Türkiye’de Sivil Toplumun Gelişimi ve Sivil Toplum-Kamu İşbirliğinin Güçlendirilmesi Projesi

Bu Proje Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriyeti tarafından

ortaklaşa finanse edilmektedir.
Türkiye’de Sivil Toplumun Gelişimi ve Sivil Toplum-Kamu

İşbirliğinin Güçlendirilmesi Projesi

SİVİL TOPLUMA YÖNELİK DAVRANIŞ İLKELERİ

AVRUPA BİRLİĞİ’NDE VE DÜNYADA KAMU DİYALOGU/İLİŞKİLERİ

Masa başı araştırmasının bulguları

Tina Divjak

Bu rapor »Türkiye’de Sivil Toplumun Gelişimi ve Sivil Toplum-Kamu İşbirliğinin Güçlendirilmesi Projesi« kapsamında hazırlanmıştır.

Tina Divjak, Slovenya’da ulusal STK şemsiye ağı olan Slovenya Sivil Toplum Merkezi isimli örgütün savunuculuk başkanıdır.
İçindekiler

1.Araştırma Hakkında 2

2.Terimler sözlüğü 3

3.Kamu sektörü- STK iş birliğinin genel koşulları ve ilkeleri 7

3.1 Kamu sektörü- STK İş birliği 7

3.2 Vatandaşların katılımı 9

4.1. Birleşik Krallık (İngiltere) 13

4.1.1 Kamu Sektörü STK İş birliği 13

4.1.2 Vatandaşların yasama süreçlerine katılımı 18

4.2 Almanya 22

4.2.1 Kamu Sektörü -STK iş birliği 22

4.2.2. Vatandaşların yasama süreçlerine katılımı 23

4.3.1 Kamu Sektörü-STK iş birliği 23

4.3.2. Vatandaşların yasama süreçlerine katılımı 25

4.4 İrlanda 26

4.4.1 Kamu Sektörü-STK iş birliği 26

4.4.2. Vatandaşların yasama süreçlerine katılımı 33

4.5 Estonya 33

4.5.1 Kamu Sektörü-STK iş birliği 33

4.5.2. Vatandaşların yasama süreçlerine katılımı 39

4.6 Macaristan 40

4.6.1 Kamu Sektörü -STK iş birliği 41

4.6.2. Vatandaşların yasama süreçlerine katılımı 44

4.7.1 Kamu Sektörü-STK iş birliği 46

4.7.2. Vatandaşların yasama süreçlerine katılımı 48

4.8 Polonya 50

4.8.1 Kamu Sektörü-STK iş birliği 50

4.8.2. Vatandaşların yasama süreçlerine katılımı 52

4.9 Hırvatistan 53

4.9.1 Kamu Sektörü-STK iş birliği 53

4.11.2. Vatandaşların yasama süreçlerine katılımı 69

4.12 Kanada 70

4.12.1 Kamu sektörü-STK iş birliği 70

4.12.2. Vatandaşların yasama süreçlerine katılımı 73

4.13 Moldova 74

4.13.1 Kamu sektörü-STK iş birliği 74

4.13.2. Vatandaşların yasama süreçlerine katılımı 76

5. Karşılaştırmalı ülke incelemesi 77

6. Devletle Etkin İş birliğine Yönelik STK Mekanizmaları 87

6.1 Sektörler arası kurumlarda STK temsilcilerinin seçimine ilişkin kriterler ve prosedürler 87

6.1.1 Bulgaristan: Sivil e-Devlet Platformu, BlueLink 88

6.1.2. Hırvatistan: Sivil Toplumu Gelişimi Konseyi ve Ulusal Gönüllülük Kurulu 91

6.1.3 Polonya: Kamu Yararı Faaliyeti Konseyi üyelerinin seçimi 96

6.1.4 Sırbistan: Sırbistan Yoksulluğunun Azaltılması Stratejisinin İzlenmesi ve Değerlendirilmesi 97

6.1.5 Karadağ: Çalışmada ve sektörler arası diğer kurumlarda STK temsilcilerinin seçilmesine ilişkin prosedür 98

6.1.6 Slovenya: STK temsilcilerinin Seçimine yönelik olarak CNVOS tarafından geliştirilen Usul Kuralları 99

6.2 Ortak STK pozisyonlarının açık ve şeffaf koordinasyonuna yönelik araçlar 101

6.3 Devlet politikalarının ve hukuki fiillerin uygulanmasının izlenmesi 102

8. Kamu-STK iş birliğine İlişkin İyi Örnekler 103

9.1 İş birliğine ilişkin politika belgeleri - tavsiyeler 106

9.2 İş birliğine yönelik kurumsal destek 107

9.2.1 İş birliğini destekleyen kurumlar 107

9.2.2 Danışma kurumları 108

9.3 Vatandaşların yasama süreçlerine katılımı 109

10. Bibliyografya 110

1. Araştırma Hakkında

Masa başı araştırmasının amacı Avrupa Birliği’nde ve dünyada Kamu sektörü- STK iş birliğine ilişkin boyutlara, unsurlara, belgelere ve uygulamalara dair tam bir anlayış kazanmaktır. Masa başı araştırmasının amacı Kamu sektörü-STK iş birliğinin tüm yönlerinin kapsamlı bir analizini yapmak değildir ancak uygulamanın yansıması ile birlikte genel bakış açısı sağlamaktır. Genel bakış açısı sağlanması, Türkiye’nin diğer ülkelerde görülen engeller ve tuzaklardan kaçınması için gereken tavsiyeler açısından özellikle önemlidir.

Raporda, Kamu sektörü- STK iş birliğinin temel koşulları ve ilkeleri açıklanmaktadır; 14 ülkeye ait detaylı genel bakış ve ülkelerin karşılaştırmalı değerlendirmeleri sunulmaktadır. Bu rapor yasal belgelere, politika belgelerine (çoğu çevrimiçi olarak mevcuttur), araştırma çalışmalarına ve uygulamalara ilişkin incelemelere dayanmaktadır. Veri toplama süresince bu verilerin doğruluğu ilgili ülkelerin önde gelen STK’ları ile görüşülerek kontrol edilmiştir. Masa başı araştırması için ülkeleri seçerken de farklı model, gelenek ve coğrafik alanların dâhil edilmesine özen gösterilmiştir. Mümkün olduğunca faydalı örnekler sağlamak amacıyla, Kamu sektörü- STK iş birliğinin daha yapısal olduğu ülkelere daha fazla odaklanılmıştır. Bütçe ve zaman kısıtları nedeniyle tüm ülkeler aynı derinlikte araştırmaya dâhil edilememiştir.

2. Terimler sözlüğü

Raporun daha iyi anlaşılması için, raporda sıklıkla kullanılan terimlere ilişkin bir sözlük hazırladık. Terimler, bu raporda kullanıldığı şekliyle açıklanmıştır ancak farklı durumlarda farklı açıklamaları da olabilir.

Savunuculuk: Savunuculuk; yetkili kişileri daha eşitlikçi davranmaları amacıyla etkilemeye yönelik çalışmalar ile ilgilidir.
Savunuculuk, adaletsizlikten etkilenen kişiler tarafından doğrudan veya bu kişiler adına başkaları tarafından yapılabilir ya da bu ikisinin birleşimi ile de yapılabilir. Savunuculuk çalışması; lobi çalışmaları, seferberlik, eğitim, araştırma ve ağ oluşturma gibi farklı birçok faaliyeti içermektedir. Savunuculuk; tek başına, bir grup insanla birlikte veya bir ağın parçası olarak üstlenilebilir. Savunuculuk kendiliğinden veya dikkatli bir şekilde planlanmış olabilir ve tek seferlik bir müdahale veya devam eden bir süreç olabilir. (TACSO 2010: 1)
Sivil diyalog: Politika yapıcıların, sivil toplum örgütleri ile sürdürdükleri devam eden ve yapısal iletişimdir. (http://www.wikipreneurship.eu/index.php5?title=Civil_dialogue)
Kamu sektörü- STK İş birliği: STK’ların gelişimini teşvik etmek ve/veya STK’ları karar alma sürecine dahil etmeye yönelik olarak kamu kuruluşları ile STK’lar arasındaki diyalogdur. Sivil diyalog ile eş anlamlı olarak kullanılmaktadır.
Kamu sektörü- STK Ortak Çalışması: Bir hedefi gerçekleştirmek üzere birlikte çalışmaktır, genellikle iş birliği ifadesiyle eş anlamlı olarak kullanılmaktadır.
Vatandaşların (halkın) karar alma sürecine katılımı: Katılım; insanların karar alma süreçlerine, programların uygulanmasına dahil olmaları, kalkınma programlarının faydalarına ilişkin paylaşımları ve bu tür programları değerlendirmek üzere yapılan çalışmalara dahil olmaları konularını kapsamaktadır. (TACSO 2010: 11)
Sivil toplum kuruluşu: Resmi veya gayri resmi olmasına bakılmaksızın sivil topluma giren tüm kuruluşları ifade etmektedir. Genellikle sivil toplum kuruluşları, toplum temelli kuruluşları, sivil toplum örgütlerini, yerel halkların örgütlerini, kadın örgütlerini, inanç temelli örgütleri, mesleki dernekleri, sendikaları, yardımlaşma gruplarını ve toplumsal hareketleri içermektedir. (TACSO 2010: 4)
Devlet: Bu itibarla bir Devleti, bakanlıkları ve diğer kamu kurumlarını içermektedir. Bu nedenle kamu idaresi ile eş anlamlı olarak kullanılmaktadır.
STK’lar için elverişli ortam: Politika, program veya proje düzeyinde olmak üzere sürekli ve etkili bir şekilde gelişim süreçlerine dahil olmak üzere vatandaşların ve sivil toplum kuruluşlarının kapasitesini etkileyen –genellikle birbiriyle ilişkili- koşullar dizisidir. Bunlara yasal ve düzenleyici çerçeveler ve politika çerçeveleri, sosyo-kültürel ve ekonomik unsurlar dahildir. Sivil toplumda, bu ortam düşünüldüğünde göz önüne alınması gereken kurumsal unsurlar vardır. (TACSO 2010: 6)
İyi yönetişim: İyi yönetişim, katılımcı, şeffaf ve hesap verebilirdir ancak bunlarla sınırlı kalmamaktadır. Aynı zamanda etkili ve eşitlikçidir. Hukukun üstünlüğünü teşvik etmektedir. İyi yönetişim siyasi, sosyal ve ekonomik önceliklerin toplumda geniş uzlaşıya dayanmasını ve kalkınma kaynaklarının tahsisine ilişkin karar alma sürecinde toplumun en yoksul ve savunmasız üyelerinin seslerinin duyulmasını sağlamaktadır. İyi yönetişimin temel özellikleri arasında şunlar yer almaktadır:

o Katılım – doğrudan veya kişilerin çıkarlarını temsil eden meşru aracı kurumlar aracılığıyla olmak üzere tüm erkekler ve kadınlar karar alma sürecinde söz sahibi olmalıdır.

o Hukukun üstünlüğü – Özellikle de insan haklarına ilişkin kanunlar olmak üzere yasal çerçeveler adil olmalıdır ve tarafsız bir şekilde uygulanmalıdır.

o Şeffaflık – Bilginin serbest akışı üzerine kurulmaktadır. Süreçler, kuruluşlar ve bilgiler ilgili olan kişiler için doğrudan erişilebilir vaziyettedir ve bunların anlaşılması ve izlenmesi için yeterli bilgi sağlanmaktadır.

o Yanıt verebilirlik – Kuruluşlar ve süreçler tüm paydaşlara hizmet etmeye çalışmaktadır.

o Uzlaşı yönelimi – İyi yönetişim, grubun çıkarına en uygun olan şey ve mümkün olduğunda politikalar ve prosedürlere ilişkin olarak geniş uzlaşıya varmak amacıyla farklı çıkarlar konusunda arabuluculuk yapmaktadır.

o Eşitlik – Tüm kadınlar ve erkekler refah düzeylerini iyileştirmek veya sürdürmek üzere fırsatlara sahiptir.

o Etkililik ve verimlilik – Süreçler ve kuruluşlar, kaynakların en iyi şekilde kullanımını sağlarken ihtiyaçları karşılayan sonuçlar da üretmektedir.

o Hesap verebilirlik – Devlette, özel sektörde ve sivil toplum kuruluşlarında yer alan karar alıcılar kurumsal paydaşların yanı sıra halka karşı da sorumludur.

o Stratejik vizyon – Liderlerin ve halkın, iyi yönetişim ve insan gelişimi için gerekenlere ilişkin algısı ve bu konulara dair kapsamlı ve uzun vadeli bir bakış açısı vardır. (TACSO 2010: 7)

Politika diyalogu: Politika diyalogları ortak ilgi alanları olan düzenleme, politika ve planlama konuları üzerinde duran ve dikkatle oluşturulmuş müzakereci toplantılardır. Genel anlamda, politika diyalogları birlikler oluşturma, karar verme veya problemli bir konuya ilişkin muhtemel çözümün yörüngesini güçlü bir şekilde etkileyecek bir konumda olan liderler aracılığıyla kamu sektörü, özel sektör ve sivil sektör arasında bilgi paylaşımını sağlamaya ve uzlaşı tavsiyeleri oluşturmaya çalışmaktadır. Politika diyaloglarının farklı isimleri vardır. Bazıları “Yuvarlak Masa Toplantıları” veya “Konu Çalıştayları” isimlerini kullanmaktadır. Diğer taraftan yine bazı insanlar da uzmanlaşmış komitelerin, komisyonların, düzenleyici müzakerelerin veya çalışma gruplarının şeklini alarak bir ifade kullanmaktadır. Verilen isimlere bakılmaksızın bunların tümü politika diyalogudur. (TACSO 2010: 12)

3.