Türk Dili Tarihi Ahmet B. Ercilasun Akçağ Yayınları / 603 Araştırma İnceleme / 50

2.1.2. KLASİK DEVİR

Klâsik devrin başlıca şair, yazar ve eserleri şunlardır:

Ali Şir Nevâyî: Çağatay Türkçesinin en büyük şair ve yazarıdır. Yalnız Çağatay edebiyatının değil bütün Türk edebiyatının en büyük şairlerinden biridir. 9 Şubat 1441'de Herat'ta doğmuş, 3 Ocak 1501'de yine Herat'ta vefat etmiştir. Temürlü sarayının hizmetinde bulunan bir ailedendir. Babası Gıyaseddin Kiçkine Bahadır, Uygur asıllı idi. Temürlü şehzadesi Hüseyin

TÜRK DİLİ TARİHİ 411

Baykara ile birlikte tahsil görmüş, Hüseyin Baykara 1469'da Horasan tahtına oturunca onun hizmetine girmiş; Herat'ta Baykara'nın mühürdarı, nedimi, divan beyi olmuştur. Hüseyin Baykara'nın yakın dostu olan, devamlı onunla birlikte bulunan Nevâyî bir ara Baykara'nvn naipliğini de yapmıştır. Ancak 1478 yılında Herat'tan uzaklaştırılan Nevayî 1478-1488 arasında Esterâbâd'da valilik görevinde bulunmuştur. 1490'dan itibaren Nevayı sade­ce hükümdarın nedimi olmuştur.

Ali Şir Nevayî'nin çok renkli, verimli ve hareketli geçen hayatı, Zeki Velidi Togan'ın İslâm Ansiklopedisindeki maddesi ile Agâh Sırrı Levend'in dört ciltlik Ali Şir Nevaî eserinde (TDK, Ankara 1965-1968) ayrıntılı olarak anlatılmıştır.

Nevayî döneminde Herat çok önemli bir kültür ve sanat merkeziydi. Kendisi de şair olan Hüseyin Baykara gibi bir hükümdar başta olmak üzere, Abdurrahman Camî, Hatifi, Benaî gibi şairler, Bihzad gibi bir ressam, Hüse­yin Vâiz gibi bir musikişinas, Sultan Ali gibi bir hattat ve Hondmir, Mirhond gibi tarihçiler hep aynı muhitte bulunmakta idiler. Nevayî hepsinin üstünde bir sanat hâmisi idi. "Mevlâna sahibdar, Mevlâna Badahşî, Vasıfî, Hüseyin Nişaburî, Mirza Bayram, Fazlı, Mukbilî, Ahlî ve emsali gibi yazar, hattat, musikişinas, şair ve edip hep Nevaî'nin aşağı yukarı her gün topladığı mecli­se katılırlardı." (Caferoğlu 1984: 216).

"Baykara-Nevaî devri Herat'ının edebî muhitleri, şimdi, eski zamanlarla kıyas edilemeyecek kadar parlak ve canlı bir manzara arz ediyordu; kurduğu sağlam ve devamlı idarenin başında bulunan Sultan Hüseyin Baykara'dan başka, fikir ve sanat eserlerini her şeyden üstün tutan ve memleketin belki en nüfuzlu adamı olan Ali Şîr Neva'î gibi bir şahsiyet, millî dil ve edebiyat cereyanının başında bulunuyordu." (Köprülü 1945: 300-301).

Nevayî, "Klasik nazım ve nesrin her nev'inde ve her şeklinde" 29 eser yazdı. Fanî mahlâslı Farsça divanı dışında diğer 28 eseri şunlardır: