Umumiy pedagogika

3. Tarbiyada bola shaxsining ijobiy jihatlariga tayanish. yo’nalganligi
3. Tarbiyachi birinchi navbatda tarbiyalanuvchini hurmat qilishi, uning ijobiy yoki salbiy jihatlarini qanday boʻlsa shundayligicha qabul qilishi kerak. Tarbiya jarayonida bola shaxsidagi ijobiy xislatlarni koʻpaytirish hisobiga uning salbiy jihatlari bartaraf etib boriladi. Tajribali pedagoglar boshqalarga nisbatan shoʻxroq bolalarda ham ijobiy sifatlarni koʻra oladilar. Ayrim tarbiyachilar bunday bolalarga doimo tanbeh berib, nuqsonlarini tanqid qiladilar. Bunday munosabat ularda umidsizlik uyg‘otadi, oʻzlariga boʻlgan ishonchni soʻndiradi. Aksincha, Ota-onalar va oʻqituvchilar bola xulqidagi ijobiy jihatlarni topib, ularni yanada koʻpaytirishga harakat qilishlari lozim. Ta’lim jarayonida yetarli darajada oʻzini namoyon qila olmagan oʻquvchi sportda, mehnatda yoki tashkilotchilikda boshqalardan ustun boʻlishi mumkin. Pedagoglar va ota-onalar tomonidan aynan shu jihatlarga boʻlgan e’tibor ularda oʻziga nisbatan ishonch uyg‘otadi va oʻqishda ham ijobiy koʻrsatkichlarga ega boʻlishiga muhim omil boʻlib xizmat qiladi. Taniqli pedagog Sh.Amonashvilining pedagogik faoliyati tarbiyada ijobiy jihatlarga tayanish tamoyili bunga yaqqol misol boʻla oladi.

4. Tarbiyaning insonparvarligi.

4. Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasining birinchi moddasida “Hamma odamlar oʻz qadr-qimmati hamda huquqlarida erkin va teng boʻlib tug‘iladilar.
Ularga aql va vijdon ato qilingani, binobarin bir-birlariga nisbatan birodarlik ruhida munosabatda boʻlishlari kerak”, – deyilgan. Aynan shu tamoyil ta’lim-tarbiya jarayonini ham insonparvarlik ruhida tashkil etish uchun asos vazifasini oʻtashi lozim. Insonparvarlik tamoyili quyidagilarga asoslanadi:

• 
  tarbiyalanuvchining shaxsiga insonparvarlik nuqtayi nazaridan yondashish;
  
• 
  uning huquq va erkinliklarini hurmat qilish;
  
• 
  tarbiyalanuvchiga uning imkoniyatlari darajasidagi talablarni qoʻyish;
  
• 
  tarbiyalanuvchining fikrini hurmat qilish;
  
• 
  tarbiya jarayonida jismoniy jazo choralarini qoʻllamaslik va boshqalar.
  

Ammo ta’lim-tarbiya jarayonida haddan tashqari talabchanlik yoki koʻngilchanlik qilish ham mumkin emas. Bu borada koʻrsatmalar ta’lim muassasasi ichki tartib-qoidalarida batafsil bayon qilingan boʻlishi zarur. Zero, Abu Nasr Forobiy ham bolaga nisbatan dastlab yumshoq usulni, bu natija bermasa jiddiyroq usulni qoʻllash maqsadga muvofiqligini ta’kidlagan edi.