Türk haritaciliği tariHİ

EVLİYA ÇELEBİ

D.:25.03.1611 İstanbul Ö.: 1682

Türk yazarı ve gezgini

17. yüzyılın en büyük gezgin ve yazarlarından biridir. 24 yaşında İstanbul'un tamamını gezmiş bundan sonra Bursa'ya gitmiş ve oradan Osmanlı ülkesinin içinde ve dışında geziler yapmış, eserlerini toplam 6000 sayfa olarak 10 cilt halinde yazmıştır. 1.cilt İstanbul'a ait olup diğer 9 ciltte Anadolu, Trakya, Yunanistan, Arnavutluk, Bulgaristan, Romanya, Yugoslavya, Ege- ve Akdeniz adaları'ndan bir kısmı, Kırım, Bağdat, Musul, Suriye, Filistin, Mısır, Mekke, Medine, Kafkasya, Macaristan, Batı İran- Azerbeycan, Sudan, Habeşistan, Güney Rusya, Lehistan, Avusturya, Güney Almanya, Hollanda, Danimarka, İsveç ülkeleri yer almıştır. Bazı abartmaları, yapmış olduğunu iddia ettiği bazı seyahatlarına gölge düşürmüştür. 50 yıl seyahat etmiş ve 22 savaşa katılmıştır.

FARABİ

D.: 872 Farab Ö.: 950/51

Türk bilim adamı

Asıl adı "Ebu Nasr Muhammed İbn Muhammed İbn Tarhan İbn Uzluğ" olup Türkistan'ın Farab ilinin Vasiç kasabasında bir Türk ailesinden gelmektedir. Bağdat'ta Arapça ve felsefe öğrendi. Mantık, astronomi ve musiki dallarında yetişti. Harran'a giderek felsefe öğrenimini artırdı ve Şam'da yerleşti. Tam bir filozof idi. 150 ye yakın eserleri arasında "Teknik Geometri" isimli bir de kitabı vardır.

Kaynak:BAYRAKDAR,M.: Farabi-Teknik Geometri. Kültür Bak. 1989; KARAKAŞ: Müsbet ilimde müslüman alimler, S.173, Ankara 1991İĞDEMİR: Farabi’nin ölümünün 1000. Yıldönümü, Belleten 17/18, s. 181 ff., 1941

 

FEYZİ EFENDİ

D.: ? Ö.: 1814 Çanakkale
Türk mühendis ve matematikçisi

"Muhaderatı feyzi" isimli bir yapıtı vardır. Bu kitap sekstant kullanılmasına aittir. 1220 H (1805) de yazılmıştır. Kilüdülbahir (Çanakkale boğazı) istihkamlarını takviyesi esnasında ölmüştür. Yıldız sarayı kitaplığından Üniversite kitaplığına geçen eserler arasında kapağında sekstant kullanan yazarın resmi olan kitabı da vardır.

GAZAN HAN

D.:05.11.1271 Abaskan Ö.:11.05.1304 Şalmı-Gazan/İran

Türk hükümdarı ve bilim adamı

İlhanlı hükümdarı Argun hanın oğludur. 1300 de Marega'ya ugrayıp gözlemevini tetkik etmiş ve dönüşte Tebriz'in batı tarafındaki banliyosu Şem'de bir gözlemevi kurdurmuştur. Tahta geçmeden önce 1295 de Müslüman oldu. Doğa bilimleri, astronomi, el sanatları, tarih, tıp ve kimya ile uğraştı.

Kaynak:SAYILI,A.:Gazanhan rasathanesi. Belleten cilt 10, sayı 40,S.625-640, 1946

GELENBEVİ İSMAİL

D.:1730 veya 1737 Gelenbe/Manisa Ö.:1790 veya 1799 Larisa/Yunanistan

Türk matematikçisi

İsmail bin Muhammed Gelenbevi de denir. Soma yakınında Gelenbe bucağında Mahmud efendinin oğlu olarak doğdu. Yüksek öğrenim için İstanbul'a giderek ayaklı kitaplık ismi ile anılan Müftüzade Mehmed efendiden zamanın bilgilerini öğrenmiş, matematik bilgisini sırf kendi çabası ile elde etmiştir. I. Sultan Hamid zamanında Mühendishane-i Bahri-i Hümayün'a (Denizcilik mühendis okulu) matematik hocası olmuştur. Matematik ile ilgili olarak Türkçe ve Arapça birçok kitap ve makalesi vardır. Önemli eserleri: "Hesap özeti", "Kesir hesabı", 1788 de "Şerhi cedavilü'l Ensab" (logaritma cetveline ait açıklama), 1805 de üçgen çözümleri ve trigonometrik fonksiyonlara ilişkin işlem yapmağa elverişli bir cetvel olan "Adla-i müsellesat" (üçgen kenarları), "Kitab-ül Merasid" (Rubu tahtası ile trigonometrik işlemler), Ensab adını verdiği logaritmaya ait derin bilgisi vardır. III. Selim'in kendisine olan takdirlerini çekemiyen Şeyhülislam Hamidizade Mustafa efendi Gelenbevi'ye sert bir tektirname yazarak felç ve ölümüne neden olmuştur.

Kaynak: BİNGÖL,A.: Gelenbevi İsmail. Kültür ve Turizm Bak. 1988; KARAKAŞ: Müsbet ilimde müslüman alimler, S.629, Ankara 1991

GOLTZ, Colmar Baron von der

D.: 12.08.1843 Bilkenfeld/Doğu Prusya Ö.: 06.04.1916 Bağdat

Alman subayı

Golç Paşa olarak anılan bu Alman subayı Osmanlı imparatorluğu zamanında ordunun yeniden teşkilatlanması ve düzenlenmesi için 1883 te Türkiye'ye çağrıldı. Paşa ünvanı ile Genelkurmay 2. Başkanlığına atandı. "Merhaba Asker" selamı ondan kalmadır. Ülkenin harita eksikliğini gidermek için Rumeli ve Batı Anadolu haritalarını yaptırmağa çalıştı. 1888-95 yılları arasında İstanbul ve Karadeniz Boğazının 1:100 000 ölçekli haritasını yaptı. Tifustan öldü. Mezarı İstanbul'dadır.

GÖKMEN, M.Fatin

D.:1877 Akseki Ö.:1955 İstanbul

Türk astronomu

Fatin hoca olarak ta tanınır. İzmir'in Bayındır kazasında orta öğrenim yaptı. İstanbul'da Fen Fakültesini 1904 de bitirdi. Müneccimbaşı Hüseyin Hilmi'den astronomi ve takvim hazırlama öğrendi. Fen fakültesinde olasılık ve astronomi dersleri verdi. Bir süre de dekanlık yaptı. 1910 da ilk Türk gözlemevinin temelini attı. 1910-43 yılları arasında İstanbul gözlemevi müdürü oldu. 1950 ye kadar Konya milletvekilliği yaptı. Birçok bilim adamı yetiştirdi. Astronomi konusunda çalışmaları vardır. Mahkemeler tarafından geçmiş yıllardaki güneşin doğuşu ve batışı anları kendisinden sorulurdu. Kitaplarını Süleymaniye kitaplığına devretti. Astronom Tarık GÖKMEN (1918-1985) oğludur.

Kaynak:Harita Dergisi , sayı 52, 1956;TAN,K.: Silahlı Kuvv. Derg., sayı 236, 1970

GÖNENÇCAN, Atila

D.:Ankara

Münih'de Jeodezi öğrenimi yaparak Dipl.-Ing. ve aynı yerde 1964 de doktora (Kneissl) yaptı. Doktorası DGK-C dizisinde 81 numarada yayınlandı. Dönüşte bir süre ODTÜ'de çalışarak daha sonra Almanya'ya yerleşti. Köln Üniversitesinde çalışmaktadır.

GÖNENÇCAN, Mustafa

D:19.05.1909 Ladik Ö:20.03.1965 Ankara

Harita subayı (930-12)

Harp Okulunu 1930 da ve İstihkam Fen Okulunu 1933 de bitirdi. 1935 yılında Almanya'ya gönderildi. Savaş çıkması üzerine 1939 da döndü. Öğrenimini tamamlamak üzere isviçre’ye giderek 1942 de Y.Müh. oldu. Dönüşte HGM'de çalıştı.. Müh. oldu. Dönüşte HGM'de çeşitli görevlerde çalıştı, 1948-53 arasında Fotogrametri Şb. Müdürlüğü yaptı. 1954 de izinle Ankara Belediyesi Harita Şb. Müdürlüğü ve 1958 de Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Arazi kadastro ve Fotogrametri Dairesi Başkanlığı ve daha sonra Genelkurmay Askeri Coğrafya Dökümantasyon Grup Bşk. vekilliği yaptı. Genelkurmay İstihkam Dairesi Başkanlığında görevli iken 1960 da albay olarak emekli oldu. Sivil hayatta Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Maden Dairesinde çalıştı. Çocuklarından biri (Atilla G.) Münih'de jeodezi öğrenimi yaparak 1964 de Dr. olmuştur

Kaynak:Harita ve kadastro mühendisliği, sayı 1, 1965; Harita Dergisi sayı 69, 1964

GÜLER, Attila

D.:15.10.1944 Samsun  Ö.:09.08.1988 Ankara

İlkokulu Samsun'da, orta öğrenimini 1955-61 de Erzincan Askeri Lisesinde tamamladı. 1961-63 de Harp Okulunda okudu. 21 Mayıs 1963 olayı ile ayrılarak, 1963-68 de Samsun Meteoroloji Bölge Md. e çalıştı. 1968-73 arasında KTÜ jeodezi bölümünü bitirerek Y.Müh. oldu. 1970-75 de İller Bankası Samsun Bölge Md de çalıştı, 1975 de KTÜ' ye asistan olarak girdi, 1980 de doktora (Şerbetçi) yaptı, 1987 de Yard. Doç. oldu. Bir yaz tatilinde Ankara'da vefat etti. Mezarı Samsun'dadır. Kitapları YTÜ ne bağışlandı

Kaynak:Harita ve Kadastro Mühendisliği, sayı 62, 1988, s. 3-13; HKMO İst. Bült. Sayı 1, 1991

GÜNÇAN, Mehmet Hakkı (Bayrakzade)

D.: 1864 Çarşamba/İstanbul  Ö.:02.02.1942

Harita subayı (302-2)

Topçu fenni bölümünü bitirdi. 1890 da Paris'te Şevki Paşa ile jeodezi öğrenimine başladı. 1894 de Türkiye'ye döndü. Edirne inşaat komisyonunda bulundu. 1910 da Türkiye-Bulgaristan sınır belirleme işinde çalıştı. Harp Akademisinde jeodezi öğretmenliği yaptı. "Taksim-i arazi" (Jeodezi) kitabı yazdı. Balkan Savaşında tümen kumandanlığı yaptı. 1914 de tuğgeneral rütbesi ile emekli oldu. Sivil yaşamında Emlak Kredi Bankası Fen kurulu şefliğinde bulundu.

GÜNEŞ, İsmail-Hakkı

D.:09.08.1938 Uşak

İlk ve Orta okulu Uşak'ta (1955), Liseyi Ankara'da Teknik Lise ve Kabataş'ta (1957) okudu., 1958-62 de YTÜ de harita Müh. 1963 de Y.Müh. oldu. Gebze, Konya Kadastro Md.de TKGM fen müşavirliğinde çalıştı. 1967-69 da askerlikten sonra 1969-70 de tekrar TKGM de, 1970-72 de DSİ'de çalıştı. 1972 de İTÜ Jeodezi bölümünde asistan, 1978 de doktora (Özgen), 1978 de Öğr. Gör. ve 1982 de Doç. ve 1989 da Prof. oldu. Trakya ve Anadolu ve Otoyolo projelerinde çalıştı. Çeşitli konuda kitap ve makaleleri vardır. Halen İTÜ de Prof. olarak çalışmaktadır.

Kaynak: Mesleğimizde 30. yılını dolduranların özgeçmişleri, Har. Kad. Müh. Odası Ankara 1992

 

GÜRBÜZ, Hayrettin

D.:1937 Kilis

İlk ve orta öğrenimi Kilis'te okuyarak 1955 de Ankara Kadastro Meslek lisesini bitirdi, 1956-60 da YTÜ harita Müh., 1961 de Y.Müh., 1962 de Kilis Kadastrosu, 1962-64 de askerlik, 1964-68 arasında, Maraş, Burdur ve Keban Kadastro Md. de 1968-74 de TKGM Fotogrametri Dairesinde Havai Nirengi Şb. Md., 1971-72 de ITC de Fotogrametri Müh., 1973 de Konya DMMA (SÜ) ya Öğr. Gör., 1975 de Akademiye full time olarak atandı. 1976 da İTÜ de doktora (Aytaç), 1981 de Konya Akademi Başkanı olup 1980 de Doç, 1988 de Prof. oldu. 1988-1994 de Ankara Hacettepe Üniv. ve daha sonra Zonguldak Karaelmas Üniversitesinde Dekan olarak çalıştı. 1994 de tekrar Hacettepe'ye döndü.

Kaynak: Mesleğimizde 30. yılını dolduranların özgeçmişleri, Har. Kad. Müh. Odası Ankara 1990

GÜRKAN, Onur

D.:26.06.1938 Çivril/Denizli

İlk ve orta öğreniminden sonra Tapu ve Kadastro Meslek lisesini 1956 da, YTÜ'sini 1960 da bitirerek harita mühendisi ve 1961 de Y.Müh. oldu. 1962 ye kadar YTÜ fotogrametri laboratuarında çalıştı, 1962-64 te askerlik yaptı, 1965 e kadar TKGM fen müşavirliğinde, 1968 e kadar, EBİM sistem analizi Şb. md. yaptı. Nisan 1968 de KTÜ'ye girdi. Burada açılan bölümün kuruluşunda görev aldı. 1973 de Bonn'da doktora (Wolf) yaptı. 1973-75 arasında KTÜ'de asistan ve 1975 de bir yıl Ohio State University (ABD) de çalıştı. HGM de Harita Y.Teknik Okulunda fiziksel jeodezi dersi verdi. 1978 de Doç., 1987 de Prof. oldu ve ayni yıl KTÜ den ayrılarak Boğaziçi Üniversitesine bağlı Kandilli Rasathanesinde Jeodezi Anabilim dalı başkanlığına getirildi.. Çeşitli makaleler yanında Fiziksel Jeodezi konusunda iki çeviri kitabı vardır

Kaynak: Mesleğimizde 30. yılını dolduranların özgeçmişleri, Har. Kad. Müh. Odası Ankara 1990

GÜRLER, Mehmet

D.1932:İslahiye/G.Antep

İlkokulu 1947 de, Orta okulu 1950 de Osmaniye'de, Kadastro Meslek Lisesini 1953 de bitirdi ve 1954-58 de YÜ den harita Müh. olarak mezun oldu. 11.5 yıl TKGM de çeşitli görevler yaptı. 1971 de Konya Belediyesi Teknik Başk. yard. oldu. KDMMA'da Harita ve Kadastro bölümü kuruluş ekibinde görev aldı ve bu okulda 1975-1984 yılları arasında Öğr. Gör. olarak çalıştı. "İmar Planları ve Uygulama Tekniği" isminde bir kitap yazdı. 1984 de emekli olarak bir süre Konya'da serbest çalıştı. Daha sonra İzmir'e giderek burada serbest çalışmağa devam etti. Odanın İzmir Şb. başkanlığını yaptı.

Kaynak: Harita Bülteni. Harita ve Kad. Müh. Odası, sayı 10, 1992; Mesleğimizde 30. yılını dolduranların Özgeçmişleri, HKMO, Ankara 1988

HALİL FAİZ

D.:1674 İstanbul Ö.:1721

Türk matematikçisi

Babası Cabizade Mustafa bin İsa'dır. Matematik konularında çalışmış bir Türk bilginidir. Devrin bilim adamlarından Bostan Salih, Kara Halil, Mesçizade Abdullah ve Neşati Dededen ders aldı. Astroloji ile uğraştı. Yapıtlarından "Hesap Özeti", "Gezegenler üstüne makaleler", "Yıldızlarla uğraşma hesapları" (astroloji ile ilgili) dır.

Kaynak:KARAKAŞ: Müsbet ilimde müslüman alimler, S.617, Ankara 1991

HEKİMOĞLU, Şerif

D.:22.02.1947 Kula/Manisa

1953-61 arasında Kula'da ilk ve orta öğrenim, 1961-64 de Ankara'da Tapu-Kadastro Meslek lisesi, 1964-68 de YTÜ Jeodezi ve Fotogrametri Müh. Bölümünü bitirdi, 1969 da Y.Müh. 1969-70 Bafra Tapulama Md.lüğü, Nisan 1970 KTÜ'ye asistan, 1976 da Bonn'da doktora (Wolf) yaptı. Doktorası DGK dizisinde C 226 numarada yayınlandı. 1976 da kısa dönem askerlik, 1981 de Doç., 1985 de Calgary Üniversitesinde (Kanada), dönüşte 1986-1987 de İzmir belediyesinde, 1987-1989 yılları arası Trakya Üniv. (Edirne) de çalıştı. 1989 da YTÜ de Jeodezi Anabilim dalında Prof. oldu. "Küresel Trigonometri" kitabı vardır.

Kaynak: Mesleğimizde 30. yılını dolduranların özgeçmişleri, Har. Kad. Müh. Odası Ankara 1997

HOŞBAŞ,R.Gürsel

D.:23.02.1961 İstanbul

İlkokul, Ortaokul ve Lise öğretimini İstanbul’da tamamladı. 1979-1984 yılları arasında YTÜ Jeodezi ve Fotogrametri Müh. Bölümü Lisans öğrenimini. Okudu. 1985 de Araş. Gör. Olarak atandı. 1992 de YTÜ’de Dr. ünvanını aldı.1994 de Yard. Doç. ve 1998 de Doç. oldu.

HUMANN, Carl

D.:06.01.1839 Steele/Ruhr Ö.:12.04.1896 İzmir

Alman inşaat mühendisi

Berlin'de inşaat akademisini okudu. Şimdi Berlin'de olan Bergama kazıları ile ün yaptı. Bir tesadüf Samos adasında Hera mabedi kazılarında çalışırken Türk hükümeti 1894 de Filistin demiryolu görevini verdi. Daha sonra İstanbul-İzmir karayolu etüdünü yaparken Bergama'daki bazı buluntuları arkeologlara gösterdi. 1878 de Türk hükümetinin izni ve Prusya Devletinin önerisi ile 1866 da Bergama tapınağını ortaya çıkardı. Çeşitli ölçekte Bergama haritasını yaptı. 1880 de Greifswald Üniversitesinde onur doktoru ünvanı verildi. Prusya Akademisi Batı Anadolu'nun bir çok yerlerinde kazı işleri verdi. Bergama'da bir büstü dikildi.

Kaynak:Vermessungstechnik 1989,S.36

IŞIK, Burhan Celil

D.: 15.10.1955 İstanbul

İlk ve Orta öğrenimini İstanbul’da tamamlayarak Kabataş Lisesinden mezun oldu. 1979 da Lisans ve 1981 de Y.Lisans öğrenimini bitirdi, aynı yıl YTÜ ye asistan olarak girdi. 1982 de Jeodezi Anabilim dalı Araş. Gör. ne atandı. 1985 da Dr. ünvanını aldı (A.Tuğluoğlu).1987 de Yard. Doç. ve 1990 da Doç. oldu. 1998 de Jeodezi Anabilim dalında Prof oldu

İBNİ SİNA

D.: 980 Belh/Buhara (Özbekistan) Ö.:1037 Hamadan/İran

Türk filozof ve bilgini

Batıda "Avicena" olarak bilinir. Esas adı "Ebu Ali-Hüseyin İbni Abdullah İbni Hüseyin İbni Ali as şeyh ar Reis İbni Sina al Buhari"dır. Tıp ve kimya konularında çok ünlüdür. Toplam 233 kitap ve makalesi vardır. Bunlardan 16 sı matematik ve astronomi ile ilgilidir. Yayınlarından bazıları:"Gök cisimlerin sınırları", "Gezegenlerin uzaklıkları", "Gözlem aletleri", "Öklidin geometri yöntemi ve aritmetiği", "Küre üzerine çizilen paralel doğrular", "Astronomik rasatlar", "Son ve sonsuzluk", "Fizik ve metafizik", "İnsani bilgiler ansiklopedisi" (20 cilt), "Hayvanlar tarihi", "Sağlık ve ilaçlardır". Astrolojiye inanmazdı. Dinamik konularında da incelemeler yaptı. 5 ciltlik "Kanun" isimli kitabı bir tıp ansiklopedisi sayılır ve batı üniversitelerinde ders kitabı olarak okutulmuştur. Tortul kayaçların, fosillerin ve dağların oluşumu ile ilgili bugün aynısı tekrarlanan bilimsel açıklamalar ile jeolojinin kurucusu sayılır.

Kaynak: GÜNALTAY:İbni Sinanın şahsiyeti ve milliyeti. Belleten IV/13, 1940, s.1-37; KARAKAŞ: Müsbet ilimde müslüman alimler, S.229, Ankara 1991; A.KOÇİN:İbni Sina. Bilim ve Teknik sayı 278, 1991; TANDOĞAN,Y.A.:İbni Sina’nın Matematik ve Astronomi Cephesi, İbni Sina Kongresi, 1984

İBRAHİM MÜRSEL

D.:15. yüzyıl

Türk haritacısı

15. yüzyılda yaşamış Trablusgarplı bir Türk denizcisi olup "Mürsiyeli İbrahim" de denmektedir. 1456 da Akdeniz haritası ve 1460 da Güney Avrupa haritası yapmıştır.

İBRAHİM MÜTEFERRİKA

D.:1674 Kolozsvar/Macaristan Ö.:1745 İstanbul

Türk basımevi kurucusu

Aslen Macardır. Protestan papazı olmak üzere kolejde okutuldu. 1692 de Türklerle bir savaşta esir düştü. İslamlığı kabul ederek Türkçe öğrendi. Babiali 'de Müteferrika (Padişahın özel hizmetlerine tayin edilen adam) oldu. Macarca ve Latince biliyordu. 1711/14 de Müslümanlığı savunmak için "Risalei İslamiye" isimli bir kitap yazdı. 3. Ahmed'in bir mektubunu 1715 de Viyana'da Prens Eugen'e götürdü. İstanbul'da bir basımevi kurmak isteyen Said Mehmet ef. ile tanıştı. Bu iş için makina ve kalıplar getirildi. Yalova'da bir kağıt fabrikası kuruldu. Hattatlar bu girişime karşı çıktılar. Bunlara basımevinde dini kitaplar basılmıyacağı sözü verildi. Bu yolda Damat İbrahim paşa Şeyhulislam Abdullah ef. den fetva aldı. 1726 da İ. Müteferrikanın evinde basımevi kuruldu. İsmi de "Basmacı İbrahim" oldu. Bastıkları kitap Sahhahi Cevherinin tercümesi olan "Vankolu lüğatı"dır. İki yılda basılmış ve 1729 da yayınlanmıştır. Ondan sonra katip Çelebi'nin Türk denizciliğinden bahseden 5 haritalı 75 sayfalık "Cihannüma" kitabı oldu.

Kaynak: A.KOÇİN:Bilim ve Teknik, sayı 284, 1991; D.UÇAR:1. UluslararasıTürk-İslam Bilim ve Tekn. Tarihi Kongresi 1981; Dz. K.K. Hidrografi Neşriyatı 81/6, 1981; A.Hezarfen: Basmacı İbrahim Müteferrika. Tarih ve Toplum sayı 119, 1993

İLMAN, Lütfi Oğuz

D.:1915 Ö.:1980

Fen Fakültesi matematik bölümünü bitirdi. Devlet adına jeodezi öğrenimi için Almanya'ya gönderildi. Başlangıçta doktora için gönderilen İlman Berlin TH'yı 1. Sömestreden başlayarak 1940 da bitirdi ve harita Y.Müh. ünvanını aldı. Yurda döndükten bir süre sonra sivil hayata atılarak serbest çalışmağa başladı. Çok sayıda halihazır harita yaptı.

İNAL, Cevat

D.:1961 Eskişehir

1967-1972 de İlk Öğrenimini Eskişehir’de, 1972-1977 de Orta öğrenimini Buca’da yaptı. 1975-1978 yılları arasında Ankara Tapu Kadastro Meslek Lisesini bitirdi. 1978-1982 de SÜ Jeodezi ve Fotogrametri Müh. Bölümünü bitirerek 1983 de Araş. Gör. Olarak atandı.1984 de YTÜ de Y.Müh. oldu ve 1985 de 2 ay Hollanda’da staj yaptı. 1988 de YTÜ de Dr. (H.Kıran) ünvanını aldı. 1989 da Bölüm Bşk. Yrd. 1993 de kısa dönem askerlik yaptı ve 1998 de Doç. oldu.

İSHAK EFENDİ

D.:1774 Narda/Yanya Ö.:1836 Süveyş

Türk matematikçisi

Başhoca olarak da anılır. Yanya'nın Narda kasabasındandır. Sonradan Müslümanlığı kabul etmiş bir Musevi mühendisin oğludur. Türkçe, Arapça, Farsça, Rumca, İbranice, Latince ve Fransızca bilirdi. Kur'anı ezberlemiştir. 1769 da Hotin'de savaşta yaralandı. İyileştikten sonra donanmaya girdi. Kaptanı Derya Gazi Hasan Paşa'nın yanında çalıştı. 1776-77 de Rusya, Almanya, İngiltere ve Fransa'ya seyahat etti. 1786 da Fransa'ya tekrar gitti. İstihkam kontrolleri için Rumeli ve Balkanlar'a gitti. 1816 da Mühendishane-i Berri-i Hümayün (Şimdiki İTÜ'nün çekirdeği olan kara mühendislik okulu) de matematik hocası oldu. Aynı zamanda tersane tercümanlığı yapmıştır. 1831-35 arasında bu okula Başhoca (rektör) olmuştur. 1831-34 arasında yazdığı "Mecmua-i Ulumi Riyaziye" isimli 4 ciltlik bir eseri vardır. Diğer yapıtları yanında 1833 yılında basılan"Aks-ül Meraya Fi Aks-ül Zavaya" (Ters açılı Pirizmalar) adındaki kitabında Oktant ve sekstant ile yükseklik açısı ölçerek zaman, enlem, boylam ve azimut belirlemesini anlatan bir kitabı yayıınlanmıştır. Medine dönüşü Süveyş'te vefat etti.

Kaynak: AYGÜN,A.:Harita Dergisi sayı 11, 1936; AYGÜN,A.:Türk haritacılık Tarihi, cilt I,s.119. HGM 1980, Ankara; F.R.UNAT:Belleten, sayı 109, s. 89-115; Belleten sayı 207-208, s. 735-765, 1989

İSMAİL ÇINARİ BKZ KALFAZADE İSMAİL ÇINARİ

 

İZ, Hüseyin Baki

1970-74 arasında KTÜ de jeodezi öğrenimi yaparak harita Müh. ve aynı üniversitede 1976 da Y.Müh. oldu. ABD'ye giderek burada OSU (Ohio State University) da 1987 de doktora ünvanı aldı. Halen ABD'de çalışmaktadır.

KADIZADE RUMİ

D.:1365 Bursa Ö.:1430 Semerkand

Türk astronomu

Esas adı "Molla Mehmet oğlu Selahittin Musa" dır. Horasan ve Maverunnehir'e giderek büyük ün kazandı. Uluğ bey tarafından Semerkant'ta itibar ve hürmet gördü ve Gıyasüddin CEMŞİDİ ile birlikte 1420 de bir gözlemevi kurma görevi verildi. Bu gözlemevindeki çeyrek daire şeklindeki sabit açı ölçü aletinin (kuadrant) yarıçapı 40 m kadardı. Her dereceye yaklaşık 70 cm karşılık geliyordu. Ölçtükleri Semerkant'ın coğrafi koordinatları bugünkü ile karşılaştırılırsa 1'24" lik küçük bir fark görülür. Vefatından sonra öğrencisi Ali KUŞÇU gözlemevinin müdürü olmuştur. İstanbul'da şehit Ali paşa kitaplığında Arapça bir hesap kitabı (No 1992) ve 1 derecelik sinüs hesabına ait bir makalesi vardır.

Kaynak: ÜNVER,S.: Bursalı Kadızade Rumi ve devrinin diğer bilimcileri. Eğe Üniv. 1960; KARAKAŞ: Müsbet ilimde müslüman alimler, S.456, Ankara 1991

KALFAZADE İSMAİL ÇINARİ

D.: ? İstanbul Ö.:1779 İstanbul

Türk matematikçisi ve astronomu

18. yüzyıl ilk yarısında İstanbul'da doğdu. III. Mustafa zamanında yaşadı. 1767 de Laleli camii muvakkitliğine (Zaman hesaplayıcısı) getirildi. Logaritmayı ülkemize tanıtan kişidir. III. Ahmet zamanında elçi olarak Avrupa'ya giden 28 Mehmet Çelebinin getirdiği astroloji ile ilgili kitaplarla birlikte gelen D.CASSİNİ'nin astronomi cetvelini III. Mustafa'nın emri ile 1772 de "Tuhfe-i Behic-i Rasini terceme-i Zic-i Kasini" adıyla dilimize çevirmiştir. Bu yapıta logaritmayı, özelliklerini ve kurallarını tanıtan bir bölüm ve logaritma cetveli ekledi.

KALKAN, Yunus

D.: 1954 Darende

1974 de Kahramanmaraş Lisesinden mezun olduktan sonra aynı yıl girdiği İTÜ Jeodezi ve Fotogrametri Müh. Bölümünden 1979 da mezun oldu. 1982 de Y.Müh., 1988 de Doktor (O.Baykal) ve 1994 de Doçent ünvanını aldı. Halen aynı bölümün Ölçme Tekniği Anabilim dalında Öğretim üyesi olarak çalışmaktadır.

KALYONCU, Ayhan

D.:1936 Zonguldak

İlk ve orta öğrenimini Zonguldak'ta tamamlayarak 1958 de YTÜ den Harita Müh.olarak mezun oldu Kısa bir süre TCK da çalışarak 1959-1977 yılları arasında TKGM de teksif nirengi işlerinde çalıştı.1960-61 de askerlik yaptı. 1973-74 yıllarında ITC (Hollanda) de Hava fotoğrafçılığı ve Navigatörlük eğitimi yaptı. Dönüşte uçuş ekipleri yönetimi ve navigatörlük görevini yürüttü. 1977-1983 arasında Karayolları Genel Müdürlüğünde çalıştı. 1978 de Fotogrametri, 1981 de Jeodezi ve Fotogrametri Fen heyeti müdürü oldu. 1983 de emekli olarak serbest hayata atıldı.

Kaynak: Harita Bülteni ,s.ayı 16, 1993; Mesleğimizde 30. yılını dolduranların özgeçmişleri, HKMO Ankara 1988

KARAALİ, Celalettin

D.:1952 Sürmene

İlk ve Orta öğrenimini Sürmene'de yaparak 1970-74 arası KTÜ Jeodezi ve Fotogrametri Müh. Bölümünü bitirdi. 1976 da Y.Müh. oldu. 1977 de KTÜ'de asistan oldu, 1982 de askerliğini bitirdi, 1985 de doktora (Gürkan) yaptı. Bir süre Öğr. Gör. oldu. 1987 de Yard. Doç. oldu. 1988 de Trabzon MYO Md. yard. na atandı. 1994 de Doç. oldu.

KAŞGARLI MAHMUD

Türk bilim adamı

Al Kaşgari de denir. 11. yüzyılda yaşamıştır. 1076 da yayınladığı "Divanü Lügati Türk" de çizdiği sini gibi düz ve yuvarlak bir dünya haritasında Orta Asya, Çin, Yakın Doğu ve Kuzey Afrika ülkelerini şematik olarak göstermiş batıda Volga ırmağını geçmemiştir.

Kaynak:ÜLKÜTAŞIR:Kaşgarlı Mahmud. TDK yayını 1972 Ankara

 

KATİP ÇELEBİ

D.:1609 Ö.:1657

Türk bilgini

Asıl adı Mustafa olup Doğuda Hacı Halife, Batıda Hacı Kalfa olarak bilinir. Babası Enderun'da silahtardı. Çeşitli hocalardan ders aldı. Arapça ve Farsça ve Latince bilirdi. Tarih, coğrafya, bibliyografya, toplum bilimi alanlarında 27 yapıt yazdı. Girit seferi (1645-46) dolayısı ile haritaların nasıl yapıldığını öğrendi. En önemli yapıtlarından "Cihannüma" (Dünyayı gösteren) coğrafya alanında doğu görüşten batı görüşe geçişte bir dönüm noktasıdır. 1648 de yazılmağa başlanan bu kitapta Dünya'nın yuvarlaklığı üstüne kanıtlar verildikten sonra Japonya'dan Erzurum'a ve Irak'a kadar ülkelerin coğrafyasını, kısa tarihini, bitki ve hayvanlar alemini anlatır. İbrahim MÜTEFERRİKA tarafından 1732 de basılan bu eser çeşitli dillere çevrilmiştir. 1733 de yazdığı "Takvimü-tevarih" Adem peygamberden 1648 e kadar olayların tarihsel kronolojisidir. "Keşfüz-Zunun" (Sanıların keşfi) adlı bir yapıtı da Arapça bibliyoğrafya sözlüğü olup 10 000 yazarın yaşam öyküsü, 14 500 kitap ve risale alfabetik olarak tanımlanmıştır. 20 yıl süren bu çalışma sonucunda elde edilen bu yapıt 1835-58 de yedi cilt olarak Latinceye çevrilmiştir. İstanbul'da pusula sapmasını ölçmüştür.

Kaynak:Haritacılar Mecmuası. sayı 3, 1934