T. C. DİYanet iŞleri başkanliği eğİTİm hiZMETleri genel müDÜRLÜĞÜ Program Geliştirme Daire Başkanlığı

2. er-Râzî (v. 606/I209), Mefâtîhu'l-Gayb.

3. el-Beydâvî (v. 685/1286), Envâru't-Tenzîl ve Esrâru't-Te'vil.

4. en-Nesefî (v. 710/1300), Medâriku't-tenzîi ve Hakâiku't-Te'vil.

5. el-Hâzin (v. 741/1340), Lübâbu't-Te'vîl fî Me'âni't-Tenzîl.

6. Ebû Hayyân (v. 745/1344), el-Bahru'l-Muhît.

7. Hatib eş-Şirbînî (v. 977/1570), es-Sirâcu'l-Münîr.

8. Ebu's-Suûd Efendi (v. 982/1574), İrşâdu'l-Akli's-Selîm ilâ Mezâye'l-Kur’ani'l-Kerîm.

9. el-Âlûsî (v. 1270/1853), Rûhu'l-Me'âni fî Tefsîri'1-Kur’ani'l-Azîm ve's'Seb'i'l-Mesânî.

10. Reşid Rızâ (v. 354/1935), Tefsîru'l-Menâr

11. Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır (v. 1362/1942), Hak Dini Kur’an Dili.

12. el-Merâğî (v. 1365/1945), Tefsîru'l-Merâğî.

13. Ebu'l-'A'lâ, el-Mevdûdî, Tefhîmu'l-Kur’an

14. Süleyman Ateş, Yüce Kur’an'ın Çağdaş Tefsîri

15. Komisyon (H. Karaman, M. Çağrıcı, İ. Kâfi Dönmez, S. Gümüş), Kur’an Yolu

3.2. Ahkâm Tefsiri

İbâdât, muamelât ve ukûbâtla ilgili âyetlerin izahlarıyla meşgul olup, söz konusu alana ait âyetlerden hükümler çıkarmaya çalışan bir tefsir çeşididir. Konusu, tabii ki ahkâm âyetleridir. Ancak bu alanda fikir beyan eden İslâm âlimleri, Kur'ân'daki ahkâm âyetlerinin sayısı hususunda ittifak sağlayamamışlardır. el-Gazzâlî ve er-Râzî gibi bil­ginler bu nevi âyetlerin sayısını 500 olarak tesbit ederken, bir kısım âlim bu sayıyı 800'ün üzerine çıkarmış, bir kısmı da aksine 200'e kadar indirmiştir. Öyle anlaşılıyor ki, bu konuda farklı rakamların tesbit edilmiş olması, bazı âyetlerde ahkâmın bulunduğuna açıkça işaret edil­mesinden, bazılarında da -kıssa ve emsal gibi- dolaylı olarak hüküm çıkarmanın mümkün olmasından kaynaklanmaktadır. Bu yönüyle ah­kâm âyetleri ikiye ayrılmaktadır.

1. İçinde ahkâmın bulunduğu açıkça ifade edilen âyetler, (el-Bakara, en-Nisâ, el-Mâide, el-En'âm Sûrelerinde bu nevi âyetler olduk­ça fazladır)

2. Doğrudan doğruya bir hüküm ifade etmeyip, istinbat yoluyla hüküm çıkarılabilen âyetler. Bunlar da kendi aralarında, başka bir âyete başvurmaya gerek kalmadan hüküm çıkarılabilenler ve başka bir ya da birkaç nass yardımıyla hüküm çıkarılabilenler olmak üzere ikiye ayrılırlar.

Ahkâm tefsirinin gayesi de, İslâmın temel kaynağı olan Kur'ân'ın içermiş olduğu hükümleri, kaide ve prensipleri ortaya çıkarıp insanlara dünya ve âhiret mutluluğunun yollarını göstermektir. Bu tefsir sayesin­dedir ki bazı bilginler ahkâm âyetlerinin ihtiva ettiği hükümlere ve fakihlerin söz konusu âyetlerden çıkarmış oldukları farklı neticelere işaret etmişlerdir.