Ta’lim vazirligi 0 ‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi nigora Toshpoiatova, Sayyora Suyunova

Vital eksternatsiya usuli
Vital eksternatsiya usuli bilan davolanganda bem or bir 
marta keladi va pulpani nekroz qiluvchi vositalardan foydala- 
nilmaydi. Vital eksternatsiya usuli quyidagi bosqichlardan 
iborat:
1. Og‘riqsizlantirish. Buning uchun uzatuvchi va infiltratsiya 
usullaridan foydalaniladi;
2. Kariyes kovagini chaxlash, tish bo ‘shlig‘ini ochish;
3. Toj qismidagi va ildiz qismidagi pulpani olib tashlash;
4. Ildiz kanaliga mexanik va dorili ishlov berish;
5. Ildiz kanalini plombalash;
6. Doimiy plomba qo‘yish.
Hozirda pulpitlami davolashda vital ekstrepatsiya usulidan 
keng foydalaniladi.
Divital amputatsiya usuli
Bu usulni qo‘llash uchun ko‘rsatma: o ‘tkir umumiy pulpit, 
surunkali pulpitlar. Bu usul quyidagi bosqichlardan iborat:
1. Og‘riqsizlantirish;
2. Kariyes kovagini chaxlash, tish b o ‘shlig‘ini ochish;
3. Toj qismidagi pulpani olib tashlash;
4. Ildiz qismidagi pulpani mum lash. Buning uchun 
rezorsinform alin eritm asini ildiz kanallariga yuborish va 
plombalash.
53

---

Pulpitlami davolash jarayonida vujudga kelishi mumkin 
bo‘lgan asoratlar va ularni bartaraf etish
1. Davolashning biologik usulini qollaganda obyektiv va 
subyektiv sabablami to la va aniq liisobga olmaslik natijasida 
yalliglanishga qarslii dori-darm onlar noto‘g‘ri tanlanganda, 
ovqat chaynayotgan mahalda yoki kechqurun tishda og‘riq 
paydo bolishi mumkin. Bunda shakllanmagan ildizli tishlami 
qayta og‘riqsizlantirib, amputatsiya usulini, katta oziq sut 
tishlarida jonsizlantirish y o ‘li bilan am putatsiya usulini, 
shakllangan ildizli tishlarda to liq eksterpatsiya usulini qollash 
maqsadga muvofiqdir.
2. D avolashning o g ‘riqsizlan tirish (am putatsiya yoki 
ekstirpatsiya) usullari qollanilganda tishda kuchli og‘riq paydo 
bolishi mumkin. Bunga og‘riqsizlantirish texnikasining buzilishi 
yoki tanlangan og‘riqsizlantiruvchi vositaning kuchsizligi sabab 
boladi. Bunday hollarda qo‘shimcha ravishda to ‘g‘ridan-to‘g‘ri 
pulpa to ‘qimasiga BI-8 uskunasi yordamida bosim ostida anestetik 
purkash yaxshi natija beradi.
3. D avolashning jo n sizlan tirish (divitalizatsiya) usuli 
qo‘llanilganda tishda og‘riq paydo boladi. Bunga arsenat kislotasi 
ustidan og‘riqsizlantiruvchi vositaga h o lla n g a n tam p o n
qo‘yilmasligi yoki arsenat kislotasi ustiga qo‘yilgan vaqtinchalik 
plombaning pulpa to ‘qimasiga kuchli bosim ko‘rsatishi sabab 
boladi. Bunda og‘riq kuchayadi va bolaning ota-onasi uni 
yana shifokor huzuriga qayta olib kelishga majbur boladi. Bu 
holda vaqtinchalik plomba olib tashlanadi, yangidan arsenat 
kislota qo‘yilib, ustidan og‘riqsizlantiruvchi vosita shimdirilgan 
g‘ovak paxta tam pon qo‘yiladi, ohistalik bilan suvli dentin 
pastadan tayyorlangan vaqtincha plomba bilan kovak berkitiladi.
Agar jonsizlantiruvchi vosita qo‘yilgandan keyin 1—3 kun 
o lib tishda ovqat chaynash paytida og‘riq sezilsa, bunga arsenat 
kislotasining ortiqcha miqdorda qo‘yilganligi yoki bo lm asa 
ko‘rsatilgan muddatdan uzoqroq vaqt mobaynida tish kovagida 
ushlanib turilganligi sabab b o la d i. Bu noxush vaziyatni 
bartaraf etish uchun shakllangan ildizli tishlarda ekstirpatsiya, 
shakllanm agan tishlarda chuqur am putatsiya usullaridan 
foydalanib, tish pulpasi to liq yoki qisman olib tashlanadi. 
Ildiz kanalining kirish qismiga unitol yoki qalampirmunchoq
54

---

moyiga shim dirilgan paxta tam pon q o ‘yilib, tish kovagi 
vaqtinchalik plomba yordamida 4—6 kuncha berkitiladi. Shu 
vaqt mobaynida tishdagi og‘riq pasayib, to ‘xtaydi va davo 
tadbiri oxiriga yetkaziladi.
Ba’zan arsenat kislotasi ta ’sirida to ‘liq jonsizlantirilmagan 
p u lp a am p u tatsiyasid an keyin m u m iy o lash tirish u ch u n
qo‘yilgan rezorsin, formalin suyuqligi ta ’sirida ham kuchli 
og‘riq paydo b o ‘lishi mum k in . U ni bartaraf etish uchun 
vaqtinchalik plomba olinib, kanalning kirish qismiga qo‘yilgan 
fenol yoki boshqa bir kimyoviy eritmaga h o ‘llangan tampon 
vositasida ildiz pulpasi kuydiriladi (koagulyatsiya). So‘ngra 
kuydiruvchi vosita olib tashlanib, o ‘miga yana rezorsin formalinli 
tampon qo‘yilib, kovak 2—3 kunga berkitiladi. Yallig‘langan 
tish pulpasini butunlay olib tashlash (ekstirpatsiya) usuli 
qo‘llanilayotgan paytda tish kanalidan qon tomirlar uzilishi 
natijasida kuchli qon oqishi mum kin. Bunday hollarda kanalga
2—3 pulpa ekstraktor birga kiritilib, ildiz pulpasi to ‘liq olib 
tashlanadi va kanalda adrenalin suyuqligi shimdirilgan paxta 
turunda 1—2 kuncha qoldirilib, kovak vaqtinchalik plomba bilan 
berkitiladi. Ana shu m uddat o ‘tgandan keyin qon oqishi 
to ‘xtaydi va davolash oxiriga yetkaziladi.