Ünden bugüN

KASAP DEMİRHAN MESCİDİ

476

477

KASAP İLYAS CAMÖ

taraftan Hadîka'da, aynı yörede bulunan Çolak Hasan Efendi Tekkesi'nden söz edilirken yanlışlıkla Karyağdı Tekkesi'nin şeyhleri hakkında bilgi verilmiş, Vak'a-i Hayriye'de üç dervişi ile birlikte Birgi'ye sürülen Mustafa Baba (Dede) ile babası ve selefi olan Abdi Baba'mn adları zikredilmiş, her ikisinin de "a'rec" (topal) oldukları belirtilmiştir.

Bektaşîliğin lağvından sonra tekkeyi tekrar canlandıran kişi, burada bir matbaa tesis -ederek tasavvufa ilişkin eserler bastırmış olan Necib Baba'dır (ö. 1876). Örneğin 1291/1874'te bastırılan Risale-i La'ihat-i Cami adlı eserde "Maarif Nezaret-i Celile-si ruhsatı ile Karyağdı Tekkesi'nde Necib Baba Efendi'nin matbaasında tab ve temsil olunmuşdur" kaydı bulunmaktadır. Necib Baba'dan sonra tekkenin postuna geçenler arasında S. N. Ergun'un son dönem Bektaşî şairleri arasında zikrettiği "Tokmak Baba" lakaplı Mehmed îhlasî Baba (ö. 1899) ile sıradışı bir kişilik sergileyen Hafız Mehmed Salih Baba (ö. 1917) bulunmaktadır. Medrese tahsili gören Hafız Mehmed Salih Baba'mn aynı zamanda şair olduğu, bir camide imamlık görevini üstlendiği ve bu yüzden sofu dindarlarla arasında birtakım tatsızlıkların cereyan ettiği bilinmektedir. Mamafih Karyağdı Tekkesi'nin şeyhleri arasında en ünlü sima, tekkelerin kapatılmasından (1925) ancak birkaç ay önce posta geçen Hafız Yaşar Baba'dır (ö. 1934). Tatar kökenli olan Hafız Yaşar Baba, istanbul tekkelerine sıkça davet edilen, son dönemin ünlü zâkirbaşılarından birisi idi. Hattâ muharrem aylarında Üsküdar'daki iranlılar Mescidi'ndeki(-») cemiyetlere bile davet edildiği söylenmektedir.

Tarikat faaliyetlerinin yasaklandığı 1925' ten sonra da bazı Bektaşîlerin Karyağdı Tekkesi'nde toplantılar düzenledikleri tahmin edilebilir. Torunu olan Naciye Karadağ' m, ayrıca M. Sertoğlu'nun verdiği bilgilere göre Hüseyin Baki (veya Hüseyin Mazyum) Baba adında, Manastır kökenli bir şeyh Cumhuriyet döneminde burada bir müddet faaliyet göstermiştir. Nitekim G. Jâsch-ke'nin naklettiğine göre, 1936'da Eyüp semtinde bir polis baskını sonucu tutuklanan Bektaşîler büyük bir ihtimalle Karyağdı Tekkesi'nin mensuplarıdır. Daha sona 1978'de geçirdiği bir yangında tekkenin

Karyağdı

Tekkesi'nin

haziresinde

bulunan

Karyağdı

Baha'nın

mezarı.

Yavuz Çelenk,

1994

önemli bir kesimi harap olmuş, geriye kalan selamlık ve harem bölümleri günümüze kadar mesken olarak kullanılmıştır.

Bibi. Ayvansarayî, Hadîka, I, 264; Çetin, Tekkeler, 587; Osman Bey, Mecmua-i Cevâmi, II, 76; Münib, Mecmua-i Tekâyâ, 15; Ihsaiyat II, 19; Divan Edebiyatı Müzesi, Revnakoğlu Arşivi, zarf B/27; S. N. Ergun, Bektaşi Şairleri, ist., 1930, s. 129-130; J. K. Birge, The Bektas-hi Order ofDervishes, Londra-Hartford, 1937, s. 248-250; G. Jâschke, Die Türkei in denjah-ren 1935-1941, Leipzig, 1943, s. 33; S. N. Ergun, Bektaşî-Kızılbaş Alevî Şairleri ve Nefesleri, ist., 1956, III, s. 217-221; "Bektaşîler, Bektaşî Tekkeleri", ISTA, V, 2443-2447; C. S. Revnakoğlu, "Yaşar Baba", Tarih Dünyası, VI/2 (Mayıs 1965), s. 177-180; M. M. Koman, Eyüp Sultan-LotiKahvesi Çevresi, ist., 1966, s. 10; M. Sertoğlu, Bektaşilik, ist., 1969, s. 326-349; I. Melikoff, "L'Ordre deş Bektaşi apres 1826", Turcica, XV (1993), s. 165; Haskan, Eyüp Tarihi, I, 128-130; N. Vatin-T. Zarcone, "Un tekke bektachi d'Istanbul: le tekke de Karyağdı (Eyüp)", "Bektachiyya-Etudes sur l'Ordre Mystique deş Bektachis et deş Groupes Rele-vant de Hadji Bektach", Revue deşEtudes Isla-miques, LX (1994), s. 211-244.

THIERRY ZARCONE Mimari

Karyağdı Tekkesi, Eyüp semtinin, konum ve manzara itibariyle en avantajlı yerinde, yakın bir tarihe kadar istanbul'un gözde mesirelerinden olan Idrisköşkü mevkiinde yer alır. Geçirmiş olduğu yangından ö-türü kısmen kalıntı düzeyinde günümüze intikal eden son binaları, Vak'a-i Hayriye' de yıktırılan Bektaşî tekkelerinin ihya edildiği Abdülaziz dönemine (1861-1876) ait-

Karyağdı Tekkesi'nin çalınmış olan tarih

bileziği.

M. Baha Tanınan, 1982

tir. Tekkenin en önemli bölümlerini (mey-dan evi, aşevi, selamlık, derviş hücreleri vb) barındıran ve yıkıntı durumunda olan esas binanın cümle kapısı Halic'e bakan doğu cephesindedir. Kesme küfeki taşından örülmüş olan bu kapının üzerinde, "cihan-nüma" veya "köşk" niteliğinde, muhtemelen şeyh odası olarak kullanılan bir mekânın bulunduğu bilinmektedir. Makedonya' da, Kalkandelen'de (Tetovo), önemli Bektaşî merkezlerinden Harabatî Baba Tekkesi'nde de bu tür bir köşkün daha eski bir örneğini görmek mümkündür. Günümüze ancak moloz taş örgülü temel duvarları ile aşevinin geniş, kemerli ocağı ulaşabilen, tek katlı ve ahşap olduğu anlaşılan bu yapının planını restitüe edebilmek imkânsız gibidir.

Arsanın kuzey kesiminde yer alan avlunun ortasında 1319/1901'de tekkenin mu-hiplerinden Mustafa Şevki Efendi tarafından inşa edilmiş olan sarnıcın, silindir biçiminde, mermerden yontulmuş bileziği yer almaktaydı. Talik hadi kitabe kartuşlarıyla donatılmış olan bu bilezik 1992'de çalınarak Çukurcuma semtindeki bir antikacıda satışa sunulmuştur. Avlunun doğusunda yer alan küçük hazirede. tekkenin banisi Karyağdı Baba'mn tarihsiz mezar taşı başta olmak üzere, bazı şeyhlerin ve mensupların kabirleri bulunmaktadır. Karyağdı Baba'ya ait şahide Horasanı (elifi) türde bir Bektaşî tacı ile donatılmıştır. Avlu girişi üzerinde yer aldığı tahmin edilebilen ve tekkenin adını belirten, sülüs hatlı, tarihsiz kitabe halen hazire duvarına dayalı olarak durmaktadır. Arsanın güney kesiminde, yüksek duvarların kuşattığı bir bahçenin içinde yükselen ahşap harem binası bir eski istanbul konağı görünümündedir.

M. BAHA TANMAN