Umid hamroyev



Yüklə 0,65 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə39/49
tarix18.04.2022
ölçüsü0,65 Mb.
#115364
1   ...   35   36   37   38   39   40   41   42   ...   49
2 5402244426510633284

Umid Hamroyev 

@Ona_tili_va_adabiyot_N1 

Albatta, qit’ada shoirning o‘ziga xos bir kayfiyati, ozurda qalbning iztirob 

chekayotgan lahzalari aks etgan. Shuning uchun ham u ko‘ngilga ozor 

yetkazadigan ulfatlarning biri yoki ko‘prog‘i tufayli barchadan ham ko‘ngli 

qolgan holatni tasvirga tortgan. Jahon ahli bilan ulfatchilikdan ko‘ngil uzish 

kerakligi haqidagi xulosa jiddiy, qat’iy va shafqatsiz bir tus olgan.  

Muayyan fikr va mulohaza tegishli tasdiq va asosga ega bo‘lmas ekan, unga 

ishonish qiyin. Buni yaxshi bilgan shoir shu yerning o‘zidayoq «dalil»ini ham 

keltiradi: «Alardin juz jafo kelmas, agar yuz yil vafo qilsang». «Juz» - «bo‘lak», 

«boshqa» degani, shunda misra mazmunini «yuz yil vafo qilganingda ham ulardan 

jafodan boshqa narsani ko‘rmaysan» degan hukmni ifodalayotgani oshkor bo‘ladi. 

Dalilning kuchi shoirning o‘zi uchun pastroq ko‘rinadi. 

Eng yomoni, bu toifadagi zotlar yolg‘iz emas. Matnda uchinchi shaxs ko‘plikdagi 

olmoshning qo‘llanayotgani bejiz emas. 

Shuning uchun uni yana bir pog‘ona yuqoriga ko‘taradi: ularning ko‘nglini olish 

uchun bisotingdagi ayrim narsalarni berish bilan cheklanish mumkin emas, undan 

rozi bo‘lish- maydi. Bu haqda gapirib o‘tirishning o‘zi ortiqcha. Adibning taklifi 

esa ularning faqat bittasiga «yuz Xito mulki»ning xirojini «isor ayla»mak. 

Ajabmaski, bunday peshkashlar bir emas, yuz, ming marta ham bo‘lgandir. 

Matndan ularning ko‘pligi, ularning har biriga shunday peshkashlar, sovg‘a va 

tuhfalar qilinganini ilg‘ash mumkin. Ammo natija har doim bir xil bo‘lgan, ya’ni 

ularning asl muddaosi kishiga ozor 

berishdan, uni qiynashdan, hatto «qasdi jon qilish»dan iborat, xolos. Bularning 

barchasi hali sen ularga yaxshilik va vafo qoidalariga to‘la rioya etib kelayotgan 

holatingda ro‘y berishi mumkin bo‘lgan hodisalar. Agar inson sifatida biror 

xatoga yo‘l qo‘ysang, nimalar bo‘lishi mumkin?! 

Bu yerda gap, albatta, jahon ahlining «nooqil» guruhi us- tida borayotganini esda 

tutishimiz kerak. 

Qit’adagi umumiy mazmunning poetik ifodasi ham go‘zal. Eng avvalo, baytdagi 

so‘z va tovushlarning alohida poetik jarang berishiga e’tibor berilgani diqqatni 

tortadi. «Agar», «xato», «qilmoq» so‘zlarining takrori baytdagi ma’no ta’kidi 

uchun tegishli «xizmat»larni ado etmoqda. Ayrim unli (a) va undoshlar (x) takrori 

esa uning vazni, qofiya va radiflari yuzaga keltirayotgan musiqiylikni oshirgan.  

«Vafo», «jafo» so‘zlari tufayli yuzaga kelayotgan tazod san’ati zimmasiga esa 

baytdagi umumiy kontrast holat, ichki mantiqiy ziddiyatni bo‘rttirib ko‘rsatib 

berish yuklangan. «Juz» bilan «yuz» ham misradagi ohangdoshlikni kuchayti- 

rishga hissa qo‘shgan. Ular orasida ko‘zga ko‘rinmas mantiqiy ziddiyat ham 

mavjud. «Juz» ayrimlikni, yakkalikni, kamlikni anglatadi, «yuz»da esa jamlik 

ko‘plik, butunlik ma’nolari mu- jassamlashgan. 

Xuddi shu hodisa keyingi baytdagi «biriga» hamda «yuz» so‘zlari bilan bog‘liq 

holda ham maydonga kelgan. «Xito» va «xato» so‘zlarining yozuvdagi 

yaqinliklari ularning taj- nis sifatida namoyon bo‘lishini ta’minlagan. Ular 

ma’noning tovlanishiga, yarq etib ko‘rinishiga imkon hozirlagan. 

Bularning barchasi «oqil» odamlarga nisbatan bir chaqiriq, da’vat yo‘sinida 

yuzaga kelgan. Mutafakkir adibning asl mud- daosi shuki, oqillar nooqillardan 

o‘zini chetga olmog‘i, ta’ma va hirs domida yashaydiganlardan o‘zini asramog‘i 

lozim. 




Yüklə 0,65 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   35   36   37   38   39   40   41   42   ...   49




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin