Sembolik bir dille bunun eksik bir keşif olduğunu, fakat yine de ilâhî hakikate bir tercüman gibi kabul edilmesi gerektiğini b

İBN MÜFLİH, BURHÂNEDDİN

Ebû İshâk Burhânüddîn İbrahim b. Muhammed b. Abdillâh er-Râmînî ed-Dımaşki (ö. 884/1479} Hanbelî fakihi ve biyografi yazarı.

15 Cemâziyelevvel 816'da (13 Ağustos 1413) Dımaşk'ın Sâlihiye mahallesinde dünyaya geldi. Sehâvî doğum yılını 815, İbn Tolun ise810 (1407) olarak kaydet­mektedir. İlim ehli bir aileye mensuptur. Aile fertleri genelde ataları Şemseddin İbn Müflih'e (ö. 763/1362) nisbetle anılır. Aslen Filistin'de Nablus'a bağlı Vâdişşaîr'in köylerinden Râmînli olan aile muhteme­len VIII. (XIV.) yüzyılın başlarından önce Beytülmakdis'e (Kudüs), daha sonra da Dımaşk'a göç etmiştir. Burhâneddin İbn Müflih, ilköğrenimini babası ve dedesin­den yaptıktan sonra hıfzını tamamladı ve Efrem Camii'nde imamlık görevine ge­tirildi. Fıkıh ve usulüne, hadis usulü ve Arap gramerine dair bazı temel metinleri ezberledi. Hocaları arasında İbn Nâsırüd-din ed-Dımaşki, Kâdi'l-ekâlîm diye tanı­nan İzzeddin Abdülazîz b. Ali el-Makdisî el-Bağdâdî, Takıyyüddin İbn KâdîŞühbe, İbn Hacer el-Askalânî, Muhibbüddin Ah-med b. Nasrullah et-Tüsterî el-Bağdâdî, Şemseddin Muhammed b. Ali b. Ömer es-Safedî, Abdurrahman b. Ebû Bekir b. Dâ­vûd el-Kâdirî, İbn Zeyd e!-Âtikî el-Mevsılî ve Kutbüddin İbnü'l-Haydırî sayılabilir.

Üstün yeteneği ve kuvvetli hafızası sa­yesinde başta fıkıh ve usulü olmak üzere lügat, nahiv, tefsir, hadis, ferâiz ve ma'-rifetü'r-ricâl dallarında derin bilgi sahibi olan İbn Müflih Dımaşk'ta Eşrefiyye Dâ-rülhadisi, Mismâriyye, Hanbeliyye, Cevziy-ye ve Ebû Ömer medreseleriyle Câmiu'l-Muzafferi'de ders verdi. Meşhur talebe­leri arasında Takıyyyüddin el-Cerrâî, Şem­seddin ed-Dürûsî, İbnü'l-Müneccâ et-Te-nûhî, İbnü'l-Mibred. Bedreddin Hasan b. Ali el-Mâtânî, Nuaymî ve kendi oğullan Necmeddin Ömer ile Ali zikredilebilir.

84S'te (1441) hocası Kadı İzzeddin Ab­dülazîz b. Ali el-Makdisî'nin naibi oldu. 851 Recebinde (Eylül 1447) Dımaşk ka­dılığına getirildiyse de bir yıl sonra azle­dildi. Bu arada Mısır'da bulunan baba­sının yanına gitti. 29 Rebîülâhir 853'te (21 Haziran 1449) tekrar Dımaşk kadılığı­na döndü ve 857 Cemâziyelevvel i ne (Ma­yıs 1453) kadar bu görevde kaldı. Daha sonra kendisiyle amcasının oğlu ve Halep Kadısı Alâeddin İbn Müflih arasında bir­kaç defa el değiştiren Dımaşk kadılığına 863'te (1459) tayin edilen Alâeddin'in az­ledilmesinin ardından son olarak yine Bur­hâneddin getirildi ve vefatına kadar bu görevini sürdürdü. 4 Şaban 884'te (21 Ekim 1479) vefat etti ve Kâsiyûn"da ba­basının mezarının yanına defnedildi. Dı­maşk'ta mezhep taassubunun yol açtığı karışıklıkların sona ermesinde büyük rolü bulunan İbn Müflih, başta hocası Takıy­yüddin İbn Kâdî Şühbe olmak üzere tabakat âlimleri tarafından takdirkâr söz­lerle anılmıştır.

Eserleri.

1. el-Mübdi fî şerhi'1-Muk-ni. Muvaffakuddin İbn Kudâme'nin ese­rinin önemli şerhlerinden biri olup Han­belî fıkhına dair bir ansiklopedi niteliğin­dedir. Eser, Muhammed Züheyreş-Şâvîş ²⁷⁷ ve Muhammed Hasan Muhammed Hasan İsmail eş-Şâfiî ²⁷⁸ tarafından neşredil­miştir.

2. el-Makşadü'1-erşed fî zikri aş-hâbi Ahmed.²⁷⁹ Hanbelî âlimlerinin biyografisine dairdir. Mükerrerleriyle birlikte 1315 bi­yografinin yer aldığı eserde sayıları onu bulmayan kadın âlimler ilgili harflerin kün-yesiyle meşhur olan âlimler ise kitabın sonunda ayrı bir bölümde tanıtılmıştır. Eser, isim zincirindeki ilk iki isme göre alfabetik olarak düzenlenmekle birlikte bazan bu tertibe uyulmamış, ayrıca kitabın başında biyografisi verilen Ahmed b. Hanbel'den sonra Ahmed adlı diğer âlimler zikredil­miştir. İbn Ebû Ya'lâ ve İbn Receb'in tabakatlarının telhis ve tekmilesi mahiye­tindeki el-Makşadü'l-erşed"ın başlıca kaynakları arasında Alemüddin el-Birzâlî. Zehebî. İbn Hacer, Takıyyüddin İbn Kâ-dî Şühbe ve İbn Habîb el-Halebî gibi âlim­lerin çeşitli kitapları yer almaktadır. Eseri Uleymî el-Menhecü'I-ahmed, Nuaymî ed-Dâris fî târihi'î-medâris, İbn Tolun ed-Dımaşki el-Kalâ^idü'1-cevherîyye, İbnü'1-İmâd Şezerâtü'z-zeheb, İbn Hu-meyd es-Sühubü'1-vâbile'de kaynak ola­rak kullanmışlardır.

3. el-İsticâze billâh mine'ş-şeytâni'r-mcîmvebeyânüves-vesetihî ve hudcfihî ve keşfi umûrihî (Kahire 1311). Eser Meştfibü'l-insân nün mekâyidi'ş-şeytân adıyla da yayımlan­mıştır.²⁸⁰ Müellifin kay­naklarda ayrıca Mirkâtü'l-vüşûl ilâ 'il-mi'l-uşûl adlı bir eseri zikredilmektedir. Bazı kaynaklarda İbn Müflih'e nisbet edi­len el-Âdâbü'ş-şer'iyye li-mesâ3ili'r-m'iyye ²⁸¹ ve Kitöbü'l-Fürûc adlı eser­ler büyük dedesi Şemseddin İbn Müflih'e aittir.

Bibliyografya :

Burhâneddin İbn Müflih. et-Makşadii'l-erşed [nşr. Abdurrahman b. Süleyman el-Useymîn], Ri-yad 1410/1990, III, 166-167; ayrıca bk. neşre-denin girişi, I. 9-53; a.mlf.. el-Mübdic /î şerhi'l-Mukni* (nşr. M.Züheyreş-Şâvîş], Beyrut 1399/ 1979, neşredenin girişi, I, 6-7; Sehâvî. ed-Dau'ü'l-lâmf. I, 152-153; Ahmed b. Muhammed b. Ömer el-Hımsî el-Ensâri. Haoâdİşü'z-zamân ue uefe-yâtü'ş-şilyûh ue't-akrân.Millet Ktp., Feyzullah Efendi, nr. 1438, vr. 73b, 76b; Nuaymî. ed-Dâris fitârihi'l-medârts{r\şr. Ca'ferel-Hasenî). Kahire İ988, II, 59-61; İbn Tolun. el-Kalâ'İdû'l-ceuhe-riyye fî târihi'ş-Şâlİhİyye (nşr. M. Ahmed Deh-mân),Dımaşk 1401/1980. s. 161-163; Keşfü'z-zunûn, II, 1097; İbnü'1-İmâd, Şezerât, VII, 338-339; İbn Humeyd, es-Sühubü'l-uâbi!e ıalâ da-râ'ihi't-Hanâbileinşr. Abdurrahman b. Süleyman el-Useymîn), Beyrut 1416/1996, s. 60-63; He-diyyetü't-'ârifîn, I, 21; Serkîs. Mu'cem, II, 1774-1775; İzâhu'i-meknûn, I, 3; II, 548-549; TÛnekî, Mu

İBN MÜFLİH, ŞEMSEDDİN

Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Müflih b. Muhammed el-Makdisî er-Râmînî (ö. 763/1362) Hanbelî fakîhi ve mtıhaddis.

Hanbelî fıkhının gelişmesinde önemli katkıları olan, birçok âlim ve kadı yetişti­ren İbn Müflih ailesinin bilinen ilk sima­sıdır. Aile, aslen Filistin'de Nablus'a bağlı Vâdişşaîr'in köylerinden Râmînli olup ön­ce Beytülmakdis'e (Kudüs), daha sonra Dı-maşk'a göç etmiş. Şemseddin İbn Müflih de muhtemelen Beytülmakdis'te dünyaya gelmiştir. Doğumu için 706 ile 716(1306-1316) arasında çeşitli tarihler zikredil­mektedir. Elli yaşlarında öldüğü kaydedil­diğine göre 712 (1312) veya 713 yılında doğduğuna dair rivayetlerin daha kuvvetli olduğu söylenebilir.

Şemseddin İbn Müflih îsâ el-Muta"im'den hadis; İbn Müsellem'den fıkıh ve na­hiv; Kadı Burhâneddin ez-ZürTden usul; Kâdılkudât Cemâleddin el-Merdâvî'den fıkıh; Haccâr. Mizzî ve Zehebî'den hadis, rical ve tarih; İbnü'l-Füveyre'den Arap di­li ve edebiyatı okudu. Ancak onun fikirle­rinin oluşmasında hocası Takıyyüddin İbn Teymiyye'nin büyük etkisi olmuştur. Tah­silini tamamladıktan sonra kendini öğre­tim ve telif çalışmalarına veren İbn Müf­lih yerleştiği Dımaşk'ta Sâhibiyye, Şeyh Ebû Ömer, Selâmiyye, Sadriyye ve Dâ-rü'l-hadîsi'l-âlime gibi medreselerde ders verdi. Bir süre kayınpederi Cemâled­din el-Merdâvî'ye nâiblik yaptı. 2 Receb 763 (27 Nisan 1362) tarihinde Dımaşk'ta vefat etti ve Kâsiyûn tepesindeki mezar­lıkta Hanbelî fakihlerinden Muvaffakud-din İbn Kudâme'nin kabri yakınına defne­dildi.

Geniş ilmi ve ahlâkî meziyetleriyle dik­kati çeken İbn Müflih hakkında İbn Tey-miyye, "Sen Müflih'in oğlu ²⁸² de­ğil bizzat müflihsin (kurtarıcı)" demiş. İbn Teymiyye'nin öğrencisi İbn Kayyim el-Cev-ziyye de, "Gökkubbenin altında İmam Ahmed'in mezhebini İbn Müflih'ten daha iyi bilen bir kişi yoktur" diyerek mezhebin görüşleriyle İbn Teymiyye'nin fikirlerini öğrenmek için zaman zaman ona başvur­muştur. Hocası Zehebî onun rical hakkın­da bilgi sahibi olduğunu, İbn Kesir de özellikle fürû konularında ve Ahmed b. Hanbel'in mezhebini nakletme hususun­da derin bilgisi bulunduğunu söylemiştir. İbn Teymiyye'nin katı muhaliflerinden olan Takıyyüddin es-Sübkî bile onu övmek­tedir.²⁸³

İbn Müflih'in dört oğlu da Hanbelî mez­hebinin önde gelen simalarından olup bunlar Zeynüddin Abdurrahman. Burhâ­neddin ve Takıyyüddin lakaplarıyla anılan Dımaşk Hanbelî Kadısı Ebû İshak İbra­him, Şehâbeddin Ahmed ve Şerefeddin Abdullah'tır. İbn Müflih'in torunları ara­sından da pek çok âlim yetişmiştir. Gaz-ze'deki ilk Hanbelî kadısı Nizâmeddin Ebû Hafs Ömer b. İbrahim, Ekmeleddin Mu­hammed b. Abdullah. el-Makşadü'l-er-şed'm müellifi Burhâneddin İbrahim b. Muhammed b. Abdullah ve Dımaşk Kadı­sı Şerefeddin Abdullah b. Ömer b. İbra­him bunlardan bazılarıdır.

Eserleri.

1. Kitâbü'1-Fürû. Hanbelî mezhebinin orta hacimdeki temel fürû metinlerinden biridir. Kolay okunup ez-berlenebilmesi için çok defa görüşler be­lirtilmekle yetinilmiş, delillere yer verilme­miştir. Müellif konuları genellikle mezhep­te tercih edilen görüşe öncelik vererek ele almış, bu arada diğer üç fıkıh mezhebi­nin görüşlerine de yer vermiştir. Eserin çeşitli neşirleri vardır.²⁸⁴ Ki-tâbü'l-Fürûc üzerine Alâeddin Ebü'l-Ha-san Ali b. Süleyman el-Merdâvî Taşhîhu'l-Fürû ²⁸⁵ Yûsuf el-Merdâvî Nihâyetü'l-hükmi'l-meşrûc fî toşhîhi'1-Fürû'' ve Ahmed b. Ebû Bekir b. Muhammed b. İmâd el-Hamevîe/-Ma/fşa-dü'1-müncih li-Fürûcı İbn Müflih adıyla birer şerh, İbn Nasrutlah ve Ebû Bekir İbn Kundüs de birer haşiye kaleme almışlar­dır.

2. el-Âdâbü'ş-şer'iyye.²⁸⁶ İslâm ahlâkına dair olan eser Haccâvî tarafından Şerhu Manzûmeti'1-âdâb Wbni Müflih adıy­la manzum hale getirilmiştir.

3. en-Nü-ket ve'1-fevâ'idü'S'Seniyye calâ müşki-li'1-Muharrer li-Mecdiddîn İbn Teymiyye İbn Teymiyye'nin eî-Muharrer fi'1-fıkh calâ mezhebi''î-îmâm Ahmed b, Hanbel adlı kitabının şerhidir. ²⁸⁷

4. Uşûlü'l-fıkh. Cemâleddin İbnü'l-Hâcib'in Muh-taşarü'l-müntehâ's\ derecesinde bir ki­tap olduğu, diğer pek çok Hanbelî usul kitabında bulunmayan meseleleri ihtiva ettiği söylenen eser, Fehd b. Muhammed es-Sedhân tarafından bir kısmı yüksek lisans, bir kısmı da doktora tezi olarak iki cilt halinde neşre hazırlanmıştır.²⁸⁸ Kaynaklarda İbn Müflih'in ayrıcaŞer-hu'l-Mukni, Hâşiye'ale'l-Mukni', Ha­şiye 'ale'I-Müntekâ adlı eserleri olduğu belirtilmektedir.

Bibliyografya :

Şemseddin İbn Müflih. Kİtâbü'l-Fürûc (nşr. AbdüssettârAhmedFerrâc), Beyrut 1405/1985, neşredenın girişi, 1, l-ll;Zehebî. el-Mıı'cemü'l-muhtaş bi'l-muhaddişin (nşr. M. Habîb el-Hîle), Tâif 1408/1988, s. 265-266; İbn Kesîr. el-Bidâye, XIV, 294, 308; İbn Râfi. et-Vefeyât (nşr. Salih Mehdî Abbas - Beşşâr Avvâd Ma'-rûf), Beyrut 1402/1982, II, 252-253; İbnü'Mrâ-ki. ez-Zeyl 'ale'l-'lber [nşr. Salih Mehdî Abbas}, Beyrut 1409/1989, I, 99; İbn Hacer. ed-Dûre-rü'l-kâmine, IV, 261-262; İbn Tağriberdî, en-fiücûmü'z-zâhire, XI, 16; Burhâneddin İbn Müf­lih, el-Makşadü 'l-erşed (nşr. Abdurrahman b. Sü­leyman el-Useymîn). Riyad 1410/1990,1,9-18; II, 517-520; Nuaymî, ed-Dâris ft târıhi'l-medâ-ris(nşr. Ca'ferel-Hasenî), Kahire 1988, II, 43-44, 84-85; Ebü'l-Yümn el-Uleymî. el-Menhecü'l-ah-med (nşr. Abdülkâdir el-Arnaût - Hasan ismail Merve). Beyrut 1997, V, 118-120; İbn Tolun, et-Katâ'idü'l-ceuheriyye fi IÂrîhi'ş-$âUhİyye (nşr. M.Ahmed Dehmân). Dımaşk 1401/1980,1,243-244; Abdullah b. Ali es-Sübeyl, ed-Dürrü'l-mü-neddad /î esmâ'i kütübi mezhebi't-İmâm Ah-med (nşr. Ömer b Garâme el-Amrî), Beyrut 1416/1996, s. 229-232; Keşfü'z-zunûn, I, 42; M, 1256;İbnü'l-İmâd, $ezerât,V\, 199-200; Mu­hammed eş-Şattî, Muhtaşaru TabakâÜ'l-fja-nabite (nşr. Fevvâz Ahmed ez-Zemerlî). Beyrut 1406/1986, s. 70; Abdülkâdir Bedrân, e/-Medha/ ila mezhebi'l-İmâm Ahmed b. Hanbel(nşr. Ab­dullah b. Abdülmuhsin et-Türkî], Beyrut 1405/ 1985, s. 437-438; Brockelmann, GAL Suppl., II, 129; Izâhu'l-meknûn, II, 678; Sâlihiyye. el-Mu'cemü'ş-şâmİl, V, 125-126; G. Makdisi, "ibn Müflih", EY2(ing.), III, 882-883; Muhammed Hâ-dî Müezzin-i Câmî, "İbn Müflih", DMBİ, IV, 654-656; Ferhat Koca, "Hanbelî Mezhebi", Dİ A, XV, 541.