Ünden bugüN

HAYDAR TAŞKENDÎ TEKKESİ 26

27

HAYDARPAŞA

alanlarından olmuştu. Yeldeğirmeni'nde-ki un değirmenlerinde de ordunun yiyeceği sağlanmaktaydı. Buradaki son değirmen kalıntıları 1903'te yıktırılmıştır. Çayırın çevresinde ise bahçeler içinde köşkler bulunmaktaydı. Bir rivayete göre Sokollu Mehmed Paşa 1560-1564 arasındaki ikinci vezirliği sırasında eşi Ismihan Sultanla bir süre İbrahimağa sırtlarındaki bir köşkte balayı yaşamıştı. Çevredeki bağ ve bahçeler aynı zamanda verem hastaları için de bir şifa yeri olarak görülmekteydi. III. Murad döneminde (1574-1595) çevrede nüfusun artırılmasına çalışılırsa da çok u-zun süre Kadıköy yöresi ve Haydarpaşa' nın kırsal karakterli sayfiye yeri görüntüsünde önemli bir değişiklik görülmez. III. Selim döneminde (1789-1807) Haydarpaşa çevresinde belli belirsiz bir sokak dokusunun oluşmaya başladığı görülür.

1792'de Çayırbaşı mevkiinde III. Selim' in çuhadan Ahmed Ağa tarafından bir çeşme yaptırılır. 1830 başlarına tarihlendiri-lebilecek Pitmann Haritası'nda küçük bir yerleşme durumundaki Kadıköy ile Üsküdar arasındaki geniş boşluklar görülmektedir. Haydarpaşa Çayırı'm boydan boya kat eden birkaç yol Harem, Üsküdar, Acıbadem ve Söğütlüçeşme'ye uzanmaktadır.

Dershane tromplu bir kubbeyle örtülmektedir. Geçiş öğelerinde ve tepesinde sekizgen bir göbek bulunan kubbe badanalıdır; herhangi bir bezeme görülmemektedir. Dershanenin giriş cephesi küçük ayrıntılarla zenginleştirilmiştir. Giriş cephesinin iki köşesi de aşağı seviyede pahlıdır; geçişler mukarnaslarla sağlanmıştır. Giriş sövelerinde Marmara mermeri ve Gebze' den çıkarılan pembe renkli hippüritli kalker almaşık olarak kullanılmıştır. Kapı kemeri de aynı taşlarla almaşık düzende yapılmıştır. Pencere sövelerinde de Marmara mermerinin yanısıra pembe ve sarı renkli Gebze taşı kullanılarak özel bir renk etkisi aranmıştır. Duvar örgüsü l sıra taş, 3 sıra tuğladan oluşmaktadır. Giriş cephesinde pencerelerin üstten teğetli hafifletme kemerleri kesme küfeki taşı ile yapılmıştır. Üst pencere kemeri ise duvar örgüsüne benzer biçimde l taş, 3 tuğla almaşık düzendedir. Dershanenin avlu cephesi daha yalındır; bu yöne açılan 2 alt, l üst pencerenin söveleri küfeki taşındandır.

Hücrelerin ilk tasarımdaki durumlarını anlamak zordur. Büyük bir olasılıkla zamanla yıkılıp yenilenmişlerdir. Girişin yanında, dershanenin karşısında, üstüne kat eklenmiş olan kagir bir kalıntı bulunmaktadır. Köşesindeki pah ve mukarnaslı köşe geçişi ile 16. yy'dan kaldığı belirgin o-lan bu mekânın hücre olması ihtimali azdır. Ancak onun bitişiğindeki mekânların hücre dizisi olduğu kesin gibidir. Haydar Hamamı Sokağı üzerindeki kuzey duva-

Haydar Paşa

Medresesi

dershanesinin

kuzeybatıdan

görünümü.

Yavuz Çelenk,

1994

rında örülmüş pencere boşlukları ve ocak nişleri bu duvar boyunca hücrelerin sıralandığına işaret etmektedir. Duvar ancak pencere kemeri üstü seviyesine kadar korunmuş olduğundan, örtü düzeni hakkında bilgi edinilememektedir.

1980'e kadar Haydar Spor Kulübü olarak kullanılan medresede 1982'den bu yana Vakıflar Başmüdürlüğü personelinden bir aile bekçi olarak kalmaktadır. Genel olarak bakımsız bir durumda olan dershanenin kubbe kurşunlan hâlâ yerindedir. Ancak aşağı seviyelerde korniş ve örtü malzemesi bozulmuştur. Medresenin tarihi araştırması ancak yapının eklerinden arındırılmasından sonra tamamlanabilecektir, istanbul'un 16. yy'daki gelişiminin önemli röperlerinden biri olan külliyenin kurtarılması için ivedi olarak harekete geçilmesi gerekmektedir.

Bibi. Ayvansarayî, Hadîka, I, 95-96; Ayverdi, istanbul Haritası, C5; Baltacı, Osmanlı Medreseleri, 240-241; Fatih Camileri, 221, 238; Cezar, Yangınlar, 372; Kuran, Mimar Sinan, 254; Si-cill-i Osmanî, II, 260; Öz, İstanbul Camileri, I, 69; Tanışık, İstanbul Çeşmeleri, I, 24; Kütükoğ-lu, Darü'l-Hilafe, 108-109; Kütükoğlu, İstanbul Medreseleri, 331-332.

ZEYNEP AHUNBAY