Transport vositalari detallarining ishlash qobiliyatini tiklash I. B. As q arov

 
11.1-jadval.
Magnit- impuls yordamida ishlov berishda cho‘yan namunalari 
mexanik va texnologik xossalarining o‘zgarishi 
 
 
Mexanik tavsifi 
Texnologik xossasi 

---

221 
 
Cho‘yan 
V
aq
t 
q
ar
sh
il
ik
E
g
il
is
h
d
a 
mu
st
ax
k
am
li
k
ch
eg
ara
si
. 
Z
arb
iy
q
o
-
v
u
sh
q
o
q
li
k
D
in
am
ik
ch
id
aml
il
ig
i 
K
is
lo
ta 
b
ar
b
o
sh
li
g
i 
K
o
rro
zi
y
a 
b
ar
d
o
sh
li
g
i 
SCh-12 
87 
107 
105 
106 
107 
107 
SCh-18 
94 
109 
106 
109 
121 
114 
SCh-24 
93 
114 
102 
110 
106 
109 
SCh-32 
96 
105 
104 
112 
124 
109 
SCh-38 
98 
109 
110 
118 
113 
106 
VCh-50-2 
98 
106 
108 
112 
125 
120 
VCh-60-4 
94 
108 
110 
119 
121 
116 
VCh-40-4 
95 
104 
110 
118 
129 
136 
VCh-80-2 
96 
109 
107 
121 
120 
116 
VCh-100-2 
99 
105 
108 
126 
110 
112 
VCh-120-2 
97 
112 
109 
119 
121 
124 
Qurilma hosil qiladigan asosiy magnit oqimi detalda bir necha lokal 
oqimlarga taqsimlanadi, ular o‗ta kuchlangan uchatkalarda kon-tsentrat-
siyalanadi. Qurilma ishga tushirilganida detal ma‘lum magnit kuchi 
bilan solenoid bo‗shliqiga biror tezlanishda tortiladi. 
Solenoidning boshqa qutbi tomonidan detalga kuch ta‘sir etib, u 
detalni solenoid ichiga qayta tortadi. Shunday qilib, detal magnit 
oqimini ko‗p marta kesib o‗tib, solenoid bo‗shliqida erkin siljiydi, bu 
siljishlar vaqt o‗tishi bilan devorchaga ishqalanish kuchlari hisobiga 
kamayadi va asta sekin so‗nadi. Tebranishlar soni va amplitudasi va 
magnit maydoni quvvatiga, detal materialining magnit detal xossalariga 
bog‗liq. 
11.3. Polimer va yelimli materiallar bilan ta’mirlash texnologiyasi 
 
Zamonaviy mashinalarni ta‘mirlashda har xil plastmassalar va 
yelimlar keng qo‗llanilmoqda. Plastmassalarning qo‗llanilishi
 
polimer 
materiallarning keng miqyosdagi ijobiy xususiyatlaridan foydalanishga 
asoslangan. Bunday xususiyatlarga detallarni ta‘mirlash yoki yasashning 
oddiyligi, yaxshi fraksion, antifriksion va dielektrilik sifatlari, mustah-
kamlshi, moy, benzin, suv va tebranishga turg‗unligi kiradi. 

---

222 
Asosi yuqori molekulyar organik birikmalardan iborat materiallar
 
plastmassalar
deb ataladi. Ular yuqori temperatura va bosim ta‘sirida 
avvaldan belgilangan shaklni hosil qiladi va bu shaklni odatdagi 
sharoitda saqlay oladi. Plastmassalarning asosi so‗n‘iy (sintetik) yoki 
tabiiy smolalar bo‗lib, ular bog‗lovchi material vazifasini bajaradi 
hamda uning kimyoviy, fizikaviy, mexanik va boiqa xususiyatlarini 
belgilaydi. Bog‗lovchi elementlardan tashqari, plastmassa tarkibiga 
to‗ldiruvchilar, plastiklovchilar, qotirgichlar, bo‗yoqlar, tezlatkichlar va 
maxsus xususiyat beruvchi boshqa qo‗shilmalar jami kiradi. 
 
To„ldirgichlar
(metall qirindilari, portlandsement, paxta-qog‗oz 
to‗qimalari, asbest, slyuda, grafit va boshqalar) plastmassalarning fizik-
mexanik, friksion yoki antifriksion xususiyatlarini yaxshilash, issiqlikka 
chidamliligini oshirish hamda mahsulotning tannarhini arzonlashtirish 
maqsadida qo‗llaniladi. 
Plastiklovchilar
(dibutilftolat, oleyn kislotasi va boshqalar) 
polimerlarga qovushqoqlik va oquvchanlik xususiyatini berish uchun 
xizmat qiladi. 
Qotirgichlar
(aminlar, magneziy, ohak va boshqalar) polimerlarni 
qattiq va erimaydigan holatga o‗tkazishga yordam beradi. 
Bo„yoqlar
(nigrozin, oxra, mumiyo, surik va boshqalar) poli-
merlarga rang beradi. 
Plastmassalar kimyoviy tabiati bo‗yicha termoreaktiv (reaktoplast-
lar) va termoplastik (termoplast) guruhlarga bo‗linadi.
Reaktoplastlar
deb 
shunday 
plastmassalarga 
aytiladiki, 
ular 
qizitilib, 
keyin 
sovitilgandan so‗ng issiqlikda va suyuqlikda erimaydigan holatga o‗tadi.
 
Termoplastlar
smola bo‗lib, isitilganda plastik holatga, sovitilganda esa 
qattiq holatga o‗tadi. Bu jarayon qaytariluvchi jarayon hisoblanadi. 
Yelimli tarkiblar
ta‘mirlash korxonalari amaliyotida qo‗zg‗almas 
birikmalar hosil qilish uchun qo‗llaniladi. Masalan, friksion (ishqalanuv-
chi) 
ustqo‗ymalarni 
yelimlashda, 
darzlarni, 
tirnalgan 
joylarni 
berkitishda, galvanik vannalarni qoplashda, himoya qoplamalari 
berishda qo‗llaniladi. 
Detallarni kavsharlash ham ajralmas birikmalar hosil qilish uchun 
qo‗llaniladi. Kavsharlashda detallarda hosil qilingan tirqishga kiritilgan 
suyuqlantirilgan oraliq metall asosiy metall bilan o‗zaro ta‘sirda bo‗lib, 
kristallanish natijasida kavsharlash choki hosil qiladi.