Ünden bugüN

KAYIŞDAĞI CADDESİ

Kadıköy İlçesi'nde, aynı adı taşıyan ve ana arterlerden birini oluşturan cadde ve yollar. Halk arasında "minibüs yolu" olarak bilinir.

Yerleşmenin iç kısımlarında yer alan ve Kadıköy-Bostancı arasında uzanan ana u-laşım aksının Hasanpaşa ile Sahrayıcedit Mahallesi kavşakları arasında kalan yaklaşık 3,6 km'lik kısmı ile Kozyatağı'nda II. Çevre Yolu-Ankara yolu kavşaklarından i-tibaren Kayışdağı Mahallesi'ne kadar uzanan yaklaşık 4 km'lik güzergâh, Kayışda-ğı Caddesi adını taşır.

Genel olarak doğu-batı yönünde uzanan Kayışdağı Caddesi Hasanpaşa-Sahra-yıcedit arasında, I. Çevre Yolu'nu bir köprüyle aştıktan sonra sırasıyla Zühtüpaşa (Kızıltoprak)-Eğitim (Fikirtepe semtinin bir kısmı), Eğitim-Feneryolu ve Merdiven-köy-Göztepe mahallelerinin arasında sınır oluşturarak doğuda Sahrayıcedit Kavşağı' na ulaşır. Bu güzergâh boyunca, Fahrettin Kerim Gökay Caddesi adını almıştır. Buradan itibaren yol başlıca iki güzergâha ayrılır. Yaklaşık dik bir açıyla güneydoğuya yönelen güzergâhtan, burada Şemsettin Günaltay Caddesi ayrılır. Doğu istikametinde ilerleyen yol Atatürk Caddesi (Yelkenli Değirmen Sokağı) ve güneyde ona paralel İnönü Caddesi (Üsküdar-İçeren-köy yolu) ile Sahrayıcedit Mahallesi'ni kat ederek II. Çevre Yolu'na ve Kozyatağı Kav-şağı'na ulaşır.

Atatürk Caddesi, II. Çevre Yolu Kozyatağı Köprülü Kavşağı'ndan itibaren Ankara yolu kuzeyinde, tekrar Kayışdağı Caddesi adını alır. Buradan itibaren önce İçe-renköy-Küçükbakkalköy arasında sınır oluşturarak doğu yönünde oldukça düz bir hat izler ve yaklaşık 2,7-2,8 km kadar sonra yine ikiye ayrılarak kuzeye doğru bu kez Küçükbakkalköy-Kayışdağı mahalleleri sınırını oluşturur ve burada önce Kayışdağı-Dudullu, daha sonra Dudullu Caddesi adını alarak devam eder. Ayrışma noktasından doğuya Kayışdağı Caddesi o-larak Kayışdağı Mahallesi'nin güneyinde sona erer. Kayışdağı Caddesi adım taşıyan bu güzergâhın uzunluğu Kayışdağı-Dudullu Caddesi'nden ayrıldığı dörtyol ağzından itibaren yaklaşık 2 km'dir. Kayışdağı Cad-desi'nin Küçükbakkalköy'de Kayışdağı ile Dudullu kavşakları arasındaki 2.200 m'lik kısmı, 1985-1988 döneminde 30 m genişlikte çift gidiş geliş olarak düzenlenmiştir.

Kayışdağı Caddesi, bazı yerlerde de Kayışdağı Yolu adını taşıyan güzergâh zaman içinde oluştukları ve parça parça düzenlendikleri için değişken bir enkesite sahiptirler. Yollar bazı yerlerde, ortada gidiş ve geliş yönlerini ayıran geniş bir refüjün yer alabileceği şekilde genişlerken, bazı yerlerde ancak her iki yönde toplam dört şeridin yer alabileceği kadar darlaşmaktadır.

Bugün Kayışdağı Caddesi adını taşıyan güzergâhın İstanbul ve Anadolu yakasındaki en eski yollardan biri olduğu düşünülebilir. 1776 tarihli Kauffer Haritası ve daha sonra bu harita esas alınarak üretilen benzerlerinde, Kadıköy merkezinden doğuya doğru Mandıra Yolu adında bir yol görülmektedir. Her ne kadar günümüzde hemen hemen aynı mevkide bu isimle ayrıca bir cadde bulunmaktaysa da bu yolun güzergâhının günümüz Kayışdağı Caddesi'nin-kine oldukça yakın olduğu görülmektedir. 19. yy'ın başına ait bir başka haritada da yaklaşık bugünkü Bağdat Caddesi gü-zergâhıyla birlikte Kadıköy merkezinden, Mandıra (bugünkü Merdivenköy) ve İçe-renköy'ü geçerek Kayışdağı'na ulaşan bir yol oldukça net bir şekilde okunabilmek-tedir. 19. yy'ın ortalarından itibaren aşağı yukarı bugünkü güzergâhına oturan Kayışdağı Caddesi, Bağdat Caddesi ile birlik-

te günümüzde Kadıköy İlçesi'nin en önemli karayolu arterlerinden birisidir. Özellikle Kadıköy merkezi ile çevre yerleşmeler arasında bağlantıyı sağlayan pek çok top-lutaşıma aracı ve hattının bu caddeyi kullanması önemini daha da artırmaktadır. Kadıköy'deki dolmuş minibüslerinin ağırlıklı olarak Kayışdağı Caddesi üzerinde hizmet vermelerinden ötürü halk arasında "minibüs yolu" veya "minibüs caddesi" o-larak da tanınmaktadır.

Kadıköy'ün iç kısımlarında yer almasından dolayı Kayışdağı Caddesi çevresi oldukça geç ve yavaş bir yapılaşma süreci yaşamıştır. 1880lere kadar bağ ve bahçelerin arasından geçen güzergâh çevresinde bu tarihlerden sonra geniş bahçeli köşkler belirmeye başlamıştır. Yaklaşık 1950" lere kadar varlığını sürdüren bu yerleşme deseninden günümüze cadde çevresinde çok az sayıda örnek ulaşabilmiştir. Göztepe'deki Fahrettin Kerim Gökay Köşkü ile kendi adıyla anılan mevkideki Ziver Bey Köşkü bu dönemden günümüze ulaşabilmiş nadir örneklerdendir. 1950'lerden itibaren müstakil yapılar, yerlerini daha küçük parseller üzerinde 3-4 katlı apartman türü yapılara bırakmaya başlamışlardır. 1970' lerden itibaren Kızıltoprak-Bostancı arasında emsal esasına dayalı bir yapılaşma anlayışının uygulanması ve artan spekülatif baskılar sonucu eski müstakil evler ve az katlı yapılar süratle ortadan kalkmış, yerlerini yüksek apartmanlardan oluşan yoğun bir yapılaşma deseni almıştır. Bu süreç, günümüzde de devam etmektedir.

Kayışdağı Caddesi, Ziverbey-Sahrayıce-dit arasında çoğunlukla orta ve orta-üst gelir gruplarının ikamet ettiği yoğun konut alanları ve yüksek konut yapılarıyla çevrelenmiştir. Bu kesimde yükseklikleri 10 katı aşan yapıların sayısı hızla artmaktadır. Bununla birlikte, aynı kesim perakende ticaret faaliyetleri açısından da önemli bir yoğunluğa ulaşmış bulunmaktadır. Özellikle motorlu araçlar ve beyaz eşya gibi dayanıklı tüketim malı ticareti Ziverbey-Sahra-yıcedit arasında kalan kesimin önemli karakteristiklerinden biri haline gelmiştir. Marmara Üniversitesi Kampusu ve SSK Göztepe Hastanesi, Kayışdağı Caddesi'nin Zi-verbey-Sahrayıcedit kesimindeki en önemli kamu kullanımlarıdır.

M. RIFAT AKBULUT