Türk dünyasi iŞletme fakültesi uluslararasi iLİŞKİler böLÜMÜ YÜksek lisans biTİrme tezi

İlham Aliyev Döneminde Dağlık Karabağ Sorunu

15 Ekim 2003 seçimlerinin ardından İlham Aliyev Azerbaycan’ın Cumhurbaşkanı olmuş ve böylelikle Azerbaycan’da Haydar Aliyev’den sonra ikinci Aliyev dönemi başlamıştır.¹⁰⁰ Haydar Aliyev’in politikasını devam etdiren İlham Aliyev döneminde de Azerbaycan'ın dış politikasının öncelikli uygulaması denge siyaseti olmuştur. Denge politikası Azerbaycan'ın bulunduğu jeopolitik ortam ve uluslararası alandaki yeri açısından küçük ülke olmasından dolayı devam ettirilmiştir. Nitekim, küresel ve bölgesel aktörlerin güç balansına odaklanan denge politikası, genelde Azerbaycan'ın ve özel olarak da İlham Aliyev iktidarının manevra imkanlarını genişletmiş ve bağımsız dış politika izlemesini temin etmiştir.

İlham Aliyev iktidarının dış politikadaki esas hedefi Azerbaycan’ın Ermenistan tarafından işgal edilmiş topraklarının geri alınması meselesi olmuştur.¹⁰¹

Bunun için, İlham Aliyev ilk olarak askıya alınmış Dağlık Karabağ görüşmelerini yeniden başlatmıştır. Aliyev, Karabağ probleminin uzamasını, çözümsüzlügün çözüm gibi anlaşılmaya başlanmasını ve bu durumun Azerbaycanın dahili siyasetine olumsuz yansımasını belirterek, meselenin barışçıl yollarla hall edilememesi halinde savaşın kaçınılmazlığını ileri sürmeye başlamıştır. Bu politika sadece söylem olarak kalmamış, ülke çapında seferberlik ilan edilmiş, askerliye dair mevzuatda degişikliklere yer verilerek, askerlikten muafiyet şartları zorlaştırılmış, böylelikle olağanüstü hal uygulamasına geçilmiştir. Aynı şekilde, askeri bütçenin genel bütçedeki payı arttırılarak neredeyse Ermenistan bütçesine yakın bir orana çıkartılmıştır. Bu gelişmeler, Azerbaycan’ın Karabag problemini çözme konusunda barışçıl yollardan ümidini kesmeye ve savaş ile çözüme yönelmeye başladığının bir göstergesidir.¹⁰²

İ. Aliyev döneminde dış politikada Dağlık Karabağ’a dair başarı sayılabilecek ilerlemeler yaşanmıştır. İlk olarak, bundan öncesine nazaran Azerbaycan’ı savunan, Bakü’nün tezlerini kabul eden ülkelerin sayısı çoğalmıştır. İkincisi, uluslararası kurumlar tarafından Azerbaycan lehine kabul edilen kararlar Bakü’nün elini güçlendirmiştir. Üçüncüsü, Mart 2008’de BM tarafından kabul edilen Dağlık Karabağ ile alakalı karar uluslararası alandaki gelişmeni açık olarak göstermektedir.

Bununla birlikte, Karabağ probleminin çözümüyle görevlendirilen AGİT Minsk Grubunun Eşbaşkanlarının -ABD, Fransa ve Rusya- problemin çözümünde yavaş hareket etmesi, özellikle Azerbaycan tezlerini istenilen düzeyde dikkate almaması ve uluslararası kamuoyunda destek vermemesi, İ. Aliyev yönetimini dış politikada yeni arayışlara itmiştir. Bu dönemde Azerbaycan’ın Rusya, İran ve uzak doğu üçlüsü Çin, Japonya ve Güney Kore ile yakın işbirliğine girmeye çalıştığı gözlemlenmiştir. Devletin ekonomik gelişimi bu üç ülke ile yapılan anlaşmalarla Uzak Doğu modeline teslim edilmiştir. Aynı zamanda bu ülkelerin uluslararası etkisinden yararlanılarak Dağlık Karabağ sorunu çözülmeye çalışılmıştır. Azerbaycan mümkün olduğu ölçüde Dağlık Karabağ sorununu barışçıl yolla hall etmek istemektedir. Fakat, diğer halde savaş olanağını da gündemde tutmaktadır. Minsk Grubu çerçevesinde görüşmelere devam eden Azerbaycan ulusal çıkarlarına uymayan unsurları etkisizleştirmeye çalışmaktadır.¹⁰³