Tez özetleri Astronomi ve Uzay Bilimleri Anabilim Dalı

Döllenmiş Zebra Balığı (Danio Rerio Hamilton-Buchanan, 1822) Yumurtalarına Gen (Gfp) Transferi Üzerinde Bir Araştırma

Bu çalışma TÜBİTAK MAM-Gen Mühendisliği ve Biyoteknoloji Enstitüsü (GMBE), Transgen ve Deney Hayvanları Laboratuvarında gerçekleştirilmiştir. Sunulan çalışmada transgenik balık eldesi teknolojisinin ülkemizde yerleştirilmesi amaçlanmış ve gen transferi çalışmamızda güçlendirilmiş yeşil floresan protein (EGFP) geni markır (işaretleyici) gen olarak kullanılmıştır. Transgenik balık eldesi için, cyto megalo virus (CMV) promotörlü EGFP gen konstraktının halkasal plazmit (pEGFP-N1) ve lineer formları (CMV-EGFP) (transgen konstraktı), döllenmiş zebra balığı yumurtalarına mikroenjeksiyon tekniği ile aktarılmıştır.

Mikroenjeksiyonda EGFP gen konstraktı bir hücre safhasındaki zebra balığı embriyolarının sitoplazmaları içine 2,5–4,5–35-40-65 ng /μl konsantrasyonlarında lineer formu ve 65 ve 100 ng/μl konsantrasyonunda ise halkasal formu aktarılmıştır. Gen aktarımı yapılmış larvaların 3’üncü gününde gen ekspresyonu floresans mikroskopta gözlemlenmiş ve larvalar yeşil olarak tespit edilmiştir. Ayrıca moleküler yöntemler ile floresans olan ve olmayan transgenik adayı balıklar gen entegrasyonu ve ekpresyonu bakımından incelenmiştir. Lineer EGFP geninin mikroenjeksiyonu sonucunda 54 adet ve halkasal formunun mikroenjeksiyonundan 25 adet F₀ balık elde edilmiştir. Halkasal formunun 65 ng/μl konsantrasyonundaki aktarımından elde edilen F₀ transgenik zebra larvalarındaki gen ekspresyonu seviyesinin aynı konsantrasyonda verilen lineerize formdan elde edilen transgenik larvalara göre gen ekspresyonun daha fazla olduğu gözlemlenmiştir. Halkasal EGFP geninin ekspresyonunun larvaların vücudunun çeşitli kısımlarında (yumurta kesesi, baş, sırt bölgesi ve gözlerde) yaygın bir dağılım gösterdiği gözlemlenmiştir. Lineer EGFP geninin ekspresyonu da larvaların sırt bölgesinde, yumurta sarısında ve gözlerde olduğu gözlemlenmiştir. Lineer formun mikroenjeksiyonundan sonra elde edilen 6 adet F₀ transgenik balığın normal balık ile çiftleştirilmesinden toplam 520 adet F₁ larva elde edilmiştir. Bu F₁ larvaların 102 tanesinde floresan ışıma görülmüştür (%20). 19 numaralı F₀ dişi balıktan elde edilen erkek ve dişi transgenik bireyler kendi aralarında çiftleştirilmiş ve F₂ larvaların %20’sinde floresan ışıma gözlemlenmiştir. Çalışmamızda stabil transgenik balık hatlarının elde edilmesinde, lineer gen konstraktının gen ekspresyonu üzerinde etkili olduğu; ancak, sadece F₀ transgenik balık eldesinde ise halkasal gen konstraktı formunun kullanılmasının etkili olduğu ortaya konmuştur.

Bu tez sonucunda ülkemizde ilk defa transgenik balık eldesi teknolojisi kurulmuş ve kurulan bu teknoloji kullanılarak transgenik zebra balığı elde edilmiştir. Çalışmadan elde edilen sonuçlar gelecekte yapılacak transgenik zebra balığı ve/veya diğer balık türlerinin eldesi çalışmalarına olanak sağlayacak, ayrıca araştırılması istenen genlerin fonksiyonları bu sistemlerde in vivo olarak araştırılabilecektir.