Tefsir ekolleri I. Cİlt ilk Müfessirler, Rivayet Ekolü, Rivayet Tefsirleri

^{المَغضُوبِ عَلَيهِمْ}” Yahudiler ve “^{الضَّالِّينَ}” de Hıristiyanlar olarak tefsir edilmiştir. Sonunda Allah’a kafir olan herkes “^{المَغضُوبِ عَلَيهِمْ}” ve “^{الضَّالِّينَ}” içinde sayılmıştır.

1613Bkz: el-Burhan fi Tefsiri’l-Kur’an, c. 2, s. 276, Yusuf suresi 110. ayetin zeyli, hadisler 1 ve 3; c. 4, s. 43 ve 44, Sad suresi 20. ayetin zeyli, hadis 2; c., s. 252, hadis 39; s. 246, hadis 5.

1614Bkz: A.g.e., c. 1, s. 70, Bakara 26 ve 27. ayetlerin zeyli, hadis 1.

1615Bkz: A.g.e., c. 1, s. 47, hadis 7.

1616Bkz: A.g.e., c. 1, s. 140, Bakara 106 ve 107. ayetlerin zeyli, hadis 1.

1617Bkz: A.g.e., c. 1, s. 140, Bakara 107. ayetin zeyli, hadis 4.

1618Bkz: A.g.e., hadis 3, c. 3, s. 177, Furkan suresi 74. ayetin zeyli, hadis 1.

1619Bkz: A.g.e., c. 1, s. 47, hadis 4 ve s. 53, Bakara suresi 2. ayetin zeyli, hadis 1.

1620Şu farkla ki, bu tefsirde, Peygamber’in Ehl-i Beyt’inden ulaşmış rivayetleri içermesi ve kapsayıcı olması nedeniyle bahsi geçen rivayetleri reddeden veya izah eden rivayetler de zikredilmiştir. Bkz: A.g.e., c. 1, s. 70 ve 71, Bakara suresi 26 ve 27. ayetlerin zeyli; c. 2, s. 276, Yusuf suresi 110. ayetin zeyli, hadis 2; c. 3, s. 177, Furkan suresi 74. ayetin zeyli, hadisler 2 ve 5; c. 4, s. 44 ve 45, Sad suresi 24. ayetin zeyli, hadis 2.

1621Saduk’un İ’tikadat’ı, Şeyh Tusi’nin Emali’si, Müfid’in İrşad’ı, Tabersi’nin İhticac’ı, el-İstiğase (Ali b. Ahmed el-Kufi el-Alevi), el-Ehlilece (İmam Sadık, aleyhisselama nispet edilen), Besairu’d-Derecat, Tefsir-i Ayyaşi, Tefsir-i Kummi, Tefsir-i Sa’lebi, Tehzibu’l-Ahkam, Saduk’un Tevhid’i, Telhisu’l-Akval fi Ahvali’r-Rical (Muhammed b. Ali b. İbrahim Hüseyni Esterabadi), Cevamiu’l-Cami, el-Haraic, Saduk’un Hisal’i, Ravdatu’l-Vaizin, Sa’du’s-Saud, Sahife-i Seccadiye, Sahifetu’r-Rıza (aleyhisselam), Tıbbu’l-Eimme, İlelu’ş-Şerayi, Uyunu’l-Ahbari’r-Rıza (aleyhisselam), Gevali el-Leali, Şeyh Tusi’nin Gaybet’i, Kurbu’l-İsnad, Kemaluddin, Kafi, Keşfu’l-Mehacce, Keşşi’nin Kitabu’r-Rical, Misbah-ı Kef’ami, Meani’l-Ahbar, Misbahu’ş-Şeria, Men La Yahduruhu’l-Fakih, İbn Şehraşub’un Menakıb’ı, Maktelu’l-Huseyn (aleyhisselam), Mehasin-i Berki, Mehcu’d-Deavat, Misbahu’z-Zair ve Nehcu’l-Belaga. Bazen bu kitapta bazı tefsirlerden nakledilmiş bir rivayet o tefsirde sözkonusu ayetin zeylinde bulunamayabilir, ama bu durumda o rivayetin, alındığı kaynakta olmadığı düşünülmemelidir. Çünkü müellif kitabın mukaddimesinde şöyle buyurmuştur:

^{“و اذا رأی الناظر فی هذا الکتاب نقلا عن تفسیر علی بن ابراهیم او مجمع البیان و لم یره فی مثل موضع نقتله الیه منهما فلیعلم انی نقتله من غیر ذلک الموضع لانهما قدس الله سرهما کثیرا ما ینقلان الحدیث مشتملا علی الاشاره الی عدة آیات عند احدیها و یخایان منه و من بعضه ما عداها و ربما رأیت بعض الاخبار فی موضع رأیت ذکره فی غیره انسب بالمقام و اطبق لظاهر الکلام”}

(Nuru’s-Sakaleyn, c. 1, s. 2 ve 3)

1622Elbette ki hadislerin tamamı tefsirle ilgili değildir. Mesela Lokman suresinde Lokman’ın hikmetli sözlerini naklettikten sonra Allah Rasülü’nün (sallallahu aleyhi ve alihi) ve Emirulmüminin’in (aleyhisselam) sözlerini nakletmeye koyulur. (Nuru’s-Sakaleyn, c. 4, s. 208-212, hadisler 77 ve 78)

1623Bkz: el-Zeria, c. 24, s. 365.

1624Arus, Medine’de bir mevkinin adıdır. (Münteha’l-Ereb, c. 2, s. 815)

1625Huveyze, Huzistan’da bir kasabanın veya şehrin ya da Basra’nın civarında büyük bir köyün adıdır. (Münteha’l-Ereb, c. 1, s. 287)

1626El-Zeria, c. 24, s. 365.

1627Hürr Amuli, Muhammed b. Hasan, Emelu’l-Amal, c. 2, s. 154, madde 449.

1628Bkz: Nuru’s-Sakaleyn, c. 4, s. 3.

1629Bkz: Nuru’s-Sakaleyn, c. 2, s. 405-407.

1630Bkz: Emelu’l-Amal, c. 2, s. 154, madde 449.

1631Bkz: Nuru’s-Sakaleyn, c. 1, s. 2.

1632Bkz: Nuru’s-Sakaleyn, c. 2, s. 405-407.

1633Bkz: A.g.e., c. 4, s. 3.

1634A.g.e., c. 1, s. 3 ve 4, hadisler 1, 4, 6, 7 ve 8.

1635A.g.e., s. 3, hadis 2.

1636A.g.e., s. 4, hadis 3.

1637A.g.e., s. 4, hadis 5.

1638A.g.e., s. 4, hadis 9.

1639A.g.e., s. 9, hadis 36, bu tür hadislerin bir başka örneği için bkz: c. 1, s. 313, hadisler 20 ve 21

1640A.g.e., s. 31, hadis 10.

1641A.g.e., s. 31, hadisler 11 ve 12.

1642Âl-i İmran 103

1643Nuru’s-Sakaleyn, c. 1, s. 377, hadis 303.

1644A.g.e., s. 377, hadisler 304 ve 305.

1645Nuru’s-Sakaleyn, c. 1, s. 654, hadis 296.

1646A.g.e., s. 32, hadis 14. Gerçi bu hadis kesilmiştir ve beş şekli bulunduğunu zikrettikten sonra sadece bir şekli beyan etmiştir.

1647A.g.e., s. 11, hadis 44.

1648A.g.e., s. 12, c. 48, yine bkz: s. 406, hadis 419.

1649Ayete istinadla hükümlerin beyan edilmesi gibi (bkz: c. 1, s. 593, hadis 47) “Bismillahirrahmanirrahim’in yazılış tarzı” (bkz: c. 1, s. 7, hadis 17), “Bismillahirrahmanirrahim’i terketmenin nehyi” (bkz: c. 1, s. 6, hadis 15).

1650Nuru’s-Sakaleyn, c. 1, kitabın başı, s. b ve c.

1651Bkz: 1. Saduk’un İ’tikadatu’l-İmamiyye’si (Bkz: Huveyzi, Abduali, Nuru’s-Sakaleyn, c. 3, s. 190 ve c. 4, s. 71), 2. Ali b. Ahmed el-Kufi el-Alevi’nin Kitabu’l-İstiğase’si (Bkz: A.g.e., c. 4, s. 169), 3. İmam Sadık’a (aleyhisselam) nispet edilen el-Ehlilece kitabı (Bkz: A.g.e., c. 1, s. 14 ve c. 4, s. 195), 4. Tefsiru’s-Sa’lebi (Bkz: A.g.e., c. 2, s. 157), 5. Ebi Muhannef’in Maktelu’l-Huseyn’i (aleyhisselam) (Bkz: A.g.e., c. 2, s. 160), 6. Telhisu’l-Akval fi Ahvali’r-Rical (Bkz: A.g.e., c. 4, s. 71), 7. Keşşi’nin Kitabu’r-Rical’i (Bkz: A.g.e., c. 4, s. 33), 10. Tıbbu’l-Eimme (Bkz: A.g.e., c. 4, s. 128), 11. Gevali e-Leali (Bkz: A.g.e., c. 2, s. 97), 12. Şeyh Tusi’nin Kitabu’l-Gaybe’si (Bkz: A.g.e., c. 1, s. 80), 13. İbn Tavus’un Keşfu’l-Mehacce’si (Bkz: A.g.e., c. 1, s. 378), 14. Misbah-i Kef’ami (Bkz: A.g.e., c. 2, s. 2), 15. Nehcu’l-Belaga (Bkz: A.g.e., c. 1, s. 13, 42, 46, 48, 62, 119 ve 2, s. 3 ve 10), 16. Mehcu’d-Deavat (A.g.e., c. 1, s. 8), 17. İbn Tavus, Misbahu’z-Zair (Bkz: A.g.e., c. 4, s. 421).

1652Bkz: Nuru’s-Sakaleyn, c. 2, s. 419-421, hadisler 43, 45, 46, 47 ve 52.

1653Bkz: A.g.e., c. 1, s. 115, hadis 312.

1654Bkz: A.g.e., s. 45, hadis 64.

1655


^{“و اما ما نقلت مما ظاهره یخالف لاجماع الطائفة المحقه فلم اقصد به بیان اعتقاد و لا عمل و انما اوردته لیعلم الناظر المطلع کیف نقل و عمن نقل لیطلب له من التوجیه ما یخرجه من ذلک مع انی لم اخل موضعا من تلک المواضع عن نقل ما یضاده و یکون علیه المعول فی فی الکشف و الابداء”}

(Nuru’s-Sakaleyn, c. 1, s. 2)

16561. Besairu’d-Derecat, Saad b. Abdullah Kummi, 2. Kitabu’l-Gaybe, Nu’mani, 3. el-Emali, Müfid, 4. el-İhtisas, Müfid’e ait, 5 ve 6. el-Zühd ve el-Temhis kitabı, Hüseyin Ehvazi, 7. Kitabu Süleym b. Kays Hilali, 8. Kitabu İbn Şazan (el-Fedail), 9. Kitabu Ali b. Cafer, 10 ve 11. Saduk’un Beşaretu’ş-Şia ve Sıfatu’ş-Şia’sı, 12. Şeyh Tusi’nin Mecalis’i (Emali), 13 ve 14. Seyyid Rıza’nın Hasais ve Menakıb’ı, 15. Tefsiru Nehci’l-Beyan, Şeybani, 16. Kitab-ı İbn Mahyar (ma enzele mine’l-Kur’an fi Ehli’l-Beyt, aleyhisselam), 17. el-Taraif, Seyyid b. Tavus, 18. Tuhfetu’l-Ebrar, Seyyid Hüseyin Necefi, 19. Kamilu’z-Ziyaret, 20. Tefsir-i Mensub be İmam Hasan Askeri, aleyhisselam, 21. Te’vilu’l-Ayati’l-Bahire, Şerefuddin Necefi, 22. Minhacu’l-Hak ve’l-Yakin, Veli b. Nimetullah Hüseyni, 23. Camiu’l-Ahbar, 24. Tuhfetu’l-İhvan, 25. Memua-i Verram kitabı (Nühzetu’n-Nazır), 26. Kitab-ı İbrahim b. Ömer Evsi, 27. Kitab-ı Şeyh Receb Bursi (Meşariku’l-Envar), 28 ve 29. Zemahşeri’nin Rebiu’l-Ebrar ve Keşşaf’ı, 30. Kitab-ı Muvaffak b. Ahmed.

1657Mesela Burhan tefsirinde Âl-i İmran suresi 15-17. ayetlerin zeylinde on hadis, Nuru’s-Sakaleyn’de altı hadis; Nisa suresinin ikinci ayetinin zeylinde Burhan tefsirinde beş hadis, Nuru’s-Sakaleyn’de ise iki hadis nakledilmiştir.

1658Mesela Bakara suresinin 25. ayetinin zeylinde Tefsir-i Furat’ta Nuru’s-Sakaleyn’de mevcut hadislerin dışında olan iki hadis nakledilmiştir. Bakara suresinin 26. ayeti hakkında da Tefsir-i Furat’ta Nuru’s-Sakaleyn’de görülmeyen bir hadis nakledilmiştir. (Bkz: Tefsir-i Furat el-Kufi, s. 54, hadis 13)

1659Bkz: Nuru’s-Sakaleyn, c. 2, s. 15, hadisler 45, 46, 47 ve 48, c. 2, s. 239, hadisler 227 vs.

1660Bkz: Kummi, Abbas, Hediyyetu’l-Ahbab, s. 44.

1661Örnek olarak, bkz: Nuru’s-Sakaleyn tefsirinin ikinci cildi, s. 160, hadis 120.