Tez özetleri Astronomi ve Uzay Bilimleri Anabilim Dalı

KIBRISLIOĞLU Gülşah
Tez Adı : Biyolojik Örneklerde Peroksil Radikali Süpürme Etkinliği Ölçümü İçin Spektroflorometrik Yöntem Geliştirilmesi

Danışman : Doç. Dr. Kubilay GÜÇLÜ

Anabilim Dalı : Kimya

Programı : Analitik Kimya

Mezuniyet Yılı : 2013

Tez Savunma Jürisi : Doç. Dr. Kubilay GÜÇLÜ

Prof.Dr. Reşat APAK

Prof.Dr. Süleyman AKMAN

Doç. Dr. Mustafa ÖZYÜREK

Doç.Dr. Kevser SÖZGEN BAŞKAN

Biyolojik Örneklerde Peroksil Radikali Süpürme Etkinliği Ölçümü İçin

Spektroflorometrik Yöntem Geliştirilmesi
Oksijen yaşam için gereklidir, ancak vücut üzerinde zararlı etkileri de vardır. Oksijen, insan vücudunda solunum zinciri içersinde süperoksit anyon radikali, singlet oksijen, hidroksil radikali, peroksil radikali vb. reaktif oksijen türlerini (ROS) oluşturmaktadır. Reaktif oksijen birikimi organizmada mevcut olan veya gıdayla alınan antioksidanlarla dengelenmediği taktirde; oluşan oksidatif stres koşulları altında biyolojik yapıların hasarına neden olabilen radikalik zincir reaksiyonları meydana gelmektedir. Peroksil radikalleri sentetik antioksidanlar veya gıdalarla alınan antioksidanlar tarafından süpürülmektedir. Bu nedenle antioksidanların peroksil radikali süpürme aktivitesinin belirlenebilmesi için basit, duyarlı ve hızlı yöntemler gereklidir. Tez kapsamında geliştirilen spektroflorometrik yöntemde amaç; peroksil radikali gibi reaktif ve zararlı bir türün süpürme aktivite tayini için literatürdeki mevcut yöntemlerin eksikliklerini ve kısıtlamalarını ortadan kaldırabilmektir. Bunun için peroksil radikali (ROO^.) süpürülmesine dayalı antioksidan aktivite tayini için yeni bir florometrik yöntem geliştirilmiştir.
Bu tez çalışmasıyla birlikte literatürde ilk kez peroksil radikali süpürme aktivite tayini için prob olarak p-amino benzoik asit (PABA) bileşiği kullanılmıştır. PABA probunun eksitasyon ve emisyon dalga boyu sırasıyla 267 nm ve 334 nm olarak belirlenmiş, tiyol tipi antioksidanlar, amino asitler ve plazma antioksidanlarının aktiviteleri bu dalga boylarında probdaki florometrik değişimler üzerinden ölçülmüştür. Geliştirilen yöntemde peroksil radikali, 2,2’-azobis(2-metil propionamidin) dihidroklorür (AAPH)’ün termal bozunmasından yararlanılarak elde edilmiştir. PABA probunun peroksil radikali ile inkübasyonu sonucunda oksidasyon ürünü veya ürünlerinin oluşumu nedeniyle proba ait floresans şiddeti azalmaktadır, çünkü PABA floresan özellikte olduğu halde oksidasyon ürün ya da ürünleri değildir. Süpürücü bileşik varlığında ve yokluğunda ölçülen floresans şiddetlerinin farkından yararlanarak peroksil radikali süpürme aktivitesi tayin edilmiştir. Geliştirilen yeni florometrik yöntem ile bulunan sonuçlar referans yöntemler olarak seçilen spektoroflorometrik esaslı ORAC yöntemi ve spektrofotometrik esaslı Krosin ağartma (beyazlatma) yöntemleriyle karşılaştırılmıştır.
Geliştirilen florometrik yönteme göre, çalışılan antioksidanlar içerisinde en düşük IC₅₀ (probdaki floresans kaybını yarısına düşüren, yani %50 inhibe eden derişim) değerine sahip antioksidan (en yüksek peroksil radikali süpürme aktivitesi) albumin (IC₅₀= 0.6 μM) olarak bulunmuştur. Ayrıca tiyol tipi antioksidanlar arasında peroksil radikal süpürme aktivitelerine göre homosistein > glutatyon (GSH) > sistein > N-asetil sistein (NAC) > 1,4-ditiyoeritritol (DTE) > sisteamin şeklinde bir sıralama ortaya çıkmıştır.
Tez çalışmasında peroksil radikali süpürme etkinliği için geliştirilen yöntemde kullanılan prob (p-amino benzoik asit) HPLC (Yüksek Performanslı Sıvı Kromatografisi) yöntemiyle belirlenerek (antioksidan varlığında ve yokluğunda prob derişimindeki değişimler ölçülerek) sonuçların istatistiksel karşılaştırılması yoluyla geliştirilen yöntem valide edilmiştir.
Çalışılan tez kapsamında geliştirilen spektroflorometrik yöntem biyolojik bakımdan önemli antioksidanlara (tiyol-tipi antioksidanlar, amino asitler ve plazma antioksidanları) ek olarak doku homojenizatlarına (karaciğer, böbrek ve kalp) uygulanarak gerçek örnekler için % inhibisyon değerleri hesaplanmış ve kalp doku homojenizatının en yüksek peroksil radikal süpürme aktivitesi gösterdiği bulunmuştur.