Tez özetleri Astronomi ve Uzay Bilimleri Anabilim Dalı

Türkiye Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki Petrol Rezervuarlarında

Desulfovıbrıo Sp. Bakterisinin Floresan In Sıtu

Hibridizasyon (Fısh) Yöntemiyle Araştırılması
Petrol rezervuarları bakteri çeşitliliği bakımından mikroorganizma topluluğunun limanı durumundadır. Petrolün çıkartılmasında kullanılan petrol üretim suyunun redoks potansiyelinin düşük olması, rezervuarlarda aerobik bakterilerden çok metanojenler, nitrat, demir ve mangan indirgeyenler ile birlikte sülfat indirgeyen bakteriler (SRB) gibi anaerobik bakterilerin bulunmasına olanak sağlamaktadır. Özellikle SRB’ler SO₄^-2, SO₃^-2, S₂O₃^-2 gibi kükürt bileşiklerini H₂S’e disimilatif bir şekilde indirgeyerek petrol endüstrisinde ciddi sorunlara yol açmaktadırlar. Petrol-su fazından en sık izole edilen SRB cinsi Desulfovibrio’dur.
Desulfovibrio spp., oluşturduğu H₂S gazı ile petrolü ekşiterek kalitesizleştirmekte ve petrolün çıkartılması esnasında kullanılan metal ekipmanları mikrobiyolojik korozyona uğratmaktadır. Ayrıca H₂S, son derece toksik bir gaz olduğundan dolayı hem çevrede yaşayan insanların hem de çalışanların sağlığını ciddi bir şekilde tehdit etmektedir.
SRB’lerin doğadaki ve endüstriyel sistemlerdeki çeşitliliklerine ait bilgilerin çoğu hedef genler kullanılarak elde edilmiştir. Moleküler çalışmalarda genellikle daha kesin ve güvenilir sonuçlar elde edebilmek için hedef gen olarak 16S rRNA kullanılmaktadır. FISH yöntemi, 16S rRNA probları kullanılarak farklı ekolojilerde yaşayan mikroorganizmaların hızlı ve güvenilir bir şekilde tespit edilmesini sağlamaktadır. FISH yöntemi, membran filtre ve teflon kaplı kuyucuklu lam kullanılmak üzere iki farklı şekilde gerçekleştirilebilmektedir.
Bu çalışmanın amacı, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki (Batman ve Diyarbakır) 11 farklı petrol kuyusundan alınmış 11 petrol ve 5 atık su örneğinde Desulfovibrio spp. bakterisinin varlığını, dağılımını ve ayrıca toplam bakteri populasyonu içerisindeki yoğunluğunu FISH metodunun her iki yöntemini de kullanarak tespit etmek ve sonuçlar bakımından yöntemler arasında fark olup olmadığını belirlemektir. Tez çalışması kapsamında Desulfovibrio spp. bakterisi için Cy3 floresan boyası ile işaretli SRB-687 probu kullanılırken, toplam bakteri populasyonunun tespiti için ise floresan bir boyama tekniği olan DAPI uygulaması yapılmıştır.
Diyarbakır ve Batman Bölgeleri’ndeki petrol kuyularına ait örnekler içerisinde, membran filtre yönteminden elde edilen sonuçlara göre en fazla toplam bakteri yoğunluğu B5 kuyusunda 65654535 ± 21645659 h/ml olarak saptanmış olup, en düşük bakteri yoğunluğu ise 20616158 ± 12587360 h/ml olarak D7 kuyusunda tespit edilmiştir. Kuyucuklu lam yöntemine göre ise maksimum toplam bakteri yoğunluğu D2 kuyusunda 27689086 ± 4796023 h/ml, minimum bakteri yoğunluğu ise D8 kuyusunda 8880806 ± 3115394 h/ml olarak saptanmıştır.
Diyarbakır ve Batman Bölgeleri’ndeki çalışılan tüm kuyularda Desulfovibrio spp. bakterisi tespit edilmiştir. Membran filtre yöntemine göre Desulfovibrio spp. bakterisi en yoğun 28545450 ± 12765913 h/ml olarak B5 kuyusunda, en az ise 8155842 ± 7629092 h/ml olarak D2, D5 ve D7 kuyularında saptanmıştır. Kuyucuklu lam yöntemine göre ise maksimum Desulfovibrio spp. bakterisi 11744413 ± 5343996 h/ml olarak D4 kuyusunda saptanırken, minimum bakteri sayısı 1903030 ± 932290 h/ml olarak D8 kuyusunda tespit edilmiştir.
Membran filtre yöntemi sonuçlarına göre Diyarbakır Bölgesi’ndeki çalışılan tüm kuyular baz alındığında, toplam bakteri populasyonunun % 38.67’sini Desulfovibrio spp. bakterisi oluşturmaktadır. Batman Bölgesi’nde ise bu oran % 43.18 olarak tespit edilmiştir. Kuyucuklu lam yöntemi sonuçlarına göre ise Diyarbakır Bölgesi’ndeki çalışılan tüm kuyular baz alındığında, Desulfovibrio spp. bakteri yoğunluğunun toplam bakteri populasyonunun % 35.75’ini oluşturduğu görülmektedir. Batman Bölgesi’ne bakıldığında ise bu oranın % 36 olduğu tespit edilmiştir.
Polikarbonat membran filtre kullanılarak uygulanan FISH metodunda saptanan toplam ve Desulfovibrio spp. bakteri sayılarının, teflon kaplı kuyucuklu lam kullanılarak belirlenen bakteri sayılarından anlamlı derecede daha yüksek olduğu belirlenmiştir (p ≤ 0.05).
Desulfovibrio spp. bakterisinin, Diyarbakır ve Batman Bölgeleri’ndeki çalışılan tüm petrol kuyularında yaygın olarak bulunduğu ve sayılarının da oldukça yüksek olduğu gözlenmiştir. Hem petrolün kalitesinin azalmasını hem de mikrobiyolojik korozyonu önlemek amacı ile bu bakterilerin tespit edildiği rezervuarlarda en kısa sürede gerekli önlemlerin alınması zorunluluğu ortaya çıkmaktadır.