TüRKİYE’de muhafazakâr düŞÜncenin değİŞİMİ

Tablo 4: muhafazakârlık tipleri bağlamında partilerin çizgileri

Muhafazakârlık Tipleri	Partiler
	DP	ANAP	AK Parti
Anglo-Sakson Muhafazakârlığı	1946-1950 arasında daha yumuşak, yeni düzen ile çatışmaya girmeyen ve onu değiştirip dönüştürmeye teşebbüs etmeyen	1983-1991 iktidarda kaldığı süre boyunca ılımlı ve tedrici değişim söyleminin hakim olduğu bu nedenle de iktidarı süresi boyunca daha ziyade bu kategoride değerlendirilebileceği söylenebilir.	2002-2010 arasında daha evrensel demokrasi, özgürlük söylemi
Kıta Avrupası Muhafazakârlığı	1950-1960 arasında devrimlere yönelik eleştiriler sunma, yeni bir düzen inşa etme çabası, muhalefete yönelik sert yaptırımlar		2011-2015 arasında hakim söylem devam etmekle beraber daha çok düzen ve istikrar vurgusu paralelinde otoriteye sadakat imajı, kamu düzeni anlayışının özgürlük tartışmalarına dönüşmesi Erdoğan’ın “siz isteseniz de istemeseniz de Osmanlıca öğrenilecek ve öğretilecek” söyleminin bir radikalleşmiş muhafazakârlığa gidiş olarak yorumlanması

Sonuç

Muhafazakârlık, Batıda ortaya çıkan Aydınlanma akımının salt “akla” dayalı olarak kurmayı savunduğu yeni düzene ve “kötü” olarak nitelediği “eski” düzeni kökten değiştirme anlayışına karşı ortaya çıkmış bir “tepki” olarak yorumlanabilir. Bu teorik kökenden hareketle muhafazakârlık kavramını olaylar ve düşünceler karşısında “tepkisel bir duruş” olarak ifade edebilir ve onu bu şekliyle bir “tutum” olarak nitelendirebiliriz. Ancak Aydınlanma ve Fransız Devrimi’ne karşı düşünsel bir tepki olarak ortaya çıkan muhafazakârlık, zamanla kendi iç dönüşümlerini yaşayarak toplumsal-siyasal bir projeye dönüşmek suretiyle “ideoloji” olarak görülebilir.

Bir başka deyişle muhafazakârlık, Aydınlanma aklına bu aklın ürünü olan siyasi projelere, bu projelerin bütünü kökten değiştirip dönüştürme anlayışına karşı ortaya çıkan; ılımlı, tedrici değişimi savunan; siyasetçi, yazar ve düşünürlerin geliştirdiği bir düşünce demeti ve zaman içerisinde bundan türetilen bir ideolojidir. Buradan hareketle aristokrat kökenli bir ideoloji yorumu da yapılabilir.

Muhafazakârlığın buradaki tepkici duruşu iki şekilde açıklanabilir. Biri devrimci değişim ve dönüşümlerin yaşandığı Kıta Avrupası muhafazakârlığı diğeri ise daha uzlaşmacı tedrici değişim ve dönüşümlerin görüldüğü Anglo-Sakson muhafazakârlığıdır.

Türk siyasal hayatında da özellikle cumhuriyet döneminin tek, tepeden inmeci değişim anlayışına karşı ortaya çıkan muhafazakâr duruş Batıdaki ile benzer şekildedir. Ancak burada farklı olan nokta Türkiye’de muhafazakâr olduğu tanımlanan siyasal partilerin Kıta Avrupası mı yoksa Anglo-Sakson muhafazakârlığına mı yakın olduklarıdır. Bu hususta muhafazakâr söylemle iktidara gelen partilerin zaman içerisinde otoriterleşerek Kıta Avrupası muhafazakârlığına yakın tutulabilecekleri algısıdır.

Oysa burada mesele demokrasi bağlamında ele alınmalıdır. Zira demokrasileri demokrasi yapan en önemli özellik sahip oldukları muhalefet ve bunun işlerlik mekanizmasıdır. Bu mekanizma gücü elinde tutan iktidarı ne kadar balanse edebiliyorsa demokrasi o kadar ileri ve zengin olur. Dolayısıyla muhalefetin gelişmemiş olduğu bir toplumda iktidara hâkim ideoloji ne olursa olsun her zaman tek tipleşmeye ve zaman içerisinde otoriterleşmeye eğilimlidir.

Bu bağlamda son dönemlerde giderek otoriterleştiği iddia edilen Türkiye’nin siyasal skalası bu doğrultuda incelendiğinde tarih boyunca hep bir muhalefet boşluğu göze çarpmakta ve bu durumda siyasal sistemin belli dönemlerde tıkanmasına yol açmıştır. Buraya en güncel örnek olarak 7 Haziran seçimleri sonrasında ortaya çıkan iktidar boşluğunu doldurabilme noktasında muhalefetin ortaya koyduğu performans verilebilir. Nitekim 1 Kasım seçim sonuçları da bu bağlamda tabloyu çok değiştirmemiş çok onaylandığından olmasa da insanların “düzen ve istikrar” kaygısı AK Partiye yeniden iktidar olma şansını vermiştir.

Burada hareketle şu söylenebilir ki, son dönemde yapılan “Başkanlık Sistemi” tartışmalarının yerine daha yapıcı, iktidar yolu her an açık olabilecek bir muhalefetin Türkiye siyasetinde nasıl inşa edilebileceği hususudur. Çünkü güç yozlaşmaya mahkumdur. Böylesine ciddi bir muhalefet boşluğu varken “Türkiye için Başkanlık şart” gibi cümleler kurmak basit ve tek düze bir yaklaşım olacaktır. Zira Lord Acton’ın dediği gibi “Güç yozlaştırır, mutlak güç mutlaka yozlaştırır.”

KAYNAKÇA
AĞIRDIR Bekir, Çankaya Yokuşu Belgeseli, 5. Bölüm, Haz.: Yağız Şenkal, NTV, 2014, https://www.youtube.com/watch?v=HWMQmd_YtCc

AHMAD Feroz, Modern Türkiye’nin Oluşumu, Çev.: Yavuz Alogan , Kaynak Yayınları, 1999

AKKAŞ Hasan Hüseyin, “Türk Modernleşme Tarihinde Muhafazakâr Siyasi Düşünce”, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 2, Cilt: 3, Yıl: 2001, s.3, http://www.aku.edu.tr/aku/dosyayonetimi/sosyalbilens/dergi/iii2/akkas.pdf
AK Parti, Seçim Beyannamesi, http://www.tbmm.gov.tr/eyayin/GAZETELER/WEB/KUTUPHANEDE%20BULUNAN%20DIJITAL%20KAYNAKLAR/KITAPLAR/SIYASI%20PARTI%20YAYINLARI/200304063%20AK%20PARTI%20SECIM%20BEYANNAMESI%202002/200304063%20AK%20PARTI%20SECIM%20BEYANNAMESI%202002%200000_0000.pdf, 2002

ANAVATAN PARTİSİ Tüzük ve Programı, 1992, https://www.tbmm.gov.tr/eyayin/GAZETELER/WEB/KUTUPHANEDE%20BULUNAN%2 0DIJITAL%20KAYNAKLAR/KITAPLAR/SIYASI%20PARTI%20YAYINLARI/19920328

9%20ANAP%20TUZUK%201992/199203289%20ANAP%20TUZUK%201992.pdf

AKSOY A. Şinasi, Çağdaş Yerel Yönetimler, Yeni Sağ Kamu Yönetimi ve Yerel Yönetim: Eleştirel Bir Yaklaşım, Cilt: 7, Sayı:1, Ankara, 1998

AKTAN Coşkun Can, Gerçek Liberalizm Nedir?, T Yayınları, 1994

BENETON Phılıppe, Muhafazakarlık, Çev.: Cüneyt Akalın, İletşim, İstanbul, 2011

BORA Tanıl, Türk Sağının Üç Hali: Milliyetçilik, Muhafazakârlık, İslamcılık, Birikim, 2012

NISBET Robert, Muhafazakârlık: Düş ve Gerçek, Çev.: Kudret BÜLBÜL & M. Fatih SERENLİ, Kadim Yayınları, Kasım, 2011

BIDIK Dinçer, Türkiye’de Muhafazakârlık ve Liberalizm, Yüksek Lisans Tezi, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007

ÇELİK Mustafa, MediaCat, 5. sayı, Nisan, 1994 den aktaran, ÖZKAN Necati, Seçim Kazandıran Kampanyalar, MediaCat Yayınları, İstanbul, 2002

ÇETİN Halis, “Muhafazakârlık: Kaosa Karşı Kozmos”, Muhafazakâr Düşünce, Yıl: 1, Sayı: 1, Yaz, 2004, Ankara, s.89-93

ÇETİN Halis, Çağdaş Siyasal Akımlar, Orion Kitabevi, 2007

ÇİĞDEM Ahmet, Aydınlanma Düşüncesi, İletişim, 2011, İstanbul

DP, Seçim Beyannamesi, http://www.tbmm.gov.tr/eyayin/GAZETELER/WEB/KUTUPHANEDE%20BULUNAN%20DIJITAL%20KAYNAKLAR/KITAPLAR/SIYASI%20PARTI%20YAYINLARI/200805461%20DEMOKRAT%20PARTI%20PROGRAMI%201946/200805461%20DEMOKRAT%20PARTI%20PROGRAMI%201946.pdf, 1946

DUMAN Zeki M., Türkiye’de Liberal-Muhafazakâr Siyaset ve Turgut Özal, Kadim Yayınları, Ekim, 2010

Dursun, D., “Muhafazakarlık ve Türk Muhafazakarlığının Sorun Alanları”, Uluslararası Muhafazakarlık ve Demokrasi Sempozyumu, ( ss. 177-197 ), Ankara: Ak Parti Yayını, 2004

ERDOĞAN Recep Tayyip, “2011 Genel Seçimleri Seçim Beyannamesinin Başbakan Erdoğan Tarafından Kamuoyuna Açıklanmasının Tam Metni”, https://www.akparti.org.tr/site/haberler/basbakan-erdoganin-2011-genel-secimleri-secim-beyannamesi-aciklamasinin-tam/7171#1 , Yayın Tarihi: 16.04.2011, Erişim Tarihi: 17.04.2016

ERDOĞAN Recep Tayyip, “5. Din Şurasında yaptığı konuşma”, http://www.anadoludabugun.com.tr/erdogan-siz-isteseniz-de-istemeseniz-de-85289h.htm , haber yayın tarihi: 08.12.2014, Erişim Tarihi: 17.04.2016

ERTİT Volkan, Endişeli Muhafazakârlar Çağı, Orient Yayınevi, 2015

GİDDENS Anthony, Sağ ve Solun Ötesinde Radikal Politikaların Geleceği, çev.: Müge Sözen, Sabir Yücesoy, Metis, 2009

GÖKA Erol, GÖRAL Sevinç F., GÜNEY Çetin, “Bir Hayat İnsanı Olarak Türk Muhafazakârı ve Kaygan Siyasal Tercihi”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Muhafazakârlık, cilt:5, ed.: Bora Tanıl & Gültekingil Murat, İletişim Yayınları, İstanbul, 2009

GÜNGÖRMEZ Bengül, “Muhafazakâr Paradigma: ‘Dogma’ ve ‘Önyargı’”, Muhafazakâr Düşünce, Yıl: 1, Sayı: 1, Yaz, 2004, Ankara, s.26-27

HEYWOOD Andrew, Siyasi İdeolojiler, Çev.: Bayram Ahmet Kemal, Adres, 2010

KARATEPE Şükrü, Siyasi İdeolojiler, İz Yayıncılık, İstanbul, 2011

KIRK Russel, The Conservative Mind (Regnery, Washington), 1985 den aktaran, DURAL Baran A., “Muhafazakârlık: Düşünce Kalıbı mı İdeoloji mi?”, Muhafazakâr Düşünce, Yıl: 2, Sayı: 9-10, Yaz-Güz, 2006, Ankara, s.65

SAFİ İsmail, Türkiye’de Muhafazakârlığın Düşünsel-Siyasal Temelleri ve ‘Muhafazakâr Demokrat’ Kimlik Arayışları Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Siyaset Bilimi Anabilim Dalı, 2005

ŞEYHANLIOĞLU Hüseyin, Türk Siyasal Muhafazakârlığının Kurumsallaşması ve Demokrat Parti, Kadim Yayınları, Mart, 2011

VURAL Mehmet, Siyaset Felsefesi Açısından Muhafazakârlık, Elis Yayınları, 2007

^ Doç.Dr., Kırıkkale Üniversitesi İİBF SBKY Öğretim Üyesi, [e-mail]

^ Kamu Yönetimi Bilim Uzmanı, [e-mail]

1^ İlahiyat fakültelerinin temeli olan yüksek İslam enstitülerinin açılışı için Adnan Menderes’in üstün gayret gösterdiği ile ilgili daha fazla bilgi için ayrıca bakınız http://belgelerlegercektarih.com/2012/06/18/adnan-menderes-hayatim-pahasina-yuksek-islam-enstitusunu-acacagim/

2^ Daha fazla bilgi için ayrıca bakınız, Hüseyin Şeyhanlıoğlu, Türk Siyasal Muhafazakârlığının Kurumsallaşması ve Demokrat Parti, Kadim Yayınları, Mart, 2011, s.247

3^ Adı geçen eser, s.248