Tashqi savdo siyosatining mohiyati va ahamiyati

O‘zbekiston Respublikasining tashqi savdo siyosatining o‘ziga xos xususiyatlari

Mamlakatimizda olib borilgan islohatlarning ilk davridan etiboran respublikaning eksport salohiyatini rivojlantirish va yanada mustahkamlash, eksportga yo‘naltirilgan iqtisodiyotni shakllantirishga asosiy etibor qaratildi.
“O‘zbekiston mustaqillikkacha bo‘lgan davrdagi chetga xom ashyo chiqaradigan va tayyor mahsulotlar, asosan iste`mol tovarlarini olib kiradign mamlakatdan bugungi kunda tobora qo‘shilgan qiymati yuqori bo‘lgan tayyor mahsulotlarni eksport qiladigan va ko‘proq ishlab chiqarishni texnik hamda texnologik modernizatsiya qilish uchun mo‘ljallangan yuqori texnologiyalar asosidagi uskunalarni eksport qiladigan mamlakatga aylanib bormoqda. Eksportning tovar tarkibini diversifikatsiya qilish natijasida mamlakatimiz yakka xokimligi oqibati bo‘lgan paxta tolasi eksportiga qaramlikdan xolis bo‘ldi.
Binobarin, O‘zbekiston Respublikasining tashqi iqtisodiy siyosati mustaqillikning
dastlabki bosqichlarida quyidagi vazifalarni hal etdi:

• 
  eksport import operatsiyalarini markazlashtirishdan chiqarish;
  
• 
  davlat extiyojlari uchun tovarlar eksporti va importi ustidan nazoratni kuchaytirish;
  
• 
  davlat uchun strategik muhim hisoblanmaydigan tovarlar eksportini soddalashtirish;
  
• 
  strategik muhim tovarlar eksportidan olingan valyuta tushumi ustidan nazoratni kuchaytirish;
  
• 
  davlat siyosatining barcha choralarini qo‘llab chet el investitsiyalari jalb etilishini va eksport salohiyatini rivojlantirishni rag‘batlantirish;
  

SHu tariqa bozor iqtisodiyotiga o‘tishining murakab sharoitlarida jahon bozogriga chiqishni erkinlashtirish va protektsionizm chora tadbirlari bilan birikkan izchil puxta o‘ylangan tarkibiy va sanoat siyosatiga tayanadigan siyosat bo‘ldi.
-Tashqi iqtisodiy aloqalar agentligida (TIAA) dastlabki ro‘yxatga olinishning bekor qilinishi;
-Qo‘shimcha qiymat solig‘idan tashqari barcha turdagi soliq va yig‘imlarni to‘lashdan ozod qilingan xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi korxonalar tomonidan raqobatbardosh tayyor ise`mol tovarlarini ishlab chiqarishini rag‘batlantirish bo‘yicha qo‘shimcha choralarni qo‘llanilishi;
-Davlat Bojxona Qo‘mitasi (DBQ), Markaziy Bank (MB), Davlat soliq qo‘mitasi (DSQ) va Tashqi iqtisodiy aloqalar agentligida (TIAA) o‘rtasida tashqi savlo amaliyotlarini ayriboshlashning yagona elektron tizimining yaratilishi;
-Joriy Xalqaro amaliyotlar bo‘yicha milliy valyutani (so‘mni) erkin ayriboshlash, konvertatsiyanint kiritilishi;
-yuridik shaxslar, shuningdek, eksport import amaliyotlarini amalga oshirish huquqiga ega bo‘lgan yakka tartibdagi tadbirkorlar sifatida ro‘yxatga olingan jismoniy shaxslar uchun yog‘och va yog‘och mahsulotlarni import qilishda bojxona to‘lov stavkasi nolga tenglashtirilishi bo‘ldi.
SHu o‘rinda Respublika tashqi savdo aylanmasi ya`ni eksport va import hajmi hamda uning tarkibini o‘zgarishi o‘zgarish dinamikasini tahlil etadigan bo‘lsak, bu borada sifat ko‘rsatkichlariga erishildi. 2010 yilga nisbatan eksport xajmi 2018 yilda etti barobarga o‘sdi. Uning tarkibida oziq — ovqat va energetika maxsulotlaridan tashqari tovarlarning barcha turlarida o‘sish kuzatilgan.
Respublika tashqi savdo aylanmasida eksport va import xajmining geografik tarkibini o‘rganish shuni ko‘rsatadiki, mamlakat tashqi savdo aylanmasining deyarli 4G`3 qismi rivojlangan mamlakatlar xissasiga to‘g‘ri kelmoqda. 26,0 foizi esa MDH mamlakatlari hisobiga to‘g‘ri kelib u 1,6 foiz kamaygan holda qolgan 74,0 foizi xorijiy davlatlar hisobiga to‘g‘ri kelib, uzoq xorijiy mamlakatlar bilan eksport xajmi 1,6 foizga o‘sgan. Import hajmida MDH mamlakatlarinig ulushi 38,3 foizni tashkil etib 1,4 foizga ortgan bo‘lsa uzoq xorijiy mamlakatlar bilan ulushi 1,4 foizga kamaygan. Respublika eksportinig geografik tarkibida xorijiy mamlakatlar ulushi yuqori bo‘lib o‘sish tendentsiyasiga ega bo‘lsa importning geografik tarkibida ham xorijiy mamlakatlar ulushi yuqori bo‘lsada qayd etilgan yillarda kamayish tendentsiyasiga ega bo‘lgan. 2015-2016 yillarda umumiy salmog‘i ayrim mamlakatlarda ko‘paygan ayrimlarda kamayganini ko‘rish mumkin.