| «İllət» (ﺍﻟﻌﻟﺔ) – «dərd» yoxluqdan var olanlara kinayədir.
Şibli xəlqin sifətini belə təsvir edir: «Olmaqları zillət, varlıqları illətdir». Zu‘n-Nun Misri: «Hər bir şeyin illəti onun yaradılmasıdır, Onun yaratmasında illət yoxdur», – söyləyir. Allah bilən yaxşıdır, amma mənası belədir: hər bir yaranmış varlıqda nöqsan var, çünki o, yox idi, oldu. Yaradanın yaratması isə yaratdıqları üçündür, onda illət yoxdur.
Biri deyir:
«İllətim olsan da, ey dərdimin şəfası».
«Əzəli»nin (ﺍﻷﺯﻝ) mənası başlanğıcı olmayan (qıdəm) deməkdir. Qədim (əvvəl) sözü ilə Yaradandan başqasını da adlandırırlar. Deyirlər ki, bir şey başqasından daha (əvvəldir) qədimdir. Əzəlilik və əzəliyyət Allaha aiddir, əzəli ilə Allahdan başqası adlandırılmır. Əzəli birincilik adlarındandır, o da İlk və Qədim olan Allahdır ki, əzəli və sonsuzdur.
«Əzəliyyət» (ﺍﻷﺯﻟﻳﺔ) də Onun sifətlərindən biridir. Öndə olanlardan (mütəqəddimlər) biri deyir: «Haqq sonu olmadığı kimi, əvvəli də olmayandır». Bunları qəbul edən qövm Haqqın dəyişməsini inkar edənlərdir, çünki O, bütün adları və əməlləri ilə əzəlidir. Başqa bir qövm əşyaların qədimliyini də qəbul edir və bununla feli adları zatı adlardan, feli sifətləri zatı sifətlərdən fərqləndirir. Allah bilən yaxşıdır.
Dostları ilə paylaş: |
