Ta’lim vazirligi 0 ‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi nigora Toshpoiatova, Sayyora Suyunova

G‘afur G‘ulom nomidagi nashriyot- 
ISBN 978-9943-03-016-9 
matbaa ijodiy uyi, 2007-y.

---

I BOB.
YUZ-JAG4 SOHASI ANATOMIYASI УА 
FIZIOLOGIYASI HAQIDA QISQACHA MA’LUMOT
YUQORI JAG‘ SUYAGI
Kalla skeletining yuz qismiga kimvchi juft suyak jag‘ suyagi 
deyiladi. Bu suyakning tanasi va to ‘rtta o ‘sig‘i bor. 0 ‘siqlari: 
peshona, yonoq, tanglay, alveola. Yuqori jag‘ tanasining ichida 
havo saqlovchi b o ‘shliq bor, ushbu b o ‘shliqni G aym or 
bo‘shlig‘i deb ataladi. Gaymorov b o ‘shlig‘i 15—20 yoshlarda 
to ‘liq shakllanib b o ‘ladi va u o ‘rtacha 3 sm1 ega bo‘lib, yuqori
4,5,6 tishlar sohasida joylashadi. Yuqori jag‘da 4 ta yuza 
farqlanadi: yuqori tom ondan ko‘z kosasiga qaragan yuza, 
oldingi tomondan yuzga qaragan yuza, medial bumnga qaragan 
yuza va orqa tomondan chakka osti yuzasi chegaralab turadi. 
Ko‘z kosasiga qaragan yuzasida ko‘z kosasi ostidagi egat bor, bu 
egat ko‘z kosasi ostidagi kanalga aylanadi. Yuqori jag‘ tanasini 
tesliib o ‘tadigan bu kanal shu tananing yuzga qaragan yuzasiga 
ko‘z kosasi ostidagi teshik bilan ocliiladi. Bumnga qaragan yuzasida 
ham teshik bor. Gaymor kanaliga olib kiradigan shu teshikdan 
oldingi tomonga tikka o‘tuvchi ko‘z yoshi egati bor, ana shu egat 
bumn ko‘z yoshi kanalining hosil bo‘lishida qatnashadi.
1-rasm. Y uqori jag ' suyagi: 1—peshona o‘sig‘i, 2—yonoq o‘sig‘i, 3—alveola 
o ‘sig‘i, 4—tanglay o ‘sig‘i, 5—yuqori jag‘ bo'slilig'i.
3

---

Suyak tanasidan to ‘rt tomonga to ‘rtta o ‘siq ketadi. Peshona 
o ‘sig‘i peshona suyagiga birlashadi, yonoq o ‘sig‘i yonoq suyagi 
bilan birlashadi. Alveola o ‘sig‘i past tomonga qaragan bo‘lib 
unda tishlaming ildiz kataklari joylashadi. Tish ildizlari ushbu 
kataklarga kirib turadi. Tanglay o ‘sig‘i o ‘zaro tutashib qattiq 
tanglayning oldingi 2/3 qismini tashkil etadi. 0 ‘ng va chap 
tanglay o ‘siqlari tutashganida chok hosil qiladi. Chokning oldingi 
tomonida kurak tish teshigi ko‘rinib turadi va kanalga davom 
etadi. Yuqori jag‘da bum n bo‘shlig‘i va Gaymorov b o ‘shlig‘i 
bo‘lganligi uchun nozikroq ko‘rinadi, lekin shunga qaramay, 
chaynash vaqtida hosil b o ‘lgan chaynov bosimiga qarshilik 
ko‘rsata oladi. Yuqori jag‘ning bunday chidamliligi undagi 
zich suyak moddasidan iborat kuchli ustunlaming borligidir. 
Ustunlami kontrforslar deb ataladi. Kontrforslar ovqatni uzib 
olish va chaynashda kelib chiqadigan kuchli zo‘riqishlami jag‘ 
bo‘ylab taqsimlab, so‘ngra kalla skeletining boshqa suyaklariga 
uzatadi. Yuqori jag ‘ kontrforslari to ‘rtta: burun-peshona, 
yonoq, tanglay, qanot-tanglay.
PASTKI JAG‘
Pastki jag‘ suyagi kalla skeletining yagona harakatlanadigan 
suyagi. Pastki jag‘ ikki qismdan tashkil topgan: tana va o ‘siqlar. 
Pastki jag‘ embrional davrda ikkita yarim bo‘laklardan iborat 
bo‘lib, bola 1 yoshga to ‘lganida bitishi tugallanadi va u toq 
suyakka aylanadi. Suyak tana- 
sining yuqori qismida alveola 
o ‘sig‘i bo‘lib, unda alveola katak­
lari joylashgan.
Pastki ja g ‘da ikkita o ‘siq 
farqlanadi. Orqada joylashgan 
o‘siq bo‘g‘im o‘sig‘i, oldingi o‘siq 
toj o ‘sig‘i deyiladi. Pastki jag‘ 
shoxlaiining ichki yuzasida pastki 
ja g ‘ teshigi bo r, pastki ja g ‘ 
kanali shu teshikdan boshlanadi.
Pastki jag ‘ tanasi shoxlari 2 -rasm.