Ühendis ve makina ahmet erdo

Parça Ağırlıklan Dağılımının Tesiri

Maliyet fiatı ile parça ağırlıkları arasındaki müna-
sebet hakkında bir hüküm verebilmek için çok geniş
kapsamlı araştırma neticelerinin mevcudiyeti gerekir.
Bunlar Tablo 2 de gösterilmiştir.

^VG = 1000 cm³ ise *G = loğ 1000 = 3 olur.

Norm parça ağırlığı olarak, 1000 cm³ malzeme hac-
mi olan parçanın ağırlığı¹ alınmıştır. Yani norm parça
ağırlığı malzemenin özgül ağırlığına kg. olarak eşit-
tir. Bu norm ağırlıkta olan ve imalât güçlüğü orta
derecede kabul edilen döküm parçanın maliyet fiatı-
nm l alınması bütün araştırmalanmız için bir hare-
ket noktası olacaktır.

Bu izafi maliyet fiatlan, aynı zamanda parça ağır-
lık dağılımının tayininde ağırlık katsayısı olarak (^£G)
kullanılır. Her parça ağırlığı için 2 no'lu resimden
grafik metotla veya aşağıdaki formülle ağırlık dağılım
katsayısı bulunabilir.

(S) nolu denklemde istatistik! olarak tayin ve tetkik
edilmiştir. 75 gr ile 75 ton arasındaki ağırlık silsilesi
için ^fG katsayısı 2,92 den 0,4 e kadar değişmektedir,
(orantı takriben 7/1 dir). Burada çok hassas (veya iti-
na isteyen) dökümler gözönüne alınmamıştır. Bu du-
rumda Standart istihsal, misal olarak 0,8 kg. lık par-
çalardan meydana gelen 100 kg. ağırlığındaki grup dik-
kate alınırsa 160 kg. kabul edilecektir. Tabiidirki bu
arada diğer katsayılar olan ^fS ve ^fL = I olduktan dü-
şünülmektedir.

^EStandart = £ G. fs = 100.1,6 = 160 kg.

İmalât Güçlüğü Dağılımının Tesiri

imalât güçlüğünün, maliyet fiatlan üzerine tesirini
incelemek için çok geniş bilgilerimiz vardır. Fakat
araştırmaların dışında kalan ve bilinmeyen konu, dö-
kümü mümkün olan parçaların son derece basitten,
son derece zora kadar sıralanmasıdır. Alman Demok-
ratik Cumhuriyeti tarafından neşredilen döküm lis-
telerinde, imalâtı çok zor olan parçaların büyük bir
kapsam dışı bırakılmış ve dağılma alanının daraltıl-
ması ile çok basit ve çok zor parça anlamı çıkarılmaz
hale gelmiştir. Tablo 3 te norm olarak seçilmiş 101)0
olarak seçilen, orta derecede (veya normal) imalât
zorluğu gösteren döküm parçalara kıyaslanarak top-
lanan neticeler gösterilmiştir.

Döküm parçalan imalât zorluklamla göre sınıfla-
ra ayırırken, parçaların (veya modellerin) her sını-
fa aynı miktarda düşmesine dikkat edilir. Meselâ 5
sınıfa ayırıyorsak, beher imalât zorluğu sınıfına bü-
tün parçalann % 20'si, buna benzer olarak imalât zor-
luğunu 10 sınıfa ayınyorsak bütün parçalann °/o 10'u
beher zorluk sınıfına girmelidir. Burada bize döküm
parçalar yığınının imalât zorluğuna ve imalât zorlu-
ğu katsayısına göre çizilmiş grafiği yardımcı olacaktır.

Resim: 2 Parça oğH-lık dağılımı kat sayısının bulunması

1 234567

|

E
m

»5»

Imtlir |*kH

• e makino ile

ıı el ve makıno il»

o

c.

Icn

9- ^ZG

36 + 2

(5)

100

zG = loğ vg

Resmi 2, malzeme ve imalât şekline (el veya ma-
kina ile) bağlı olmaksızın, imalât masrafları ile dolu
metal hacmi arasındaki münasebeti açıklamaktadır.

58

1000 10010 10 000 ttOOOOO HOOOOOO

Malzeme -hacmi Vg cm³olarak

MÜHENDİS VE MAKİNA / CİLT 18 - SAYI 205 - ŞUBAT 1974

Tabb-2 Parça ağırlıklarına "bağ l i olarak, çelik ve pik döküm parçalarının

teafi maliyet figtları

Malame GS::Celik döküm GG-Pik döküm	İmalâi şekli	Parça a 0.0785 0.0720	ğırlıklan 0,785 0,720	ru bağlı ( 785 7,20	alarak iza 78,5 72P	fi maliyet 785 720	>lldt)(Ajıı 7850 ' 7200	-lıklorkgdr] , 78500 , 72000
GG	Hw		141	1	0.67	0,43	02»	0,20
GS	M^W	3,18	1,82	1	0,62	0,48	0,45	. _; .— ._
G5	H+M			1	0>3	0,59	0,52
GS	H+M			1	0,76	0,57	0,49 j*. .
GG	M	2,06	1,29	1	0,85	0,76
GS	M		1,99	1	0,73
GS	M		1,76	1	0,78
GS	H		2,04	1	0,62	0,44
GS	H		1,83	1	Q69	Q53
GGG	M		1,33	1	0,91
GG	H			1	0,67	0,40	0,24	0.15
GS	M			1	0.68
GG	H+M	3,15	1.35	1	Q85	0,78	0,69	0,67
GGG	H+M	2,95	1,95	1	0,70	0,58	0,47
GS	H+M	2,82	1,89	1	0,72	0,61	0,50	0,47
GS	H+M	2,73	1,85	1	0,73	0,63	0,53	0/9
GT	M	2,48	1,49	1	0,68
GT	H	2,49	1,50	1	0,68
GS	H+M			1	0,81	0,76	0,73
GS	H		199	1	062	0,48	0,44
Ortalama	H+M	2,74	1,70	1	0,73	0,57	0/9	0,40
36*2 ^9-^zG		2,92	1,64	J	0,68	0,52	0,44	0,40
^ts- 100

.(*)H= Elle kalıptama, M= Makina ile kalıplama, z_s= loğ Xs , Norm parça ağırlığı

Içtn 7,85 il& 7,20 kg. atınmıştff.

Tablo: 3 Pik ve çelik döküm pa'caia^nın imalât zorluğuna göre izafi

maliyet fiatiarı

Malzeme	imâl şekli	İma orta/normal zorlukta	lât - güçlüğü Çok kolay	Çok zor	Çok zor. çok kolay oranı
GS	H*M	1	0,46	2,02	4,41
GG	H	1	0,51	2,26	4,40
GG	M	1	0,80	1,60	2,00
GS	H	1	0,63	2,22	3,55
GS	M	1	0,70	1,92	2,73
GS	H	1	0,62	2,01	3,21
GS	H	"i	0,69	1,81	2,63
GS	H	1	0.66	1,88	2,87
GS	M	1	0,84	169	2,02
GG	H	1	0,40	2,46	6,18
GG	H»M	1	0,61	1,47	2,40
GG	H*M	1	0.62	1,47	2,37
GG	H+M	1	0,63	1,45	2,30
GGG	H+M	1	0,53	1,54	2,90
GS	H» M	1	Q58	1,46	2,51
GS	H*M	1	0,61	1,44	2,36
GS	H»M	1	0,63	1,41	2,24.
GT	M	1	0,62	1,36	2,19
GT	H	1	0,62	1,37	2,19
GS	H	1	0,68	1,39	1,57
Ortalama	H» M	1	0,63	'/Tl	2.71
ts		1	0,6	18	3,0

TABLO