Tefsir ekolleri I. Cİlt ilk Müfessirler, Rivayet Ekolü, Rivayet Tefsirleri

7. Kur’an’ın Bazı Özelliklerini Beyan

Bahsi geçen rivayetlerin diğer bölümü Kur’an-ı Kerim için birtakım özellikleri beyan etmektedir. Mesela Kur’an’ın, evin sınırları gibi sınırları vardır. Nasih ve mensuhu, zâhir ve bâtını, muhkem ve müteşabihi vardır. Kur’an kitabın mecmuasıdır. Furkan, amel edilmesi vacip olan muhkem kısmıdır. Allah tarafından Kur’an’da açıklayıcı delili gösterilmemiş hiçbir parçası yoktur. Kur’an’ın kapalı olduğunu sananlar helak olmuş ve başkalarını da helake sürükleyenlerdir. Kur’an’daki malumat üç kısımdır:

1) Âlim ve cahilin anladığı kısım, 2) Sakin bir zihni, incelikli duygu dünyası ve sahih teşhis kabiliyeti olan kimsenin anladığı kısım, 3) Allah, melekler ve ilimde derinleşmiş olanlar haricinde kimsenin anlayamayacağı kısım.¹²⁸⁷

Bu rivayetler bizi Kur’an-ı Kerim’in özelliklerine aşina kılmaktadır ve bu özelliklerden haberdar olmanın Kur’an tefsirinde gerekli ve etkili olduğuna tereddüt yoktur. Fakat bu rivayetlerin hiçbiri Vesail sahibinin iddiasına ve mutlak rivayet ekolünun sıhhatine delalet etmez. Nasih ve mensuha sahip olmak, tefsir sırasında yorumlanan ayetin nasihi bulunup bulunmadığının araştırılmasını icap ettirir. Muhkem ve müteşabihe sahip olmak, müfessirin tüm ayetleri muhkem ve tefsir edilebilir sanmamasını, manayı aydınlatmak için yeterli karine ve delilin bulunmadığı ayetleri kesin ve muteber bir dayanak olmaksızın belli bir manaya hamletmemesini gerektirir. Zâhir ve bâtına sahip olmak, müfessirin, Kur’an’ın mana ve maarifinin tüm katmanlarını kesin ve muteber bir dayanakla ortaya çıkarmasını, ama yine de Kur’an’ın bütün mana ve maarifine ulaşamadığını bilmesini gerektirir. Kendisini asla gerçek müfessirlere (Peygamber ve Masum İmamlar) ihtiyaçtan uzak görmemelidir. Fakat hiçbiri, masum olmayanların tefsir yapmasının tamamen yasaklandığına veya bundan kaçınılmasına delalet etmemektedir. Bilakis Kur’an’daki malumatı üç kısımda gösteren rivayet, bu ekolün taraftarlarının iddiasının aksine ve Masum İmamların (a.s) tefsiri haricinde Kur’an’ın zâhirinin anlaşılamayacağını söyleyen bu nazariyenin bâtıl olduğuna delalet etmektedir. Çünkü Kur’an’daki maarifin sadece bir bölümünün ilmini -hepsini değil- Allah’a, meleklere ve ilimde derinleşmiş olanlara tahsis etmiştir.