T. C. MİLLÎ EĞİTİm bakanliği orta öĞretim projesi hayvan sağLIĞi protozoonlarla mücadele ve korunma ankara 2008
Yüklə 348,19 Kb.
|
2.3.1. Durin  
Resim. 2.6: T.equiperdum etkeninin mikroskoptaki görünümü Atlarda Trypanosoma equiperdum’dan ileri gelen hastalığa durin, beygir frengisi, it ağrısı, alayık gibi adlar verilmektedir. Çiftleşme yolu ile hastalardan sağlamlara bulaşır. Genital organların mucozasına geçerek orada ödemli şişkinlikler meydana getirir. Daha sonra kana geçer. Hem doku hem kan paraziti olmakla birlikte, parazitleri her zaman kanda görmek mümkün değildir. Dünyanın bazı memleketlerinde at, katır ve eşeklerde çeşitli tür trypanosomiasis hastalıkları vardır. 2.3.1.1. Hastalığın Seyri Hastalık genel olarak kronik, nadiren akut seyreder. Kronik belirtiler üç safhada incelenir.
Aygırlarda çiftleşmeden iki hafta bazen on iki haftaya kadar süren bir devreden sonra preputium scrotum ve karnın alt taraflarında genellikle soğuk ve ağrısız ödemler belirir. Bazen sıcak ve ağrılı olur. Bir kısmı kalıcı olduğu halde bir kısmı kaybolur, tekrar şekillenir.  
Resim. 2.7: Gözde ödem Resim. 2.8: Peniste ödem Penis ve urethra mukozaları ödemli ve yangılıdır. Testisler ve Funiculus spermatikus şişer, işeme esnasında ağrı duyar. Penisten sarı yeşilimsi bir akıntı gelir. Bu organların mukozalarında kırmızı lekeler şekillenir. Bazı kısımları ise kalınlaşır. Ateş hafif yükselir. 
Resim. 2.9: Kısrakta vajinal akıntı Kısraklar çiftleştikten 5 - 6 gün veya daha uzun bir zaman sonra vulva yankılanır, dudakları şişer, mukoza hiperemik bir hal alır. Vaginadan önce renkli sonra sarımsı bir akıntı gelir. Mukozada kırmızı lekeler şekillenerek bazı yerleri kalınlaşır. Kısraklar kızgınlık arazı gösterir.  
Resim. 2.10: Deri lezyonları Resim. 2.11: Kaplumbağa lekeleri Deride oluşan lezyonların bulunduğu kısımlarda tüyler dökülür. Bu lezyonlar daha sonra ülserleşir. Bu ülserlerin iyileşmesinden sonra yerlerinde, etrafları sınırlı ve beyaz renkli nedbeler şekillenir. Bunlara vitiligo veya kaplumbağa lekeleri adı verilir. Bu dönem 1-6 hafta kadar sürer.
Hasta hayvanlar zayıflar. Kulak, hasta hayvanların bel bölgesinde hassasiyet ve deride titremeler gözlenir. Deri üzerinde el büyüklüğünde yuvarlak ve sınırlı plaklar oluşur. Bu plaklara en çok vücudun yan kısımları, sırt, omuz gerisi, sağrı ve böğürde rastlanır. Bu plaklar bir süre sonra kaybolur, ancak tekrar ortaya çıkar.  
Resim. 2.12: Durinde plaklar Resim. 2.13: Durinde plak lezyonları Etkenler kanda çok az görüldüğü halde, lezyonların bulunduğu yerlerdeki, serözite ve kapillarlarda bol miktarda görülür. Lezyonlu bölgelerin lenf yumruları şişmiştir. Eklemler şiş ve ağrılı olup sinovitis vardır. Genital organlarda sert nodüller şekillenir. Daha sonra bunlar açılarak yaralara dönüşür.  
Resim. 2.14: Lenf yumrusu şişmiş Resim. 2.15: Eklemde sinovitis Dudak ve gözde kalıcı paraliziler meydana gelir. Arka bacaklar zayıflar ve bunun sonucu yürüyüş sallantılı ve dengesizdir. Gebe kısraklar genellikle yavru atar.
Bu safhada önce burun delikleri ve boyun kasları tutulur. Nervus facialis’in felci nedeniyle alt dudak ve sol kulak düşer. Bu belirti, Durin hastalığı için patognomiktir. (hastalığa özgü belirti)  
Resim. 2.16: Durin hastası atın duruşu Resim. 2.17: Dudakta felç Arka bacaklarda felç olur. Daha sonra bütün vücut tutulur. Ekseriya yüzün sol kısmında dudak ve kulakta felç görülür. Ayakları sürçer, topallık ve daha sonra hayvan yattığı yerden kalkamaz. Gittikçe zayıflar ödemler vücudu kaplar. Tamamen felç olur. Felcin oluşumundan 20 - 30 gün sonra, bazen 2 - 3 ay sonra ölürler. Hastalık süresi 8 - 24 ay arasında değişir. Ölüm oranı %50 – 70’tir. 2.3.1.2. Teşhis Hastalığın teşhisi oldukça güçtür. Parazitler kanda az bulunduğu için, ödem sıvılarından froti yapılması daha iyi sonuç verir. Ayrıca teşhis için, serolojik testlerden de yararlanılabilir. Alınan marazi maddelerin deney hayvanlarına inokulasyonu iyi sonuç verir. Bu amaçla hasta hayvanlardan alınan birkaç damla şüpheli kan, deri altı yolla beyaz fare, kobay ve köpeklere verilir. Sonuç beklenirken hasta hayvanların tedavisine devam edilir. Deney hayvanlarına subcutan enjeksiyondan sonra; beyaz farelerde 3, kobaylarda 6, köpeklerde 15 gün sonra Trypanasomalar kanda görülmeye başlar. Fareler 6’ıncı günde ölür. Kobaylar 20 - 25 gün, köpekler 2 ay kadar dayanabilir. 2.3.1.3. Korunma Durin ihbarı mecburi bir hastalıktır. Hayvan Sağlık Zabıtası Kanununa göre hasta hayvanlar öldürülür. Hastalığın ortaya çıktığı bölgede sıkı tedbirler uygulanır. Sağlam hayvanlar, şüpheli ve hasta hayvanlardan ayrılır. Bu bölgedeki atlar kastre edilir. Hastalıktan korunmak için en geçerli ve sağlıklı yol suni tohumlamadır. Semptomatik amaçlı olarak, antiseptik ve antibiyotikli pomadlar uygulanabilir. Hastalıktan korunmak için vektör mücadelesi önemlidir. 2.4. Hindilerde Histomoniasis  
Resim. 2.18: Hastalığa yakalanmış hindi Resim. 2.19: Hindilerde histomoniasis etkeni Parazit polimorf olup yerleştiği organa göre farklı şekil gösterir. Gelişmesinde 4 dönem bulunur:
Histomonas meleagridis ikiye bölünerek çoğalır. Sekumda görülen 4 flagellumlu büyük formlar parazitin olgunlarıdır. Bulaşma, enfekte Heterakis gallinae yumurtalarının alınması suretiyle olmaktadır. Ancak dışkı ile atılan trofozoitlerin kısa süre içinde alınması suretiyle de enfeksiyon bulaşabilmektedir. Parazitin kist formu yoktur. Hastalık doğrudan trofozoitlerin alınması veya Heterakis gallinae yumurtaları ile bulaşır. 
Resim. 2.20: Histomoniasisli hindinin duruşu 2.4.1. Semptom Klinik belirtiler, parazitin alınmasından 15-20 gün sonra başlar. Hasta hindiler, dermansız düşkündür ve susama görülür. Tüyler kabarır, kanatları düşer, başları öne eğik olarak ayakta durur. Çoğunluğunda beyaz yeşilimsi sarımtırak ishal vardır. Yaşlılarda tipik turuncu renkli ishal meydana gelir. İbik morarmış ve siyahımsı bir görünüm almıştır. Bu sebeple karabaş hastalığı denir. Hindiler zayıflar ve ölür.  
Resim. 2.21: Morarmış baş Resim. 2.22: Histomoniasisli karaciğer Çok patojen bir protozoondur. Her yaştaki hindide öldürücü olabilir. Üç haftalıktan küçük palazlar kısmen dayanıklıdır. Ancak 12 haftalığa kadar olanlarda hastalık akut seyreder ve % 50 - 100 oranında mortalite görülür. Hastalık yaşlı hindilerde kronik seyirli olup ölüm oranı % 25 civarındadır. Tavuklar bu hastalığa dayanıklıdır. Hastalığı atlatan hindiler, genellikle bağışıklıdır. 2.4.2. Otopsi  
Resim.2.23: Histomoniasisli secum Resim. 2.24: Histomoniasisli karaciğer Karaciğer, birkaç misli büyür. Üzerinde nekroz odakları mevcuttur. Karaciğer ve sekumda lezyonlar oluştuğu görülür. Ölen hindilerde kör bağırsak iltihaplı, içi kanlı bir içerikle dolu Sekumdaki lezyonlar önce küçük ülserler halinde başlamakla birlikte bazen genişleyip sekumun delindiği ve peritonitis oluştuğu gözlenir. Mucoza üzerinde fena kokulu sarımsı bir exudat toplanır. Bu exudat bazen sekumu doldurabilir. Sekum büyümüş ve kalınlaşmıştır. 2.4.3. Teşhis Kör bağırsak içinde ve karaciğer lezyonlarından alınan kazıntı mikroskopta incelenir. Hastalıktan ölen hayvanların otopsisinde karaciğer ve sekumdan yapılan kazıntı tuzlu su ile karıştırılıp hazırlanan preparatların Giemsa ile boyanmasından sonra, mikroskopta etkenlerin görülmesiyle yapılabilir. 2.4.4. Hindilerde Histomoniasisten Korunma Korunma amacıyla da ilaç verilebildiği gibi en uygun yöntem tavuklarla hindilerin, hastalarla sağlamların ve gençlerle yaşlıların bir arada barındırılmamasıdır. Kanatlılarda Heterakis gallinae’ ye karşı phenothiazin’le mücadele edilir. 2.5. Kanatlılarda Spiroketosis Spirochaeta gallinarum’dur. Boyu 6 - 20 mikron, eni 0,5 µ olup 6 - 15 kıvrımlı bir burgu şeklindedir. Enlemesine ikiye bölünerek çoğalır kan serumunda bulunur. Hastalık, yurdumuzdaki tavuk, ördek ve kazlarda görülen akut ve septisemik bir hastalıktır. Argasidae soyundan argas ve ornithdorus ile bulaşır. Argas persikus ve Argas refleksus nakilde önemli rol oynar. Keneler, hastalık etkenlerini yumurtalarıyla da gelecek nesillere geçirir. 2.5.1. Semptom Bulaşık kenelerin sokmasından 3 - 10 gün sonra hastalık belirtileri ortaya çıkar. Akut vakalarda ısı 44 ºC’ye çıkar, müköz zarlar morumsu bir renk alır. Susama, bitkinlik, iştahsızlık ve yorgunluk görülür. İbik solgun, tüyler kabarmış ve kanatlar düşüktür. Daha sonra ishal başlar. Hastalar ya birkaç saat içerinde septisemi veya birkaç gün içerisinde anemi ve kaşeksiden ölür. Ölüm % 60 - 100 arasındadır. Kronik vakalarda belirtiler yavaş yavaş ortaya çıkar. Kaşeksi, yeşilimsi ishal ve uyku hali dikkat çeker. 2 - 3 hafta içinde ölüm meydana gelir. 2.5.2. Otopsi Dalak 4 - 5 misli büyür. Büyüme kalp, karaciğer ve böbreklerde olur. Dalak ve karaciğerde yaygın topluiğne başı büyüklüğünde kirli beyaz renkte nekrozlar görülür. Kan sarımsı renkte sulu, ince bağırsaklar yangılı ve hemorajiktir. 2.5.3. Teşhis İbikten alınan kan, froti yapılarak giemsa, fuksin veya çini mürekkebi ile boyanarak etkenler mikroskopta görülür. 2.5.4. Korunma Kümeslerdeki kenelerle mücadele edilir. 2.6. Trichomonas gallinae 
Resim. 2.25: Trichomonas gallinae’da lezyonlar Patojen bir tür olup, genç güvercin ve kumrularda yüksek oranda ölüme neden olur. Hasta hayvanların ağız ve farenks mukozasında yangı ve ülserler şekillenir. Parazitler farenksteki lenf bezlerine, epitel doku altındaki tabakalara ve sonunda karaciğere yerleşir. Parazit, beslenme esnasında annelerinden yavrulara kusmuk vasıtasıyla geçer. Tavuk ve hindiler bulaşık suları içmek suretiyle paraziti alır. Hastalanan güvercinler ölmeden önce çok zayıf düşer, kanatları sarkmış, ayakta duramaz haldedir. Ağızlarında çok sayıda parazit içeren yeşil renkli bir sıvı toplanmıştır. Teşhis ağız sıvısının mikroskobik incelemesiyle yapılır. 2.7. Froti Hazırlamak Trypanosomiasislerin neden olduğu hastalıkların teşhisinde çeşitli kan başta olmak üzere çeşitli organ ve dokulardan froti hazırlanır. 2.7.1. Karaciğer ve Sekumdan Froti Hazırlamak Hindilerde histomoniasis’ten ölen hayvanların otopsisinde, karaciğer ve sekumdan yapılan kazıntı tuzlu su ile karıştırılıp lamın üzerine konur, preparat kurutulur sonra boyanır. Hazırlanan preparatın mikroskopta incelenmesinde etkenlerin görülmesiyle teşhis yapılabilir. 2.7.2. Ödem Sıvısından Froti Hazırlamak Durin hastalığın teşhisi için mikroskobik muayene şarttır. Bu amaçla enfeksiyonun başlangıcında şişkin ödem yumrusundan punksiyon yapılarak ödem sıvısı alınır. Alınan numune, lamın üzerine sürülür. Lama konulan numune kurutulur sonra boyanır ve incelenir. 2.7.3. Perifer Kandan Froti Hazırlamak Damardan alınan kandan incelemek için bir damla kan lamın üzerine damlatılır. Bundan sonra bu kan iki şekilde incelenir. 2.7.3.1. İnce Sürme Froti Yöntemi
Resim. 2.26: Bir damla kanın damlatılması 
Resim. 2.27: Çizgi şeklinde kanın yayılışı 
Resim. 2.28: Aksi yönde lamelin çekilişi 2.7.3.2. Kalın Damla Yöntemi
2.7.4. Modifiye Knott Tekniği (Mikrofilarya için spesifik yöntem)
2.7.5. Natif İnceleme Lam üzerine 1 2 damla kan (antikoagülanlı) alınır. Üzerine az miktarda fizyolojik NaCl (% 0,9) konur. Üzerine lamel kapatılır. Mikroskopta incelenmek üzere gönderilir. 2.8. Trypanosomiasis Türleri ve Hastalıklarında Teşhis Kenelerin mevsimsel aktivitesi göz önünde bulundurularak klinik semptomlara özellikle lenf yumrularındaki asimetri ve ateş bulgusuna göre klinik olarak yapılabilir. Ancak kesin teşhis için mikroskobik muayene şarttır. Bu amaçla enfeksiyonun başlangıcında şişkin lenf yumrusundan punksiyon yapılarak lenfositlerde parazitin şizontları aranır. Hastalığın ilerlemesinden sonra da perifer kandan froti yapılarak eritrositlerde piroplasmik formlar görülebilir. Kan preparatlarında görülebilir. Serolojik yolla da teşhis yapılır. İcabında laboratuvar hayvanlarına inoküle edilerek kanları muayene edilir. Durin hastalığın teşhisi oldukça güçtür, parazitler kanda az bulunduğu için ödem sıvılarından froti yapılması daha iyi sonuç verir. Hindilerde histomoniasisten ölen hayvanların otopsisinde karaciğer ve sekumdan yapılan kazıntı, tuzlu su ile karıştırılıp hazırlanan preparatların giemsa ile boyanmasından sonra mikroskopta etkenlerin görülmesiyle yapılabilir. Kanatlıların spiroketosis hastalığında ibikten alınan kan froti yapılarak giemsa, fuksin veya çini mürekkebi ile boyanarak etkenler mikroskopta aranır. Trichomonas gallinae’de teşhis, ağız sıvısının mikroskobik incelemesiyle yapılır. UYGULAMA FAALİYETİ 
Aşağıdaki işlemleri yaptığınızda Trypanosamiasislerle mücadele ve Trypanosamiasislerden korunma metotlarını uygulayabileceksiniz.
DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ Bu faaliyet kapsamında aşağıda hazırlanan değerlendirme ölçeğine göre Uygulama Faaliyeti 1’de kazandığınız becerileri değerlendiriniz. Gerçekleşme düzeyine göre Evet ve Hayır kutucuklarına (X) işareti koyarak kontrol ediniz.
Yüklə 348,19 Kb. Dostları ilə paylaş:
|