Ünden bugüN

HAVA ULAŞIMI

İstanbul'un yurtiçi ve yurtdışı sivil hava ulaşımı, esas olarak Atatürk Havalimanı'n-dan sağlanır. Özel bir şirketin kurmak istediği Hezarfen Havaalanı büyük tartışmalara neden olmuş, kapatılmış, yasal prosedür tamamlanmadan, yine tartışmalı bir şekilde açılmıştır. Büyükçekmece'de Ah-mediye Köyü'ndeki bu ikinci havaalanının jet pisti bulunmadığı gibi, büyük uçakların trafiğine de elverişli değildir; ancak küçük özel uçaklara hizmet vermektedir. İstanbul'un ilk havaalanı, 1911'de askeri amaçlarla kurulmuştu. Tek bir pist ve hangarlardan oluşan, yolcu tesislerine sahip olmayan, Yeşilköy yakınında Ayamama Çiftliği ve Kalitarya Köyü (Şenlikköy) arasında bulunan bu alandan, 1912'de 17 uçak yararlanıyordu. Temmuz 1912'de, Yeşilköy'de kurulan Tayyarecilik Mektebi ilk kez pilot yetiştirmeye başladı. O yıllarda İstanbul'dan yurtdışı hava ulaşımı henüz söz konusu değildi. İlk kez 1925'te biri Lufthansa olmak üzere iki Alman havacılık şirketine Almanya'dan İstanbul ve Ankara'ya uçuş izni verildi. 1926'da İtalyan Alitalia şirketi İstanbul-Brendizi uçuşlarını başlattı. 1939'da, II. Dünya Savaşı'ndan hemen önce, Romanya Devlet Havayolları İstanbul-Bükreş seferlerini koydu. 1933' te kurulan ve THY'nin öncüsü olan Hava-

yolları Devlet İdaresi 1938'de İstanbul-An-kara, İstanbul-İzmir, İstanbul-Eskişehir ve aktarmalı olarak Silifke-Adana seferlerim başlattı.

Bütün bu dönem boyunca İstanbul'da uluslararası normlara uygun bir havaalanı yoktu. II. Dünya Savaşı sonrasında, Yeşilköy'de bir uluslararası havaalanı kurulması kararlaştırıldı. 1947'de. alanın projesi Westinghouse Electric International Com-pany ve IG White Engineering Corporation şirketlerine ihale edildi. Alanın yapımına 1949'da başlanarak, Ağustos 1953' te Yeşilköy Havaalanı adıyla hizmete açıldı. Bu yeni alan günde ortalama 125 uçağın indiği, ana pisti 2.300 m uzunluk ve 60 m genişlikte olan, iki büyük hangarı bulunan, konaklama alanı 22,000 m2 olan, dış ve iç hatlara ayrılmış, yer personeli olarak 275 kişinin çalıştığı bir tesisti. Bu meydana bir yılda inen ve kalkan uçak sayısı, eski meydana 1950'de inip kalkan 9-753 uçağa karşılık, yeni meydanın açıldığı 1953'te 17.647, 1955'te 24.060, 1957'de 30.000 civarıydı. Aynı yıl Yeşilköy Havaalam'ndan yararlanan iç ve dış yolcu toplamı ise 500.000'i aşıyordu.

İstanbul'un ülke ve dünya içindeki yerinin önem kazanmasına, nüfus artışına, ekonomik ve toplumsal gelişmeye ve havacılığın gelişmesine paralel olarak 1961' de alanın kuzey yönünde ikinci bir pist yapılması ihtiyacı belirdi. Bu pistin yapımı ancak 1972'de tamamlanabildi. İkinci pist havaalanının uçuş ve yolcu kapasitesini artırmakla birlikte, ihtiyacı karşılamakta kısa sürede yetersiz kaldı. Öte yandan, uluslararası seferlerde jet uçaklarının kullanılmaya başlaması pistin yetersizliğini pekiştirdi. 1971'de yeni bir havaalanı

planlaması gündeme geldi. Bu yeni alan Ekim 1983'te açıldı (bak. Atatürk Havalimanı).

İstanbul'un uluslararası normlardaki tek sivil havaalanı olan Atatürk Havalimanı' nın yapımından önce, eski havaalanından 1978'de iç ve dış hatlarda iniş ve kalkış o-larak toplam 52.000'e yakın uçak yararlanmış; bu sayı 1981'de düşüş göstererek 40.000'e inmiş; yeni havaalanının devreye girdikten sonra 1988'de 77.500'e; 1990' da 90.500 civarına; 1992'de 110.000'e ulaşılmıştır.

1981'de Yeşilköy Havaalanı'na sadece dış hatlardan 1.418.000'den fazla yolcu gelip gitmiş; iç hatlarda bu sayı 1.000.000'u aşmış, 66.000 transit yolcu ile birlikte toplam yolcu adedi 1981'de 2.500.000'i bulmuştur. 1988'de dış hatlar yolcu sayısı 2.275.000'i aşmış; 260.000 transit ve 1.620.000 civarı iç hat yolcusuyla, toplam 4.155.000'i bulmuştur. 1992'de iç hatlar yolcu sayısı 2.225.000, transit yolcu sayısı 165.779, dış hatlar yolcu sayısı 5.780.320, toplam yolcu sayısı ise 8.171.099 olmuştur. Dış hatlar sefer ve yolcularının son yıllarda iyiden iyiye ağırlık kazanmalarının başlıca nedenleri arasında, yurtdışında çalışan işçilerin 1980'ler, hele de Yugoslavya'da-ki savaş vb nedenlerle 1990'lardan sonra havayolunu tercih etmeye başlamaları; Almanya, Fransa, Hollanda, İsviçre, Belçika başta olmak üzere, bu hatlarda neredeyse tarifeli uçaklardan daha fazla sefer sayısına sahip olmaya başlayan "charter" uçuşları; turizmin 1980'lerin son yıllarından itibaren önem kazanması sayılabilir.

Günümüzde Atatürk Havalimam'ndan, başta Ankara, İzmir, Adana, Antalya olmak üzere yurtiçinde birçok yere ve Almanya'nın çeşitli kentleriyle Fransa, İngiltere, Hollanda, Belçika, İtalya, Romanya, Yunanistan, Rusya ve Amerika'ya, son yıllarda da Orta Asya cumhuriyetlerine, Bağdat, Şam, İskenderiye, Kahire, Tahran, Uzakdoğu'ya, kısaca dünyanın hemen hemen bütün ülke ve merkezlerine doğrudan veya aktarmalı uçak seferleri vardır. İstanbul bu seferlerle, ülkenin ve dünyanın bütün merkezlerine havayoluyla bağlıdır.

İSTANBUL