Texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi toshkent axborot texnologiyalari

6.2.
 
Yangi xizmatlarni joriy qilish (kiritish) zarurati
 
Odatdagi aloqa operatorlari duch kelgan asosiy muammolardan biri 
bu tarmoq sig’imining to’lishidir. Buning natijasida yig’ilgan sig’im 
doirasida taklif etiladigan xizmatlar spektrini kengaytirish, shuningdek 
mavjud xizmatlarning funksionalligini kengaytirish masalasi yuzaga 
keladi. Bu ishlarsiz tarmoq daromadini oshirib bo’lmaydi. Xizmatlar 
spektrini kengaytirishning bir yo’li, NGNning paketli tarmoqlari 
hisoblanadi. Bunday tarmoqlarni nazariy yaratish imkoniyatlari va 
multimediali 
xizmatlarni etkazish, 
ularni ishlab 
chiqaruvchilarning 
fantaziyalari bilan chegaralanadi. 
Bashoratlarga asoslangan holda, operatorlar foydasi (daromadi)ning 
oshishi, yangi infokommunikatsiya xizmatlarining yaratilishi hisobiga 
amalga oshadi. Aloqa kompaniyalari mavjud daromadlar satxini qo’llab 
quvvatlashi mumkin, faqat foydalanuvchilarga yangidan yangi 
xizmatlarni taklif etgan holdagina. 
Bugungi kunda Internet, ko’pgina turli tuman infokommunikatsiya 
xizmatlarini taqdim etuvchi va foydalanuvchilar so’rovlarini operativ 
sezuvchi yagona tarmoqdir. Bu fenomenning kalit elementlaridan biri, 
xizmatlar normal ishlashi uchun zarur bo’lgan, bevosita aloqa xizmatlari 
va texnik vositalarini taqdim etuvchi (umumiy holda bu operator emas) 
kompaniyaning xizmat-ilovalar yaratish va nazorat imkoniyatidir. 
Kompyuter-telefon 
integratsiyasi 
(CTI) 
konsepsiyasi 
va 
intelektual tarmoqlar (IN) bunday imkoniyatlarga ega emas. Hozirgi

---

173 
kunda operatorlarning yangi xizmatlarga bo’lgan qiziqishi oshib 
bormoqda. 
Operatorlarning yangi xizmatlar bozoriga bo’lgan 
qiziqishning oshishiga bo’lgan sabablarning ichida quyidagilarni alohida 
ajratish mumkin: 
-
mobil aloqa operatorlariga va 1R-telefoniiya xizmatlarini 
etkazib beruvchilarga o’tganligi tufayli, TfUF abonentlarining 
sonini qisqarishi; 
-
operatorlar 
imkoniyatlarining 
tenglashganligi, 
operatorlar 
imkoniyati va mahalliy raqamni (nomerni) (LNP) tashuvchi 
xizmatlarning paydo bo’lishi kompaniyani xabardor bo’lishini 
pasaytiradi va raqobatbardoshlik ustunligining muvozanatini 
yo’qotadi; 
-
telekommunikatsiya bozorida yangi turdagi terminallarning 
paydo 
bo’lishi, 
ularni 
faqatgina 
qo’shimcha 
xizmatlar 
rivojlangan bozordagina samarali qo’llash mumkin. 
NGN tarmoqlarining farqi shundaki, bugungi kunda bittagina 
foydalanuvchi turli tarmoqlarda turli profilli xizmat ko’rsatishga ega 
bo’lgan klient kabi hisoblanadi. Bunda unga bir tarmoqda taqdim 
etiladigan xizmat boshqasida xuddi shu sharoitda taqdim etilishi 
mumkin emas. NGN tarmoqlari foydalanuvchilari to’liq harakatda 
bo’ladi, ya’ni u har qanday joyda, kirish texnologiyalariga bog’liq 
bo’lmagan holda o’zining xizmatini olishi mumkin. Bugungi kunda NGN 
tarmoqlari taqdim etadigan odatdagi xizmatlar quyidagilar hisoblanadi 
[
4]
: 
-
telefoniyaning odatdagi trafiklarini uzatish; 

---

174 
-
Internet ma’lumotlari trafigini uzatish (xususiy shaxs va kompaniya 
uchun); 
-
korporativ 
tarmoq 
ma’lumotlarining 
trafigini 
uzatish 
(LHTni 
birlashtirish); 
-
IP-telefoniya trafigini uzatish (xususiy shaxs va koporativ tarmoq 
uchun); 
-
nisbatan uncha yuqori bo’lmagan sifatli videotrafikni uzatish 
(videokonferensiyani tashkillashtirish yoki serverli videotranslyasiya); 
-
yuqori sifatli videotrafikni uzatish (xabar beruvchi video va VoD-
so’rov bo’yicha video). 
Bugungi kunda qayd qilingan servislardan ko’pchiligini yagona xizmatlar 
paketiga birlashtirish tendensiyasi, real yoki bashoratlanadigan bozor talabi 
kabi, servis-provayderlar orasidagi raqobatbardoshlik kurashi bilan ham 
bog’liqdir. Masalan, kabelli televideniya tarmoqlari operatorlari va odatdagi 
telefon operatorlari o’zining abonentlariga Internetga ulanishni faol taklif 
qilini boshlaydi, yirik Internet provayderlar esa alternativ 1R-telefoniya 
tarmoqlarini tashkil etadi.