Tck tanitim semineri notlari

4. Suçun Faili

Güveni kötüye kullanma suçunun faili, sözleşme ilişkisi gereği, suç konusu malın zilyedliği kendisine devredilmiş kişi olup, suç ancak bu kişi tarafından işlenebilir. Malın zilyedliğinin faile devrini sonuçlayan sözleşme ilişkisine taraf olmayan kişiler iştirak kuralları gereğince cezalandırılabilirler. Suça konu şeyi zilyedinden satın alan veya mal üzerinde lehine rehin tesis edilen kişi bakımından güveni kötüye kullanma suçundan değil, suç eşyasını satın alma suçundan dolayı ceza verilebilir.

Suçun işlenmesi suretiyle yararına haksız menfaat sağlanan tüzel kişiler hakkında bunlara özgü güvenlik tedbirlerine hükmolunur (Yeni TCK m. 169).

5. Maddi Öge

Eski TCK’da suçun maddi ögesini oluşturan hareketler satma, rehnetme, tüketme (sarf ve istihlak), inkar etme, değiştirme veya bozma biçiminde seçimlik olarak gösterilmişti. Bu hareketler sınırlayıcı biçimde sayılmış olup, sayılan hareketler dışında bir hareket bu suçu oluşturmazdı. Aslında burada failin, zilyedliği kendisine devredilmiş bulunan mal üzerinde, malikmiş gibi tasarruf etmesi durumları gösterilmekteydi. Buna karşılık Yeni TCK bizce de yerinde olarak mal üzerinde yapılabilecek tasarruf biçimlerini tek tek saymak yerine, genel olarak “zilyedliğin devri amacı dışında tasarrufta bulunma” veya “devir olgusunu inkar etme” deyimlerine yer vermektedir. Yeni TCK anlamında “zilyedliğin devri amacı dışında tasarrufta bulunma” ile kastedilen, o mal üzerinde, ancak malik olmanın verdiği bazı yetkilerin kullanılmasıdır. Bu anlamda “zilyedliğin devri amacı dışında tasarrufta bulunmak”, Eski TCK’da seçimlik olarak gösterilen satma, rehin etme, tüketme, değiştirme gibi hareketleri de kapsamına almaktadır.

“Devir olgusunu inkar etme” ise, failin malın zilyedliğinin kendisine teslim edilmediğini iddia etmesidir. Fail, zilyedliği kendisine bırakılan şeyi inkar etmemesine rağmen, geri vermesi için kabul edilebilir bir süre geçmesine karşın, geri vermez ise, bu davranışı “inkar” saymak mümkündür.

Belli bir şekilde kullanma, kullanmanın nihayetinde malın iadesini de kapsar. Bu durum ayrıca belirtilmese de Bir şekilde teslim aldığı malı iade etmeme halinde de bu suç oluşur. Örneğin “bir bakayım” diyerek aldığı cep telefonuna baktıktan sonra iade etmeden alıp kaçan failin eylemi yeni düzenlemede 765 sayılı TCK nun 491/3 maddesine benzer bir düzenleme de olmadığından 155/1 kapsamına girecektir.

6. Manevi Öge

Güveni kötüye kullanma suçu kasten işlenebilen bir suç olup, kastın varlığından söz edebilmek için öncelikle failin suça konu şeye zilyed olduğunu ve bunun başkasına ait bulunduğunu bilmesi aranır. Suç doğrudan kastla işlenebileceği gibi, olası kastla da işlenebilir; böyle bir durumda ceza indirilir (Yeni TCK m. 21/2). Bundan başka kastın, suçun maddi ögesini oluşturan “zilyedliğin devri amacı dışında tasarrufta bulunma”ya yönelik olması da gerekir. Failde suça konu olan şeyi geri verme niyetinin bulunması suçun oluşmasını engellemez ise de, eğer misli bir mal söz konusu ve fail de geri verme anında yerine koyabilecek durumda ise, bu suç oluşmaz.

Öğretide bazı yazarlar kastın varlığı için ayrıca failde menfaat sağlamak amacı biçiminde özel kastın bulunması gerektiğini ileri sürmekte iseler de; bizce de yerinde olan görüşe göre, suçun oluşması bakımından genel kast yeterli olup, failin ayrıca haksız bir yarar elde etmek amacıyla hareket etmiş olduğunu araştırmaya gerek yoktur.

7. Hukuka Aykırılık Ögesi

Bu suçta hukuka aykırılığı ortadan kaldıran bir neden olarak “hakkın kullanılması”ndan (Yeni TCK m. 26/1) söz edilmektedir. Buna göre, bir ayni hak olan “hapis hakkı”nın kullanıldığı durumlarda, güveni kötüye kullanma suçunun oluştuğundan söz edilemez. Öte yandan malın sahibinin, “zilyedliğin devri amacı dışında tasarrufta bulunmaya” yönelik olarak gösterdiği rıza da hukuka aykırılığı ortadan kaldırır (Yeni TCK m. 26/2).

8. Nitelikli Haller ( m. 155/2)

Eski TCK m.510’a göre, suçun “meslek ve sanat veya ticaret veya hizmet sebebiyle veya emanetçi sıfatiyle veyahut idare etmek için kendisine tevdi olunan veya teminat olarak teslim edilen şeyler üzerinde”; Yeni TCK m. 155/2’ye göre ise “meslek ve sanat, ticaret veya hizmet ilişkisinin ya da hangi nedenden doğmuş olursa olsun, başkasının mallarını idare etmek yetkisinin gereği olarak tevdi ve teslim edilmiş eşya hakkında işlenmesi” bu suçun nitelikli halini oluşturur. Görüldüğü gibi Yeni TCK’nın, bu suçta “emanetçi sıfatıyla” veya “teminat olarak” zilyedliği devredilen mal üzerinde işlenen güveni kötüye kullanma suçunu ayrıca nitelikli hal olarak kabul etmemesinin nedeni tarafımızdan anlaşılamamıştır. Her ne kadar “emanetçi sıfatıyla” teslim edilen mal üzerinde işlenen suç bakımından çoğu durumda “hizmet ilişkisinin” de bulunması nedeniyle, bunun ayrıca belirtilmesinin gerekli olmadığı ileri sürülebilir ise de; “teminat olarak verilen” mal üzerinde işlenen suçların daha ağır cezalandırılması gereği de açıktır.

Her iki kanun açısından da ortak olan ilk nitelikli hal, suçun “meslek ve sanat, ticaret veya hizmet ilişkisinin” kötüye kullanılması suretiyle işlenmiş olmasıdır. Nitelikli halin gerçekleşmiş sayılabilmesi için, malın zilyedliği devri, ifa edilen meslek, sanat veya hizmet nedeniyle yapılmalı, söz konusu görevlerin yerine getirilmesiyle tevdi ve teslim arasında neden - sonuç ilişkisi kurulabilmelidir. Bu yüzden söz gelimi hizmeti dışında bir nedenle, malın zilyedliğinin faile teslim edildiği durumlarda nitelikli halin gerçekleştiğinden söz edilemez. Bu nitelikli halin uygulanması için hizmetin ücretli görülüyor olması veya süreklilik taşıması aranmaz.

Maddede öngörülen diğer nitelikli hal ise, suçun “başkasının mallarını idare etmek yetkisinin gereği olarak” faile teslim edilmiş olan mal üzerinde işlenmiş olmasıdır.

9. Suçun Özel Görünüş Biçimleri

A. Teşebbüs

Suç, mal üzerinde zilyedliğin devri amacı dışında tasarrufta bulunulması veya devir olgusunun inkar edilmesiyle birlikte tamamlanır. Hareketten ayrı bir netice söz konusu olmadığı için, bu suça eksik teşebbüs mümkün ise de, tam teşebbüs mümkün değildir. Ancak YTCK bakımından bu ayırımın önemi kalmamıştır.

B. İçtima

Bu suç zimmet suçuna göre genel niteliklidir. Eğer malın zilyedliği, bir kamu görevlisine görevinin gereği olarak bırakılmış ise, özel hüküm olan zimmet suçundan dolayı failin cezalandırılması yoluna gidilebilir. Öte yandan güveni kötüye kullanma suçu zincirleme olarak da işlenebilir. Ne var ki, YTCK, bunun için suçun “aynı kişiye karşı” işlenmiş olmasından söz ettiğinden, faile değişik zamanlarda teslim edilmiş olan malın aynı kişiye ait olması zorunludur. Buna karşılık, faile teslim edilmiş olan değişik kişilere ait mallar üzerinde failin aynı anda tasarrufta bulunması durumunda “suçun birden fazla kişiye karşı tek bir fiille işlenmesi” söz konusu olacağından YTCK m. 41/2 uyarınca zincirleme suç kuralları uygulanabilir. Bununla birlikte fail, zilyedliği kendisine bırakılan aynı kişiye ait birden fazla mal üzerinde aynı anda malik gibi tasarrufta bulunacak olursa, ortada “birden fazla suç” bulunmayacağı için zincirleme suçtan da söz edilemez.

Bundan başka burada “seçimlik hareketli bir suç” söz konusu olduğundan, seçimlik hareketlerden “zilyedliğin devri amacı dışında tasarrufta bulunma” yanında ayrıca “devir olgusunu inkar etme” durumunda tek bir güveni kötüye kullanma suçu söz konusudur.

Suçun konusunu oluşturan şeyin zilyedliği faile intikal ettikten sonra, failin iade yükümlülüğünden kurtulmak, suçun ortaya çıkmasını engellemek, eşya üzerinde tasarruf olgusuna dayanak oluşturmak amacıyla bazı hileli davranışlara başvurmuş olması durumunda, failin yalnızca güveni kötüye kullanma suçundan dolayı cezalandırılması gerekir. Buna karşılık failin belirtilen amaçlarla “sahte varaka” düzenlemesi durumunda, ayrıca (varakanın niteliğine göre) özel evrakta veya resmi evrakta sahtecilik suçundan dolayı da cezalandırılması gerekir.

C. İştirak

Suç, iştirak açısından özellik göstermez. Suça konu olan şeyi failden satın alan kişi bu suçu değil, suç eşyasını satın alma suçunu (Eski TCK m. 512, Yeni TCK m. 165) işlemiş olur.