Ünden bugüN

İSTİKLAL CADDESİ

270

271

İSTİKLAL CADDESİ

Trafiğe kapandıktan sonra sabahın erken saatlerinde istiklal Caddesi. GülGülbahar, 1992

Daha sonra başlayan ve Yeşilçam Soka-ğı'na(~») kadar süren masif bina, Abraham Karakâhya Paşa'nın yaptırdığı ünlü Cerc-led'Orient(->) binasıdır. Bugün Emekli San-dığı'na ait olduğundan Emek Pasajı adıyla anılmaktadır. Ünlü inci Pastanesi bu binanın dükkânlarından birisindedir. Pasajın içinden merdivenle çıkılan bilardo salonu ve kahvehane eskiden beri ilgi çeker, son zamanlarda bilardo masalarının yanına atari de eklenmiş, adı Villa Bilardo ve Atari Salonu olmuştur. Bugün pasajın altındaki dükkânların çoğu kunduracı dükkânıdır. Çite Cercle d'Orient'ı iki yandan Yeşilçam Sokağı çevreler. Bu pasaj içinde üç adet sinema salonu bulunmaktaydı. Bunlardan cadde üzerinde olanı önce 1930' da Artistik Sineması adıyla açıldı. Sonra Sümer Sineması oldu, 1950'lerde bina Emekli Sandığı'na geçince, Yeşilçam'daki Emek Sineması'ndan dolayı buraya da Küçük Emek denildi. 1970'lerde Rüya Sineması adını aldı ve isim bugüne değin süregeldi. Yeşilçam Sokağı'na girince, bugün kapalı olan ilk sinema binası 1924'te Opera Sineması adıyla ve pasaj içinde açıldı. Sinemanın sokaktan girişi yoktu, sahipliği İpekçiler'e geçince adı İpek Sineması olarak değişti, 1950'lerde Şehir Tiyatro-su'nun komedi bölümü Yeni Tiyatro adıyla buraya taşındı, daha sonra 1970'lerde

istiklal

Caddesi'nin

trafiğe

kapatılmadan

önceki

görünümü.

yangın geçirince, Hatemoğlu giyim mağazalarına devredildi, şimdi de boş durmaktadır. Bitişiğindeki Emek Sineması'na gelince, burası başlangıçta, Skating Palace (buz pateni pisti) idi ve sinema olarak da kullanılıyordu. Sonra adı Ottoman diye değişti, 1924'te Melek Sineması'na dönüştü, Emekli Sandığı'na geçince Emek adını aldı ve bugüne değin varlığını korudu.

Önceleri Cadde-i Kebir'e açılmayan bir çıkmaz olan ve Devaux Çıkmazı diye bilinen, sonradan caddeye açılarak Yeşil a-dını alan ve nihayet adı Yeşilçam olan Cama Yeni Ar Sokağı diye de büinen) sokağın ismi burada film yapını şirketlerinin toplanmasından dolayı yerli film endüstrisini betimleyen bir sözcük olmuştur. Aynı sokakta 1943'te Ar adıyla anılan sinema, 1956'da Yeni Ar, 1973'te ise Sine Pop olmuştur. Bugün de halen faaliyettedir.

Yeşilçam Sokağı, Emek Pasajı'nın arkasını dolaşarak istiklal Caddesi'ne paralel Büyük Bayram Sokağı'na iki uçtan açılır. Emek ve Rüya sinemalarının çıkışları, Yeşilçam'ın bu arka kısmındadır. Büyük Bayram Sokağı'nın paraleli olan Abanoz Sokağı(->) 1970'li yılların başına değin genelev sokağıydı, şimdi binalarının çoğu metruk durumdadır.

İstiklal Caddesi üzerinde Balo Sokağı ile Yeşilçam Sokağı arasında kalan büyük

bloğun karşısında ise Turnacıbaşı ile Hava sokakları arasındaki bir başka blok vardır. Bu blok Yeni Dünya Apartmanı ile başlardı, bitişiğindeki zarif Işık Apartma-nı'nın altında 19l4'te açılan Cine Palace, daha sonra Eden ve nihayet Sik (Chique) adını alacaktır. Afif Yesari'nin pek beğendiği ve Aynalı Sinema diye tanımladığı sinema 1954'te kapanmıştır. Yerinde bugün Akbank vardır.

Bitişikteki bina önce Yeni Otel'di, sonra Beler'e(BelleAir) dönüştü. Nihayet 1956' da Santral Han adıyla yeniden inşa edildi. Bugün iş Bankası'nın İstiklal Caddesi'n-deki birimlerinden birisi buradadır. Bitişikteki Atias Sineması ve binası 1948'de bu adla yapılmıştır. Tiyatro sanatçısı Bedia Muvahhit'in ölümünden sonra onun adı verilen Küçük Sahne Tiyatrosu bu binadadır. Ayrıca Kültür Bakanlığı'nın bir sanat evi, bir başka sanat galerisi ile Kulis adlı bir kafe-bar da binaya dahildir. 1970' lere değin, parterden başka hem paradi-li, hem de balkonlu (üst balkonlu) olan bu hayli büyük sinema salonu daha sonra küçültülüp bugünkü durumuna getirilmiştir.

Atlas Sineması'nın bitişiğinde ünlü Fran-guli mücevheratçısı vardır, onun yanındaki ünlü Anadolu Pasajı(-») Mabeyinci Ra-gıb Paşa tarafından yaptırılmıştır. Bu pasaj İstiklal Caddesi ile ona paralel olan ve bugünkü adıyla Gazeteci Erol Dernek Sokağı diye bilinen sokak arasında geçit o-luşturur. Uzun yıllar Ağa Camii bitişiğindeki Sakızağacı Caddesi üzerinde çalışmış olan, yerli mutfağıyla ünlü Haci Salih Lokantası halen bu geçit üzerindedir. Anadolu Pasajı'nın girişinde uzunca bir dönem meşhur Lazzaro Franco(->) mefruşat mağazası yer almıştı. Pasajı geçtikten sonraki binada bugün tanınmış giyim mağazalarından Yeni Karamürsel ve Kip faaliyettedir. Kip'in köşesindeki Hava Sokağı Gazeteci Erol Dernek Sokağı'na açılır. Erol Demek Sokağı ise Taksim'e doğru Hasnun Galip Sokağı olarak devam eder. Galatasaray Spor Kulübü bu sokaktadır.

Hava Sokağı'nın diğer köşesinde çok u-zun yıllar Hacı Bekir'in şekerci dükkânı yer aldı. Bloğun bitiminde eski adıyla Ku-loğlu, yeni adıyla Ayhan Işık Sokağı gelir. Binanın adıysa Hacopulo Ham'ydı. Bugün Garanti Han adıyla söz konusu bankaya aittir, bitişiğinde ise Emlak Bankası'nın binası bulunmaktadır. Emlak Bankası'nın yanında Alkazar Sineması(->) vardır. Önce, Elektra adıyla 1923'te açılan sinema, 1925' te Alkazar olmuştur. Son zamanlara kadar harap durumda olan sinema binası iki salon halinde yeniden düzenlenerek Alkazar ve Avrupa adlarıyla 1993 sonlarında hizmete girmiştir.

Alkazar'ın Taksim yönünde, önceleri ünlü Petrograd Pastanesi (Cafe Petrograd) vardı. Burası Lebon, Nisuaz, Markiz, Baylan, Divan gibi istanbul tarihinde yer etmiş ünlü pastanelerdendi. Daha sonra Ankara Pastanesi adını aldı, sonra da Atlantik Bi-rahanesi'ne dönüştü. Caddenin tanınmış birahane ve sandviç dükkânlarından Atlantik, daha sonra aynı kolda imam Ad-

nan Sokağı'nın karşısına gidecekti. Bu bloğun bittiği köşede eski adıyla Bursa, yeni adıyla Ahududu Sokağı yardır ve Tar-labaşı Caddesi'nden (şimdi Bulvarı) gelen Sakızağacı Caddesi'nin istiklal Caddesi'ni kesen devamı gibidir. Taksim'e doğru caddenin sağ kolundaki büyük bina Lüksem-burg (Luxembourg) Apartmanı'dır. Bu binada mevcut kafenin yerine 1912'de Gau-mont Sineması açıldı, sonra Luxembourg, Gloria gibi isimler aldı, 1933'te Saray Sineması oldu. Bina 1875'te yapılmıştır. Sinemanın sahibi, Devaux Sokağı'na adını vermiş olan ailenin bir ferdiydi. Saray Sineması 1980'lerin sonlarında kapandı. Onunla birlikte, cephedeki Saray Muhallebicisi de kapandı. Aynı bina içinde ve caddenin Yeşilçam Sokağı köşesindeki Lüks Sineması da bugün kapalıdır. Bu sinema Cine Ec-lair adıyla, oradaki Odeon Tiyatrosu'nun bulunduğu salonda 1913'te açıldı. 1933'te adı Şark Sineması'na dönüştü, bir ara, Da-rülbedayi'ye kiralandı, tekrar sinema olup Lüksemburg adını aldı ve buradan Lüks'e dönüştü.

Her iki sinemanın da çıkışının açıldığı Sakızağacı Caddesi, Hüsnü Tabiat (bugün Ağa) ve Hacı Salih (bugün Hacı Abdullah) lokantalarıyla ve sinemaların çıkışının bitişiğinde bugün bulunmayan bilardo salonuyla tanınırdı. Ağa Camii(->) Galata Sarayı ağalarından Hüseyin Ağa tarafından 1594'te yapılmış, II. Mahmud tarafından 1834'te yeniden inşa edilmiştir. Caminin bitişiğindeki Rumeli Hanı ya da Apartmanı (Çite Rumeli) caddenin önemli binalarından bir başkasıdır ve II. Abdül-hamid'in mabeyincisi Ragıb Paşa tarafından 1896'da yapılmıştır. Ragıb Paşa'nın üç binasına Anadolu, Rumeli ve Afrika adlarını vermekle, Osmanlı Imparatorluğu'nun üç kıtadaki egemenliğini simgelemek istediği söylenir. Rumeli Apartmanı'nın altında, caminin bitişiğindeki Parisienne Ec-zanesi'nin adı Rebul Eczanesi olmuştur ve günümüze değin Müderrisoğlu ailesi tarafından işletilmiştir. Rumeli Ham'nın girişinde uzunca bir dönem varlığını sürdüren ve Osmanlı mutfağı alanında Türkiye'nin tartışmasız en gözde lokantası olarak şöhret yapan Abdullah Efendi Lokantası(->) vardı. Han arka sokağa geçit verdiği için pasaj adıyla da anılır. Burayı geçtikten sonraki sokak imam Adnan Sokağı'dır.

Cadde üzerindeki karşı blokta, Ahududu Sokağı'ndan sonra Bahçeli Hamam Sokağı gelir. Bu sokağın köşesinde Garanti Bankası bulunmaktadır. Bahçeli Hamam Sokağı'nda 19601ı yıllarda Gen-Ar Tiyatrosu faaliyet göstermişti. Bu blok üzerinde, Vakko'nun bitişiğinde Hacıbekir Şekercisi bulunmaktadır.

Bloğun bittiği yerde Büyük Parmakka-pı Sokağı vardır. Bu sokağın köşesinde 1932'den beri ilginç ve küçük bir büfe bulunur. Adı Muzaffer olan büfe tıka basa sergilediği çikolatalarıyla bilinir ve sattığı açık çikolatalar her yaştan insanı çeker. Beyoğlu'nun en eski pavyonlanndan Copa Çabana, Büyük Parmakkapı Sokağı'n-dadır.

Büyük Parmakkapı Sokağı ile Küçük

Parmakkapı Sokağı arasında üç apartman vardır. Ortadaki Sümerbank'a aittir. Russo-Americain Sineması bir ara bu bloğa taşınmıştı. Küçük Parmakkapı Sokağı'nın Taksim yönü köşesinde Etoile Sineması açılmıştı(1919). Daha sonra bu sözcüğün Türkçesi seçildi ve sinemanın adı Yıldız oldu. Bugün burada Etibank var. Etibank'm bitişiğindeki binanın tamamında bugün Borsa lokantaları(->) bulunmaktadır. Daha sonra gelen binanın yerinde 1923'te Beyaz Ruslar Splendid adlı bir restoran açmışlardı, sonradan burası Grand Restaurand Chehrerazade adım alacak ve Beyoğlu' nün en sayılı lokantalarından birisi olacaktı. Burada 1939'da açılan sinemaya Lale adı verildi. Lale'nin girişinde 1953'te açılan Pınar Birahanesi bir dönem için çok ilgi çekmişti. Bugün sinema iki ayrı salon halinde faaliyettedir. Bloğun bittiği yerdeki Meşelik Sokağı (eski Kabristan Sokağı) Sıraselviler Caddesi'ne açılır ve çan kuleleri Taksim'den gözüken Ayia Trias Kilisesi'nin bahçesi hem Taksim'e, hem de bu sokağa açılır. Ayrıca Zapyon Rum Kız Lisesi ve Zapyon Rum İlkokulu ile Esayan Ermeni Kız' Lisesi de bu sokaktadır.

Anacadde üzerinde, Meşelik Sokağı ile Taksim Meydanı arasında yer alan binalardan Taxim Palace'ın altında bir ara Abdullah Efendi Lokantası vardı. Aynı bloktaki Hacı Baba Restoran'ın ise hem İstiklal Caddesi'ne hem de Meşelik Sokağı'na kapısı vardır, arka terası kilisenin avlusuna bakar. İstiklal Caddesi ile Sıraselviler Caddesi'nin birleştiği köşede de ünlü Eptalo-fos Kahve ve Gazinosu(->) bulunmaktaydı. Bugün burası kapalıdır.

Caddenin karşı kaldırımında imam Adnan Sokağı'ndan sonra Taksim'e doğru giderken, ilk sokak Mis Sokağı'dır (asıl adı Misk). Bugün bu sokağın Galatasaray yönü köşesinde Beymen, öbür köşesinde

ise Kiğılı giyim mağazaları yer almaktadır. Mis Sokağı'ndaki Çağlayan Saz, Beyoğlu'n-daki "saz" denilen alaturka müzikli, içkili eğlence yerlerinin en ünlüsüydü. Aynı sokaktaki Stadt Hamburg adlı Alman lokantası ise uzunca bir dönem revaçta kalmıştı. İstiklal Caddesi üzerinde Taksim'e ilerlerken rastlanan binalardan birisi de Kız Teknik Öğretim Olgunlaşma Enstitüsü'ne aittir, alt katında daimi sergi vardır. Daha sonra Bekâr Sokağı, onu geçince blok ü-zerinde İstanbul Giyim Sanayi'nin (İGS) mağazası, biraz ileride de Çakıroğlu Apartmanı ve Fitaş Pasajı yer almaktadır. Burada çok önceleri Cosmographe Sineması vardı, adı sonra Nouveau, sonra Halk, daha sonra Halk Opereti ve Sineması oldu, sonra da kapandı. 1960'ların sonunda Fitaş Pasajı yapıldı ve Fitaş ile Dünya sinemaları hizmete girdi. Bugünse, beş ayrı Fitaş Sineması halinde falliyettedir.

Pasajın ilerisinde, Zambak Sokağı'nın köşesinde Akbank Sanat Merkezi (Aksa-nat) bulunmaktadır. Eski adı Taksim olan ve 1837'de yapılıp, 1868'de yenilenmiş Surp Voskeperan Ermeni Katolik Kilisesi de buradadır. Sokağın istiklal Cadde-si'ndeki diğer köşesindeki binada ise, üst katta Cumhuriyet Kitap Kulübü bulunmaktadır. Esasen, gerek kitapçı dükkânlarının, gerekse sergilerinin çoğalması, istiklal Caddesi'ndeki iyileşmenin belirtilerinden birisidir. Bu binanın bitişiğinde ise Fransız Başkonsolosluğu yer almaktadır (bak. Fransız Kültür Merkezi). Veba salgınına karşı yapılan Fransız Hastanesi iken, bugün hem başkonsolosluk, hem de kültür merkezidir. Binanın bittiği yerde Taksim Sokağı (eski itfaiyeciler Sokağı) vardır ve böylece Taksim Meydanı'na çıkılır. Sokağın öbür köşesinde suyun taksim edildiği maksem yer alır.

BEHZAT ÜSDlKEN

istimlakler

272

273