Savaş YÖnetiMİ ve ve YÖnetiMİn merkeziLEŞmesi
Yüklə 0,76 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Edirne Mebusu
- Diyarbekir Mebusu
- İzmir Mebusu
Malta Sürgünleri Malta sürgünleri Türkiye-İngiltere mücadelesinin önemli ayaklarından biridir. 1919-20 yıllarındaki tutuklamalarla başlayan süreç 20 aya yayılan sürgünlerle devam etmiştir. Sürgün politikası, İngilizlerin yaygın olarak kullandığı bir savaş yöntemidir.18 Amaç, “Türkiye’nin, işbirlikçiler dışındaki tüm yönetici kadrosunun sürülmesi” ve böylelikle başta İngiltere olmak üzere İtilâf Devletleri karşıtı her türlü mücadelenin kadrosuz, yönsüz bırakılmasıdır.19 Sürgünler arasında daha sonradan Ankara’ya geçerek Büyük Millet Meclisi’ne de katılacak 11 Meclisi Mebusan üyesi vardır. 1919 yılında İngiltere’nin Mustafa Kemal Paşa’yı da kara listeye eklemiş; tutuklanıp sürülecekler arasına almış olmasından da anlaşılacağı üzere,20 İngiltere’nin sürgün politikası sadece Malta’ya sürmeyi başardıklarıyla değil tüm muhataplarıyla birlikte anlaşılabilir. İngiltere, bu politikasıyla hem İstanbul’u mücadelenin dışında bırakmış hem de bağımsızlık mücadelesini bütünüyle boğmaya çalışmıştır. Bunu gören Mustafa Kemal Paşa, Malta sürgünlerine misilleme olarak Anadolu’daki İngiliz kontrol subaylarını tutuklatmıştır. Ankara Hükümeti’nin elinde, 1921 yılı başında 22 İngiliz tutuklu vardır. Londra Konferansı’nda Malta esirleri müzakeresi 118 Türk tutsak üzerinden yapılmıştır.21 1921 yılı Malta Sürgünlerinin kurtuluş yılıdır. Her ne kadar 1921 yılı başında İngiliz Yüksek Komiserliği, Sevr Anlaşması yürürlüğe girecekmiş ve 230.maddesine istinaden kurulacak Müttefik Mahkemesinde yargılamalar yapılacakmış gibi hazırlıklarınaı devam etse de yıla damgasını kurtuluş vurmuştur.22 Kurtuluş, adadan firarların yanı sıra, bağımsızlık mücadelesinin başarı kazanmaya başlaması ve sürgün politikasının meşruiyetini yitirmesiyle sağlanabilmiştir. Süreç, Londra Konferansı ile başlamıştır. Londra Konferansı öncesi İstanbul Hükümeti Hariciye Nezâreti, 3 Şubat’ta İngiliz Yüksek Komiserliği’den Malta’daki tutuklu Türklerin tam listesini istemiştir. O güne kadar kimlerin Malta’da tutulduğunu bilmeyen İstanbul Hükümeti’nin, bu listeyi Londra Konferansı öncesi Ankara Hükümeti için istediği anlaşılmaktadır.23 Çünkü, malta sürgünleri konusu Konferans’ta, Hariciye Vekili Bekir Sami Bey tarafından gündeme getirilmiştir. Konferans öncesinde İngiltere’nin planı, 17 Şubat’ta İngiliz Parlementosunda verilen soru önergesiyle de açığa çıktığı haliyle İngiltere’de de meşruiyeti sorgulanmaya başlanan sürgünlerin bir kısmının serbest bırakılmasıdır. İngiltere, Konferans’ta, Ankara Hükümeti’nin elindeki 21 esire karşı daha önceden yaptıkları hazırlıklar sonucu serbest bırakılabilecekler kategorisinde gördüğü 21 Malta sürgününün serbest bırakılmasını önermiştir.24 11 Mart’taki görüşmelerde bu öneriyi kabul eden ancak serbest bırakılacakların sayısını arttırmaya çalışan Bekir Sami Bey, 16 Mart’ta İngiltere ile 22 İngiliz tutsağına karşı, 64 esirin serbest bırakılması ve 54’ünün yargılanmak üzere Malta’da alıkonulması için gizli bir anlaşma imzalamıştır. 25Büyük Millet Meclisi, Bekir Sami Bey’in imzaladığı diğer gizli anlaşmalar gibi bu anlaşmayı da kabul etmeyecektir. Anlaşmanın kabul edilmemesinde, sürgünlerin toptan kurtarılması politikasına ters düşülmesi ve geri kalanların yargılanmasına izin verilmesi etkili olmuştur.26 Mustafa Kemal Paşa’nın 54 kişinin yargılanmasına ilişkin itirazı şu şekilde olmuştur: “Hükümetimiz, elbette böyle bir sözleşmeyi uygun görüp onaylayamazdı. Çünkü böyle bir sözleşmeyi onaylamak, Türk uyrukluların Türkiye sınırları içindeki iş ve davranışları üzerinde yabancı bir hükümetin yargılama hakkını onaylamak gibi olurdu.”27 İngiltere, anlaşmanın Büyük Millet Meclisince onaylanmamasını fırsat bilerek 64 tutsağın salıverilmesinde ayak diremiştir. Ancak, İkinci İnönü Zaferi’nin hemen sonrasında 12 Nisan’da 40 kişinin salınmasına karar verildiğini açıklamak zorunda kalmıştır. Ancak, salınan bu 40 kişinin Anadolu’daki mücadelede aktif görev alabilecek kişiler olmaması gözetilmiştir. Bu 40 kişiyle birlikte 1921 yılının ilk yarısında salınan tüm tutsaklar aşağıda yer almaktadır.
40 esirin serbest bırakılmasının ardından İstanbul Hükümeti’nin ilk icraatı, 28 Nisan’da, 14 Haziran 1920 tarihli Kararnamenin ilgası ile Menâfi'-i Âliyye-i Vataniye hilafına fiil ve hareketlerinden dolayı Malta'da mevkûf bulunanların maaşlarının yeniden tahsis edilmesi olmuştur. İngiliz Yüksek Komiserliği, 20 Mayıs’ta Ankara Hükümeti’ni başta Mustafa Sagir olmak üzere İngiliz esirlerini serbest bırakmadığı için suçlamıştır. Ankara Hükümeti, Mustafa Sagir’in savaş suçlusu veya siyasi suçlu olarak tutsak edilmediği, casusluktan yargılandığı karşılığını vermiş ve Mustafa Sagir’i 24 Mayıs günü idam etmiştir. Ankara Hükümeti, serbest bırakılan 40 tutsağa karşı 10 İngilizi 1 Temmuz’da Antalya limanından serbest bırakmıştır. Serbest bırakılan kişiler İngiltere’nin yaptığı gibi özel olarak seçilmiş; İngiltere’nin Türkiye’de tutsak olduğunu bile bilmediği kişilerdir.28 6 Eylül’de 16 esir Malta’dan kaçmıştır. Bu kaçış, Kara Kemal Bey ve Ermeni kırımından sanık eski İttihatçı valilerin tertibiyle gerçekleştirilmiştir.29 Kaçan bu kişiler kurtulma umudu en az olan kişilerdir. Kaçış, hiç kimsenin kaçamayacağı kadar sıkı korunduğu iddia edilen bir adadan gerçekleştiği için İngiltere’de büyük bir şaşkınlık ve kızgınlık yaratmış; geride kalan sürgünler üzerindeki baskıları arttırmıştır.30
Yüklə 0,76 Mb. Dostları ilə paylaş:
|