Xalq etimologiyasi- ona tilining o'xshash tovushli so'zi modelida o'zlashtirilgan (kamdan-kam ona) so'zni o'zgartirish va qayta ko'rib chiqish, ular o'rtasida sof tashqi, tasodifiy tovush tasodifiga asoslangan semantik aloqalarni o'rnatish
XALQ ETİMOLOGIYASI- (yunoncha etymondan - haqiqat; so'zning asosiy ma'nosi + ... mantiq). Soxta etimologiya, leksik assotsiatsiya. So'zni tovush jihatidan o'xshash boshqa so'z modelida o'zgartirish va qayta ko'rib chiqish, ular o'rtasida semantik aloqalarni o'rnatish
Yolg’on Etimologiya
Soxta Etimologiya eskirgan yoki oʻzlashma soʻzning morfologik tuzilishi va boshqalar xususiyatini notoʻgʻri tushunish natijasida yuzaga keladigan izoh. Mas, "meditsina" soʻzini "madadi Sino" tarzida ajratib, Ibn Sino nomi bilan yoki "dorchin/dolchin" soʻzini "haqiqiy dori" birikmasi bilan bogʻlash soxta Etimologiya boʻlib, aslida lot. tesIsta — "vrachlik mahorati davolash" maʼnosini, forscha dorchin/dolchin esa "doruyi chin" — xitoy dorisi maʼnosini bildiradi. Xalq Etimologiyasi muayyan soʻz maʼnosini aniq faktlarga asoslanmagan holda, faqat tovush tomonining tasodifiy oʻxshashligiga qarab, shuningdek, afsona va rivoyatlarga tayanib izoxlashdan iborat.
Xulosa
Mutaxassislarning fikriga ko'ra, etimologiya fani turli xil tillarda fonetik yozishmalar naqshlarini aniqlab beradi; til rivojlanishining turli bosqichlarida so'zning fonetik, leksik va semantik tarkibidagi o'zgarishlarni aniqlaydi; so'zning so'z yasovchi tarkibi rivojlanishining o'ziga xos xususiyatlarini tushuntiradi; tildagi so'zlarning mavjud bo'lish xususiyatlarini (tilga qanday kirib kelganligi, qaerdan kelib chiqqanligi, qaysi davrlarni boshdan kechirganligi) belgilaydi. So'zlarning kelib chiqishi, ularning tarixi, etimologiyasini o'rganish boshqa fanlardan - arxeologiya, tarix, etnografiya. So'zning kelib chiqishi to'g'risidagi etimologik ma'lumotlarning kompleksi bizga o'sha davrdagi tarixiy va madaniy qadriyatlar to'g'risida farazlarni yaratishga imkon beradi. Olim-etimologlar fanni shartli ravishda 2 tarkibiy qismga ajratadilar: biriga "etimologiya" ta'rifining o'zi kiradi. lug'atlar va darsliklar, ikkinchisi "yolg'on" yoki "xalq" deb nomlangan etimologiya. Bunday tushuncha og'zaki nutqda paydo bo'ldi, qachonki ma'ruzachi yangi so'zni eshitgan bo'lsa, ixtiyoriy yoki beixtiyor uni so'zning tovush almashinuvini o'zgartirib, o'ziga ma'lum bo'lgan so'z birikmasi bilan taqqoslashga urindi. Xalq etimologiyasi tasodifiy tovush tasodifiyligi (masalan, sotish - "iflos") asosida ona tilining shu kabi tovushli so'zlari namunalari asosida mahalliy yoki o'zlashtirilgan so'zlarni "o'zgartirish" asosida paydo bo'lgan. "yog'li" sifatining paydo bo'lishi). parallel ravishda ular o'zlarining imloviy savodxonligini oshiradilar (masalan, "vintilator" so'zining imlosini ko'pincha "vida" so'zidan, "sport musobaqalari" so'zidan topishingiz mumkin) "sport" va boshqalar). Bunday xatolar ushbu so'zlarning kelib chiqishini bilmaydigan maktab o'quvchilari orasida uchraydi. Etimologik tahlil yordamida dastlabki tuzilish va ma'no, oldingi so'z yasovchi aloqalarni o'rnatish mumkin (masalan, "to'quv" fe'lining etimologik jihatdan "mayoq" ismidan kelib chiqqan bo'lib, "mayoq" so'zining o'zi tarixiy qadimgi ruscha -k- qo'shimchasi yordamida "to'lqinlanmoq" ma'nosida "kirpikka" fe'lidan kelib chiqqan.
Dostları ilə paylaş: |
