Ünden bugüN

KASAP İLYAS CAMİİ

Fatih İlçesi, Davut Paşa Mahallesi sınırları içerisinde, Samatya Caddesi üzerinde yer alır. Vaktiyle kendi adı ile anılan bir mahallesinin olduğu bilinmekle beraber, bugün çevresi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi'nin genişletilmesi ile istimlak edilerek yıkılmıştır.

Banisi Fatih'in askerlerinden olup İstanbul'un fethine katılan Kasap İlyas Efen-di'dir. 900/1495'te vefat ederek caminin kıble istikametine gömülmüştür. 900/1495 tarihli vakfiyesine istinaden yapı bu tarihten biraz önce yapılmış olmalıdır. Ayrıca vakfiyeden caminin yanında bir mektep ile imam ve müezzin için altı odanın olduğu anlaşılmakla beraber bunlar günümüze gelmemiştir. Zamanla kıble yönüne mezarların ilavesiyle bir hazire oluşmuştur. 1894 depreminde tamamen yıkılan yapı, eski taşları kullanılarak muhtemelen aynı temel üzerine yemden inşa edilmiştir. 1977'de bir tamir gören yapıda son olarak 1993'te ahşap olan son cemaat yerinin çürümüş olan kaplamaları yenilenmiştir.-

Taş malzeme ile inşa edilmiş kare planlı harim kısmı ile bunun kuzeyinde kesme taş temel üzerine ahşap malzeme ile yapılmış olan kapalı bir son cemaat yeri bulunmaktadır. Harimin kuzeybatı köşesinde minaresi olan yapı, dıştan dört tarafa meyilli kiremit kaplı bir çatı ile örtülü olup içten ahşap tavanlı ve harimin üzeri ahşap kubbelidir.

Kuzeyde eksende üzeri saçaklı, dikdörtgen açıklıklı ve çift kanatlı kapı ile dışa açılan son cemaat yeri çift kadı olarak düzenlenmiştir. Doğuda üstte bir, batıda altlı üstlü birer, kuzeyde ise üstte üç, altta kapının yanlarında birer dikdörtgen açıklıklı pencere vardır. Burada yine eksende yer alan çift kanatlı ve dikdörtgen açıklıklı bir kapı ile harime geçiş sağlanmıştır. Kare planlı harim kısmı kuzeyde iki dikdörtgen; doğu, batı ve güney yönlerde ise kesme taş söveli ve yuvarlak kemerli açıklıkları olan ikişer pencereye sahiptir. Son cemaat yeri üzerinde yer alan mahfil iki ahşap kolonla üçe bölümlenmiş olarak harime açılmakta olup üzeri düz ahşap tavan ile örtülmüştür.

Kapının karşısında yarım yuvarlak niş şeklinde düzenlenmiş olan mihrap bulunmaktadır. Kare kesitli dekoratif sütun ve başlıkları ile yuvarlak kemerli olarak düzenlenen mihrap, iki yanda yine kare ke-sidi dekoratif sütunlarla sınırlanmıştır. Üstteki mihrap ayetinden başka kemer köşe dolgularında kalem işi olarak yapılmış rumî ve palmetli bir süsleme görülür. Nişin içinde üstte iç içe geçmiş yıldız ve rumî motifleri vardır. Altta nişin yarısını kaplayan ve kırmızı, sarı, yeşil renklerin kullanıldığı üç kademeli bir perde motifi bulunmaktadır. Mihrabın ve iki yanındaki sekilerin süpürgelik kısımlarında geç devir Kütahya çinileri vardır.

Caminin yenilendiği döneme ait ahşap minberde devrin süslemeleri görülmektedir. Korkuluk ve aynalarda kıvrık dallar, gül ve papatyalardan oluşan süslemeler var-

dır. Köşede yer alan vaaz kürsüsünün alt kısmı alçıdan oval kaideli olup üzerinde "S" kıvrımlı ajurlu ahşap korkuluk bulunmaktadır.

Yapının içi geç devrin kalem işleriyle süslenmiştir. Hâkim olan san ve mavi renklerden başka gri, kahverengi, beyaz, lacivert, kirli zeytin yeşili renkler kullanılmıştır. Kubbe, ortasındaki "C" ve "S" kıvrımlı ve yaprak motifli göbekten sonra dikey hatlarla sekiz dilime ayrılmıştır. İçlerinde "C" ve "S" kıvrımlı şamdan benzeri birer motif vardır. Kubbe eteğinde ise stilize çiçek motifleri görülür. Yanlarda kare ve dikdörtgenlere bölümlenmiş olan tavanda açık mavi renk hâkim olup "C" ve "S" kıvrımlı girift bidrisel süslemeler görülür. Duvar yüzeyleri panolarla bölümlenmiş olup pano köşeleri, pencere kemer üstleri ve yazı çevreleri kıvrık dallı, rumîli, palmetli süslemeye sahiptir. İki yan pencere arasındaki duvarda büyük bir şemse kompozisyonu vardır. Mahfil tavanında ortada yer a-lan çokgen göbekte "C" ve "S" kıvrımları hâkim olup iç içe geçmiş dallar, yapraklar, rumî ve palmetler görülür. Mahfilin duvar yüzeyleri de panolar halinde bölümlenmiş olup ortalarında şamdan benzeri motifler vardır.

Minare, cami hariminin kuzeybatı köşesinde yapıya dıştan bitişik olarak yer almaktadır. Düzgün kesme taş malzeme ile inşa edilmiş olan minare, kare kaideli ve onaltıgen gövdelidir. Şerefe içbükey, dışbükey şekilde oval hareketli olup korkuluklarında geometrik komposizyonlu şebekeler vardır. Sekiz kollu yıldızlardan gelişen kompozisyonda zemin biraz boşaltılmış, desenler kabarık bırakılmıştır. Şerefeden sonra onaltıgen gövde üstte devam eder ve yivli üç boğumlu taş külah ile son-lanır.

Caminin mihrap yönünde yapının bâ-