Samarqand davlat universiteti turaev b. X., Nizamov a. N

Mehnat taqsimoti
. Mehnat taqsimoti А.Smit to`g`nag`ich ishlab - 
chiqaruvchi manufaktura misolida keltirgan. Hamda butun sanoat ishlab chiqarish 
darajasida amalga oshishini isbotlab bergan. Aynan Shuning natijasida, Smitning 
fikricha, xalq xo`jaligi miqiyosida ham mehnat taqsimotini amalga oshirish 
mumkin. «Junli kurtka, u qanchalik sodda bo`lmasin, ko`plab ishchilar mehnati 
mahsulidir. Cho`pon, saralovchi, jun qirquvchi, bo`yovchi, to`quvchi, mato ishlab 
chiqaruvchi, apritorshik, va boshqalar o`z sohalari bo`yicha mehnat qilmaguncha 
yagona natija kelib chiqmaydi deb ta`riflaydi. Shu bilan birgalikda, makro va 
mikroiqtisodiy darajada mehnatning ham amal qilinishi turlicha. Agarda 
manufaktura sharoitida ishchilar mehnati xususiyatlarini boshqaruvchi tomonidan 
benlgilab berilsa, xalq xo`jaligida esa, Smit fikricha bunday bo`linishni “ko`rinmas 
qo`l” amalga oshiradi». Mehnat taqsimoti, mo„ayyan shaxsning ko`pchilik 
tomonidan yaratilishi lozim bo`lgan umumiy boylikni ko`ra bilish va tushunish 
natijasi emas, bu inson tabiatining mo„ayyan yondashuvi, ya`ni savdo qilish va 
almashish ixlosiga bog`liq. O`z vaqtida, Platon jamiyatda mehnat taqsimotini 

---

51 
bo`linishi, har - bir shaxs mo„ayyan imkoniyatga ega bo`lishi natijasidir, deb 
hisoblagan. Iqtisodiy inson kontseptsiyasiga muvofiq, Smit mazkur imkoniyat 
ayniqsa yirik daromad olib kelib, bozor xo`jaligida ishlab chiqaruvchilarni 
mutaxassislashishiga olib keladi deb aytadi. 
O`z istemolidan ortiqcha mehnat mahsuli almashishga olib keladi. Insonlar 
mehnati mahsulotiga almashishga ishonchi har - bir insonni mo„ayyan 
mutaxassislik bilan Shug`ullanishga undaydi. 
Mablag`
. Smit fikricha, mablag` umumiy ekvivalent roliga murojaat etish 
jarayonida o`z-o`zidan ajralib chiquvchi tovardir. «Inson, tabiiyki o`z ishlarini 
Shunday tartiblashishi kerakki, alohida mahsulotlar bilan bir qatorda o`z tovar 
turiga ega bo`lib, bu tovarni almashishdan hech kim bosh tortmasligi kerak», 
«barcha mamlakatlarda insonlar, mazkur tovar sifatida metallardan 
foydalanishadi». Shunday qilib, mablag` insonlar tomonidan yaratilgan mo„ayyan 
sun`iy vosita sifatida talqin etilmagan. Mablag`ning pul funktsiyalari orasida, Smit 
almashinish funktsiyasini ajratib, bank mo„ayyan ta`minoti orstida metall 
mablag`larni pul mablag`larga almashtirish lozim deb hisoblagan.