SeyiD ƏHMƏd mahmudi /j

HƏYATIN DÖRD MƏQSƏDİ 
Bu dörd məqsəd və hədəfi öz həyatının amalına çevirən hər bir hindus məzəmmət 
və qınağa tuş gəlməyəcəkdir. Bu dörd məqsəd aşağıdakı formada təqdim 
olunmuşdur: 
1. Kama: Maddi eşq və məhəbbət şəklində təzahür edən nəfsani ləzzətlər 
axtarmaq və onlardan bəhrələnmək mə'nasını daşıyır. Hinduslar bu məqsədi o 
dərəcədə mühüm və həyati hesab edirlər ki, hətta kamaya ilahi və fövqəlbəşər qüvvə 
kimi yanaşır, onu müəyyən surətdə təsvir edərək pərəstiş edirlər. Kamanın təsviri 
müxtəlif növ güllər və çiçəklər bəzədilmiş kaman şəklində təqdim olunur və gülün 
beş şaxəsi insan qəlbini hədəfə alan beş ox kimi onu əhatə edir. 
Hinduizmdə eşq (maddi-mə'nəvi) axtaranları, eləcə də cismani ləzzətləri sevənləri 
doğru yola yönəltmək üçün şe'r və ya səhnəcik şəklində müəyyən qayda və adətlər, 
eləcə də “Kama-sutra” yaxud “Natiye-şastra” adlanan əsərlər nəzərdə tutulmuşdur. 
Buna əsasən də, öz ömürlərini bu kimi maddi ləzzətlərin axtarışına sərf edənlər 
məzəmmət olunmayacaqlar. Əlbəttə bu şərtlə ki, ictimai norma və qayda-qanunları 
ayaqlar altına atmasınlar. Eyni zamanda, inanclarına görə, insan sonrakı həyatında 
nəfsani ləzzətlərin nicata çatmaqda ruhun elə bir rolu olmadığı həqiqətini anlayacaq, 
buna görə də ruhunun tam sakitliyə qovuşduğu ali məqsəd tapmağa çalışacaqdır. 
2. Arta: Bu maddi şan-şöhrət və qüdrət axtarmaq, mal-dövlət toplamaq, sərvət 
yığmaq, rifahda yaşamaq, yüksək ictimai məqam və mənsəblərə çatmaq deməkdir. 
Bu məqsəd də yolverilən sayılmışdır və insan ona çatmaq naminə çalışa bilər. 
Əlbəttə, bu məqsədə çatmaq başqaları ilə rəqabət aparıb onları arxaya atmaq və təbii 
ki, rəhimsizlik və qəddarlıqla müyəssər olur. Qədim hindus kitab və mənbələrində 
“ərta-şastra” adlanan yazılarda, eləcə də “pənce-təntrə” (“Kəlilə və

---

109 
Dimnə” hekayətləri) kitabında həyat və hakimiyyət uğrunda mübarizə meydanında 
düşmənlərə və rəqiblərə qələbəyə dair hekayələrdə zarafatla deyilmiş ciddi 
göstərişlər vardır. Buna əsasən də, hinduizm ayinində tə'yin olunmuş qayda-qanun 
və şərtlərə əməl ediləcəyi, onlardan boyun qaçırılmayacağı təqdirdə şan-şöhrət və 
məqam üçün çalışmağın həyat amalına çevrilməsinə icazə verilir. Hərçənd, onun da 
sonrakı həyatlarda, yaxud hazırkı həyatında öz səhvini anlayaraq nicat yolunun 
bundan ibarət olmadığını başa düşəcəyi gün gəlib çatacaqdır. Göründüyü kimi, 
hinduizm ayinində yuxarıdakı iki məqsədə icazə verilməsi sonrakı doğulma və 
həyatlara e'timaddan, təmənnadan irəli gəlir. Bildiyimiz kimi, hinduizm dinində 
yenidən doğulmalara, yeni həyat və tənasüxə e'tiqad bəsləndiyinə görə insanın 
dünyadakı həyatının hər bir raundu sonrakı həyatlar üçün təcrübə meydanı ola bilər. 
Bu baxımdan hinduslarda belə bir ümid var ki, özlərinin ilkin həyatlarında həyat 
yolunu səhv getmiş olsalar, öz səhvlərini anlaya və sonrakı həyatlarda həmin işlərin 
təkrarından çəkinə bilərlər. Kama və artanın hər ikisinə e'tiqad bəslənməsi səhv və 
azdırıcı bir məqsəd olmasına baxmayaraq, burada hər iki məqsədin ardıcıllarının öz 
yollarının səhv və xəta olmasını anlayaraq sonrakı yeni həyatlarında düzgün yolu - 
qurtuluşu seçə bilmələrinə imkan var. Bu baxımdan hinduizmdə belə səhvlərə düçar 
olmaq yolları açıq qoyulmuş, hətta bu yolu gedənlərin özlərini daha arxayınlıqla 
hindus hesab etmələri və xəcalət hissi keçirmələri üçün müəyyən qanun və tə'limatlar 
da işlənmişdir.