya bo’lgan bolalarda yaxshi muomalaning yo’qligi sababli har qanday tarbiyaviy ta’sir voyaga yetmagan bola tomonidan qattiq qarshilikka duch keladi. Bunday bolalar bilan ish olib borishda ijtimoiy pedagogdan sabr-matonat talab qilinadi.
Reabilitasion ijtimoiy pedagogik faoliyat jarayonida mutaxassis quyidagi vazifalarni bajaradi:
-dezadaptasiya boshlangunga qadar o’smirda bo’lgan ijobiy hislatlarni tiklash,
-o’smirda u yoki ijtimoiy foydali faoliyatga kirishish orqali salbiy hislatlarini to’g’rilash, intilishni shakllantirish, o’smirning o’z-o’zini belgilab olishdagi ehtiyojini faollashtirish,
-o’smir faoliyatining ijobiy motivasiyasini faollashtirish.
Ta’lim muassasida bolalar va o’smirlar tibbiy-pedagogik reabilitasiyasining namunasi
Ta’lim
sharoitlarining
tibbiy-gigiyenik
optimallashuvi
(ovqatlinish,
jihozlash)
O’quv-tarbiya
jarayonini
o’quvchilarning
ruhiy-
fizioligik
xususiyatlarini
inobatga
olgan holda
rasional
tashkil
qilish
Sog’ligi
holati
bo’yicha
turli
o’quvchilar
toifalari
uchun
ta’lim
adaptasiyasi
O’quvchilar-
ning
tibbiy-gigiyenik
ta’limi
va .......
tayyorgarligi
Kasallik-
larning
ommaviy
profilak-
tikasi,
o’quvchilar
jismoniy
holatini
optimal-
lashtirish
Ta’lim muassasalarida reabilitasion faoliyat tizimi
Reabilitasion
faoliyatning
vazifalari,
obyektlari va
yo’nalishlari
Bu yo’nalishdagi
faoliyat amalga
oshiriladigan
muassasalar
Reabilitasion
dasturlarni
amalga oshiruvchi
ishchilar toifalari
1. Ruhiy-pedagogik
reabilitasiya.
Obyekt- ijtimoiy va
pedagogik qarovsiz
bolalar.
Vazifalari:
-maktab va oilaviy
kamsitishlarni
yengish,
-yetakchi faoliyatda
muvaffaqiyatga
erishish,
-ruhiy va shaxsiy
rivojlanishning
uyg’unlashuvi,
-ijobiy “Men”
obrazini
shakllantirish,
- ijtimoiy adovat
profilaktikasi.
Umumta’lim
maktabgacha
muassasalari,
maktablar,
oddiy guruh (sinf),
korreksiya sinflari.
Individual o’qitish
maktablari.
O’smirlar va bolalarga psixologik-pedagogik yordam ko’rsatish markazlari
Pedagoglar.
Amaliy psixologlar.
ijtimoiy pedagoglar.
Logopedlar.
Korreksion ta’lim o’qituvchilari
2. ijtimoiy pedagogik
reabilitasiya
Obyekt-nizoli tarbiyaviy vaziyatda bo’lgan dezadaptasiya qilingan bolalar, yetimlar, voyaga yetmagan huquqbuzarlar.
Vazifalari:
-huquqlarni himoya qilish, vasiylik.
-nazoratsizlikni oldini olish,
- ijtimoiy zararli omillar profilaktikasi,
- ijtimoiy maqomning tiklanishi,
-psixofizik va shaxsiy rivojlanishsur’atlarini ushlab turish
Go’daklar uyi.
Bolalar uyi.
Maktab-internatlar, maxsus maktablar, xospislar, ijtimoiy yordam va ijtimoiy reabilitasiya markazlari.
ijtimoiy pedagoglar.
ijtimoiy ishchilar.
Amaliy psixolog-
tarbiyachilar, bolalar huquqlarini himoya qilish bo’yicha inspektorlar,
psixoterapevtlar,
psixonevrologlar.
3. Tibbiy pedagogik reabilitasiya.
Obyekt-nogiron bolalar, tez-tez kasalga chalinuvchi bolalar, cheklangan aqliy imkoniyatlarga ega bolalar.
Vazifalari:
-tarbiyaviy mikromuhit gigiyenasi
-sog’lomlashtirish va davolash
-tibbiy profilaktika
-sog’liqni saqlash
- ijtimoiy adaptasiya va reabilitasiya
-zaxiradagi imkoniyatlardan foydalanish
-kompensatorlik funksiyalarni rivojlantirish
Funksional buzilishlarga ega bolalar uchun muassasa.
Korreksion maktab.
Nogironlar uylari.
Sog’liq markazlari.
Davolash markazlari.
Terapevt pedagogika markazlari.
Maktabgacha muassasalar va maktablarda logopedik guruhlar. Ruhiy sog’lik va reabilitasiya markazlari.
Pedagog-defektolog
O’qituvchi-dektolog
Tarbiyachilar
Valsologlar
ijtimoiy ishchilar
ijtimoiy pedagoglar
Tibbiy xodimlar
Psixolog-defektologlar
