Ünden bugüN

HONİATES, NİKETAS

(1155/1157, Konai [Eskişehir dolaylan] - 1217, Nikaia [iznik]) Bizanslı devlet a-damı, tarihçi ve dinbilimci.

Honiates, eğitimini büyük olasılıkla Konstantinopolis'te tamamladı. Atina başpiskoposu olan kardeşi Mihael'in koruması altında Filippopolis'te (Filibe-Plov-div) bölge yöneticisi olarak çalışırken, Frederik Barbarossa yönetimindeki Haçlı yağmasına tanık oldu. I. Andronikos döneminde (1183-1185) memuriyetten ayrddıysa da, II. Isaakios Angelos zamanında (1İ85-1195 ve 1203-1204) tekrar döndü ve "Logothetes" unvanını kazandı. 1204'te Konstantinopolis'in Latinler tarafından işgali üzerine, sürgündeki Bizans sarayının bulunduğu Nikaia'ya (îznik) göç etmek zorunda kaldı.

Honiates'in Chronica diegesis adlı eseri her ne kadar I. Aleksios'un ölümü (1118) ile başlarsa da, bu sadece giriş niteliğinde olup, asıl bölümler son Komne-noslar ile Angelos Hanedanı dönemlerine ayrılmıştır. Eser, 1206'ya kadar geçen dönemi, zaman zaman taraflı bir yaklaşımla, fakat hayli ayrıntılı olarak anlatır. Bizans Imparatorluğu'nun iznik döneminin ilk yıllarına ilişkin bilgilerin çoğu Honiates'in eserinden alınmadır. Gerçekten de eseri, Siropulos ve Skutariotes gibi tarihçilere kaynaklık etmiştir.

Honiates, geniş bir bakış açısına sahip olup, kendisinden 100 yıl kadar önce yaşamış M. Psellos'tan sonra Bizans tarihçiliğinin en parlak ismi sayılır. Çağdaşı Kin-namos ile birlikte ateşli Grek vatanseveri olan Honiates, bu özelliğine rağmen verdiği bilgilerde güvenilir ve objektif kabul edilmektedir. Yoruma ve tarih anlayışına gelince, Honiates'e göre tarih, iyi ile kötü arasında süregelen çatışmanın eseridir. Tanrı ise en yüksek ahlaki değerlerin temsilcisi olarak ona tanıklık eder. Honiates' in 21 ciltlik depremler, yangınlar, gemi kazalan, terör, kıtlık gibi tarihi felaket tablolarıyla başladıktan sonra, dönemin olayları, geleneksel anlatımları ironik bir şekilde dile getirilir. Eserinde, imparator I. Andronikos bazen aşın övülmüş, bazen de ye-rümiştir. Honiates'in imparatorlara ve Filip-popolis piskoposuna yazdığı mektuplar, en az tarihi kadar tanınmıştır. Ayrıca Latin-lerin 1204'te Konstantinopolis'te tahrip et-

tiği heykeller hakkındaki risalesi, tarih kitabını tamamlar niteliktedir.

Honiates'in diğer önemli çalışmaları dinbilim konusundadır. 12. yy'daki Bizans felsefe hareketine ve dönemin dinsel hiziplerine dair bilgiler içeren Panoplia Dog-matike (Ortodoks Sözlüğü) adlı eserinin tümü basılmamışsa da önemli bir kaynak sayılır.

Bibi. H. Hunger, Die hochsprachliche profane Literatür der Byzantiner, I, Münih, 1978, s. 429-441; J. L. van Dieten, Niketas Choniates, Er-lauterungen zu den Reden und Briefen neb-st einer Biographie, Berlin-New York, 1971; Ostrogorsky, Bizans, 325-328.

AYŞE HÜR