Türk dünyasi iŞletme fakültesi uluslararasi iLİŞKİler böLÜMÜ YÜksek lisans biTİrme tezi

Ebülfez Elçibey Döneminde Dağlık Karabağ Sorunu

Azerbaycan’da bağımsızlık sonrası ilk demokratik seçimleri kazanarak iktidara gelen Ebülfez Elçibey’in, dış politikadaki en önemli hedeflerinden biri Dağlık Karabağ sorununun Azerbaycan toprak bütünlüğü çerçevesinde çözülmesi olmuştur. Nitekim, Azerbaycan’ın bir devlet olarak çektiği sıkıntıların başında Karabağ’da yaşanan savaş durumu geliyordu ve bu durum çözüme kavuşturulmadan iç politikada huzurun, sosyo-ekonomik gelişmenin sağlanması oldukca zordu. Bu nedenle Elçibey’in seçim programında Karabağ sorununun çözülmesi temel hedef olarak belirlenmiştir.⁸¹ Azerbaycan Halk Cephesi’nden olan Elçibey’in cumhurbaşkanlığına kadar olan dönemde Azerbaycan Rusya’ya ekonomik, güvenlik ve daha birçok açıdan destek çıkacak ölke olarak bakıyordu. Bu ise hem ortak tarihi geçmiş hem de Mütellibov’un kişisel siyasi stratejisiyle ilgiliydi.⁸² Elçibey iktidara geldikten sonra Azerbaycan’ın BDT üyeliğinden vazgeçti ve Rusya Federasyonu’na karşı Türkiye başta olmak üzere Batılı devletlerle sıkı işbirliğine dayalı bir politika izledi. Azerbaycan’ın doğal kaynaklarının işletilmesi ve uluslararası pazarlara taşınmasında da Rusya Federasyonu’na karşı Türkiye başta olmak üzere Batılı devletlere⁸³, özellikle de İngiltere’ye öncelik tanıdı.⁸⁴

Elçibey’in dış politikada Batı ağırlıklı bir politika yürütmesi, Karabağ sorununun çözümünde Batı kurumlarına çağrı yapması açısından önemli olmuştur. Nitekim, Elçibey iktidara gelir gelmez Karabağ sorununu tekrar AGİK’in gündemine taşımıştır. 1992 yılı Haziran ayında yapılan Roma toplantısında Karabağ sorununun çözümüne yönelik iki temel görüş bildirilmiştir. Bunlardan birincisi, Azerbaycan’ın toprak bütünlügünün tartışılmazlığı, ikincisi, Azerbaycan’ın diğer etnik gruplara olduğu gibi Ermenilere de kültürel haklar tanıdığı ve ayrımcılık yapmadığı ile ilgili olmuştur.

Her iki görüş uluslararası alanda kabul edilen temel ilkelere uygun olduğundan AGİK üyesi ülkeler arasında olumlu karşılanmıştır. Nitekim, Azerbaycan’a karşı oluşan ılımlı yaklaşım kendisini Helsinki toplantısında göstermiş ve Azerbaycan’ın toprak bütünlüğüne ilişkin karar önerisi Ermenistan’ın karşı çıkmasına rağmen üye ülkelerce kabul edilmiştir.⁸⁵

Elçibey iktidarının gerçekleştirdiği askeri operasyonlar bazı başarılarla sonuçlanmış olsa da, daha sonra durum yine zorlaştı. 1993 yılının 2 Nisan tarihinde Kelbecer işgal edildi.⁸⁶

Elçibey iktidarının yoğun çabalarına rağmen Karabağ’daki çatışmalar Azerbaycan açısından hiç de iyiye doğru gitmemiştir. Nitekim, Ermeniler sağlanan ateşkesleri ihlal ederek her geçen gün Azerbaycan topraklarını işgal etmekteydiler. Uluslararası kamuoyu karşısında yalnız kalmasına rağmen Ermeniler Karabağ ve etrafındaki bölgelerdeki toprakları işgal ede bilmeleri için yeni stratejiler geliştirmekteydi. Karabağ’daki ayrılıkçı Ermeniler yeni bir devlet kurdukları iddiasıyla AGİK toplantılarına bu statüyle katılmak istediklerini bildirmiş, bir bakıma Azerbaycan’ın istediği gibi seyreden AGİK toplantılarının geleceğini ipotek altına almaya çalışmıştırlar. ⁸⁷

Kelbecer’in işgali konusunda uluslararası kamuoyunda başlatılan yoğun çalışmalar sonucunda başta ABD olmak üzere birçok Batılı devletler çeşitli seviyede Ermeni işgalini kınayan açıklamalarda bulunmuştur. ABD ve İngiltere Ermeniler üzerinde baskı kurmaya çalışsa da bunda başarılı olamamış, Ermeniler geri adım atmamıştır. Bu başarısız sonucun sebepleri olarak Elçibey hükümetinin milliyetçi politikaları sonucunda iç politikada meydana gelen gerginlik ve ülkenin bölünmenin eşiğine gelmesi, daha önce devlet yönetimi deneyimi olmayan kadroların iktidara getirilmesi, makam ve mali kazanımlar için verilen iktidar kavgası gösterilmiştir.⁸⁸

3.