Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

Axborot tizimlari
, deganda kuyilgan maqsadga erishish uchun axborotni 
saqlash, unga ishlov berish va uni uzatish maqsadida foydalaniladigan, 
qo’llaniladigan vositalar, usullar va xodimlarning uzaro boglangan majmuasi 
tushuniladi. 
Iktisodiy tizimlar boshqarish nuktai nazaridan axborot tizimi kabi karaladi va 
kupincha avtomatlashtirilgan tizim, deyiladi. Bu tizimlarning asosiy vazifasi 
foydalanuvchilarning talabiga muvofik ravishda axborotlarni tuplash va tayyorlash, 
saqlash, uzatish va takdim etishdan iborat.
TIZIM 
Suniy 
Aralash 
Tabiiy 
Asbob 
Mexanizmlar 
Mashinalar 
Robotlar 
Avtomatlar 
Ergonomik 
Biotexnik 
Tashkiliy 
avtomatlashtirilgan 
Jonli 
Jonsiz 
Iqtisodiy 
Ijtimoiy 

---

57 
Axborot tizimlarini ikkita asosiy guruxga ajratish mumkin: 
1. 
Axborot ta’minot tizimi. 
2. 
Maqsadli faoliyat kursatuvchi tizim. 
Axborot ta’minoti
tizimi xar kanday ABTning tarkibiga kiradi. Xozirgi davrga 
kelib kuyidagi avtomatlashtirilgan tizimlar paydo buldi: 
1. 
Loyixalashtirishning avtomatlashtirilgan kismi; 
2. 
Ilmiy izlanishning avtomatlashtirilgan kismi; 
3. 
korxonaning avtomatlashtirilgan boshqarish tizimi. 
Maqsadli faoliyat kursatuvchi tizimlar tarkibiga: 
1. 
Axborot qidiruv tizimi; 
2. 
Axborot ma’lumotnoma beruvchi tizim; 
3. 
Axborot boshqaruvchi tizim kiradi. 
Axborot - qidiruv va axborot - ma’lumotnoma beruvchi tizimlar foydalanuvchi 
tomonidan berilgan talabga mos ravishda tegishli axborotlarni saqlash va 
takdim etish uchun muljallangan. Bunday tizimlar faoliyati ikki kismdan 
iborat: 
1. 
Axborotni yigish va saqlash. 
2. 
Axborotlarni kidirish va foydalanuvchiga berish. 
Ma’lumotlarni tarkatish usuliga kura axborot qidiruv tizimlari kuyidagi uch turga 
bulinadi: 
1. 
Axborot qidirishni tartibli amalga oshiruvchi tizim. 
2. 
Berilgan talab buyicha qidirishni amalga oshiruvchi tizim. 
3. 
Umumlashtirilgan tizim. 
Axborot - boshqaruvchi tizimlardan, asosan, texnologik jarayonlarning 
avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimlarida foydalaniladi.
Zamonaviy sharoitda axborot tizimi axborotlarni qayta ishlashning asosiy texnik 
vositasi sifatida shaxsiy kompyuterlardan foydalanishni kuzda tutadi. Yirik 
tashkilotlarda shaxsiy kompyuterlar bilan axborot tizimining texnik tarkibiga Mayk 
Freym yoki Super EXM kirishi mumkin. Bundan tashqari, axborot tizimi tarkibiga 
inson xam kiradi, chunki ishlab chikilayotgan axborot unga muljallangan buladi va u 
siz bu axborotni olish yoki takdim qilish mumkin emas. 
Har bir tizim xossalar (xususiyatlar) to’plami