Universitetining jizzax filiali "psixologiya" fakulteti "iqtisodiyot va turizm"

1.2.
 
Iqtisodiy mutanosiblik va uning turlari. 
Milliy iqtisodiyotdagi muvozanatlik uning turli tomonlari va sohalari o‘rtasida 
mutanosiblik bo‘lishini taqozo qiladi. 
Iqtisodiy mutanosiblik - iqtisodiyotning turli tomonlari va sohalari o‘rtasida 
miqdor va sifat jihatdan ma’lummoslik bo‘lishidir. Bunda tenglik bo‘lishi shart 
emas. Ular mos keluvchi nisbatlarda (masalan, 2:3, 5:3, 3:1) bo‘lishi mumkin. 
Makroiqtisodiy jarayon g‘oyat murakkab va ko‘p qirrali bo‘lishi sababli 
mutanosiblik turlari hamko‘p va xilma-xil. Jumladan, professor A.G.Gryaznova va 
boshqalar iqtisodiyotda muvozanatga erishishni ta ‘minlovchi beshta asosiy 
mutanosiblikni ajratib ko‘rsatadilar: 

---

14 
1)
 
resurslarning hajmi, tarkibiy tuzilishi va samaradorligini moddiy 
ne’matlar va xizmatlar ishlab chiqarish tarkibiy tuzilmasi bilan bogMovchi omillar 
(ishlab chiqarish, mehnat, moliyaviy resurslar) mutanosibligi; 
2)
 
jamg‘arish me’yorini, ya’ni ishlab chiqarishning ma’lumhajmiga 
erishish uchun uni kengaytirishga yo‘naltiriluvchi mamlakat milliy daromadidagi 
ulushni belgilovchi jamg‘arish mutanosibligi;
 
3)
 
ishlab chiqarish faoliyatidan olingan daromadlarni ishlab chiqarish 
omillarining barcha egalari o‘rtasida taqsimlanishi nisbatini belgilab beruvchi 
taqsimot mutanosibligi;
 
4)
 
iste’molchi talabi va taklifining hajmi, tarkibiy tuzilishi va qiymati 
bo‘yicha nisbatini belgilab beruvchi ayirboshlash (sotish) mutanosibligi;
 
5)
 
tovar va pul massasi o‘rtasidagi nisbatni aks ettiruvchi tovar-pul 
mutanosibligi.
 
Iqtisodiy mutanosibliklarni bu kabi turli ko‘rinishdagi turkumlashlar boshqa 
manbalarda 
hamko‘plab 
uchraydi. 
Shunga 
ko‘ra, 
ularning 
barchasini 
urnumlashtirib mutanosiblikning quyidagi guruhlari tarkibiga kiritish mumkin.