Sünnə və Cəməa anlayışı

Qurani-Kərim və Sünnədə “sünnə”nin mənaları

Sünnənin mənası Qurani-Kərimdə, hədislərdə, əshabələrdən və sələf-salehdən gələn rəvayətlərdə (əsərlərdə) müxtəlif mənalarda istifadə edilmişdir. Bunların əksə­riyyəti də Peyğəmbərin –cəllalahu aleyhi vəssəlləm- söz, hərəkət və təqrirlərində (görüb qadağan etmədikləri) etdiyi hökmlər ilə bütün hallarda etdiyi digər hidayət və rəhbərliyi mənasında işlədilmişdir.

QURANİ-KƏRİMDƏ «SÜNNƏ»NİN BƏZİ MƏNALARI

1. Qurani-Kərimdə “sünnə” kəlməsi yol, həyat tərzi, əvvəlkilərin təqib etdikləri yol mənasında işlədilmişdir. Bu yol bəzən tərif edilən bir yol ola bilər ki, bu haqq və hidayət yoludur. Uca Allahın bu buyruğunda həmin mənada işlədilmişdir: «Allah sizə (bilmədiklərinizi) bildirmək, sizdən əvvəlkilərin getdiyi yolları (sünnələrini) göstərmək... is­tər» («ən-Nisa», 26). Yəni Uca Allah sizdən əvvəlkilərin yollarını göstərmək istər. Bu da onların təriflənməyə layiq olan yollarıdır.¹⁵

“Sünnətullah: Allahın sünnəsi”. Bəzən tənbeh edilən bir işin əvəzində Allahın cəzası mənasında işlədilmişdir. Bu da Onun peyğəmbərlərinə qarşı gəlib, zəlalət və batil işlərdən əl çəkməyən xalqların həlak edilməsi deməkdir. Uca Allahın bu ayəsini misal kimi göstərmək olar: «…Yox, əgər yenə (yaramaz işlərə) qayıtsa­lar, əvvəlkilərin sünnəsi (başına gələnlər) onların da başına gələr» («əl-Ənfal», 38)¹⁶. Yəni doğru yolu tərk edib başqa yollara düşsələr, Allah onları həlak edər.

Uca Allahın Qurandakı bu sözü də həmin mənada işlədilmişdir: «Özlərindən əv­vəlkilərin sünnəsi (başlarına gələnlər) göz qabağında olduğu halda...» («əl-Hicr», 13)¹⁷. Bu da yalan saydıqla­rına görə, Uca Allahın həmin xalqları həlak etməklə sünnə halına gətirdiyi yol mənasındadır.

2. “Sünən” kəlməsi keçmiş xalqların qarşı-qarşıya gəldikləri dəfələrlə təkrar edilən hadisələr və olaylar mənasında da işlədilmişdir. Uca Allahın bu sözü də həmin mənadadır: «Sizdən əvvəl bir çox sünnələr (vaqiələr) olub keçmişdir. İndi yer üzünü dolaşıb haqqı təkzib edənlərin aqibətinin necə olduğunu görün!» («Ali-İmran», 137). Yəni Uca Allahın peyğəmbərləri təkzib edən xalqlar haqqında sünnə olaraq baş verən bəzi hadisələri sizdən əvvəl olub keçmişdir.

3. “Sünnətullah” kəlməsi “Onun hökmü heç vaxt gecikməyən, dəyişməyən” mənasında da işlədilmişdir. Uca Allahın Qurandakı bu ifadəsini misal kimi göstərə bilərik: