VahhabiLİk ekolü Önsöz

18. BÖLÜM

KABİR EHLİNE ADAKTA BULUNMAK

Sıkıntısı ve sorunu bulunan kimseler, şöyle bir adakta bulunuyorlar: Sıkıntıları giderilir ve sorunları çözülürse, şehitlerin (mukaddes kimselerin) defnedildikleri kabrin sandığına bir miktar meblağ bırakacak veya onları ziyarete gelenler için bir koyunu kesip onlara yedirecektir. Buna şöyle derler: ...

-“Şayet şöyle olursa, ben de Allah için şöyle ederim.”

Bu konu dünya Müslümanları arasında ve özelliklede evliya ve salih kimselerin kabirlerinin bulunduğu bölgelerde bütünüyle yaygın bir şekilde yürüyüp gitmektedir.

Vehhabilerin bu tür adak üzerinde büyük hassasiyetleri vardır. Onların dilince yazan, yazar “Abdullah Kesiymi” şöyle yazıyor: “Şii” Ali ve evlatlarının “İlah” oldukları itikadıyla, onun kabrine ve onun kabrinin sahiplerine tapıyorlar. Bu açıdan da onların defnolundukları yerleri şenlendiriyor ve dünyanın her köşesinden onların ziyaretlerine koşuyorlar. Onlara adaklar adayıp kurbanlar sunuyorlar. Ve yine onların kabirleri üzerine göz yaşı ve kanı akıtıyorlar.¹

Bu “terbiyesiz ve iftiracı” adam kitabının isminden² de kültür ve edebinin seviyesinin ne olduğu anlaşıldığı gibi, bu konuyu yalnızca “Şia”ya mahsus kılmıştır. Oysaki Vehhabiliğin kökü olan “İbn-i Teymiye” konuyu geniş bir atmosfer içerisinde ele almış ve onu Müslümanların bir kesimine tahsis kılmıştır. Nitekim şöyle söylemiş: ...³

- “Kim Peygamber (s.a.a) veya diğer peygamberler veya evliya için adakta bulunup kurban kesse, putlarına adakta bulunan veya onlar için kurban kesen müşrikler gibi olur. O kimse Allah’tan başkasına tapmış sayılır ve bu nedenle de kafir olur.

Üstat ve öğrencisi her ikisi de zahirine aldanmış ve zahiri benzerlik hükmüyle her ikisini de aynı sopa ile sürmüşler. Oysaki müşterek ameller de yargının ölçüsü zahir ve dış görünüm değildir. Ancak ölçü yalnızca niyet ve kalbi kasıttır.

Şayet bir şeyi değerlendirme ve hükme bağlamada zahiri bezerlik yeterli sayılsaydı, amellerimizin çoğusu putperestlik ameli olurdu. Zira haccın bir çok farzi amelleri putperestlerin amellerine bezemektedir. Örneğin: Taş ve toprağın etrafına tavaf etmeleri, tahta ve madenden olan putlarını öpmeleri, bizim yaptığımız amellerin aynısıdır. Bizlerde taş ve topraktan olan Kabe evinin etrafını tavaf ediyor, Hacer-ül Esved’i öpüyor ve Mina da kan akıtıyoruz.

Zahiri müşterek olan (dış benzerliği bir olan) işlerde yargı ve muhakeme ölçüsü, hareket, düşünce niyet ve kasıttır. Bir amelin birbirine benzemesi hükmüyle, onların hükümlerinin aynı olduğunu bilmek doğru yargı olmaz.

Bu hususta “Sülh-ül İhvan” kitabının yazarının bir sözü vardır. Bu sözü nakletmemiz konunun durumunu daha iyi aydınlatır kanaatindeyim. O söz şudur: ...⁴

- “Şayet adaktan gaye ölüye takarrup ise, hiç şüphesiz (böyle bir adak) caiz değildir. (zira adak Allah ve ona takarrupta bulunmak için olmalıdır). Şayet adak Allah ve ona yakınlık için olursa, o adak sonucu halktan bir kısmı yararlanır ve o menfaatin sevabı da ölüye hediye edilirse, onda sakınca yoktur böyle bir durumda adağına vefa etmelidir.

Hak söz bu bilginin söylediği sözdür. Müslüman içerisinde de adak etmenin ölçüsü, onun sözünün ikinci bölümünde gelen sözdür. Müslümanların amelleri ile putperestlerin amellerinin temel farklılığı da buradandır. Onların hediye takdim edip hayvanları kesmelerindeki gayeleri, putlara kendilerine yakınlaştırmaktı ve hatta kesilen hayvanları bile putların adlarıyla kesiyorlardı. Put ve ona yakınlıktan başka bir gayeleri yoktu. Oysaki Müslümanların hedefi Allah’ın rızasını kazanmak ve o adakların sevabını ölene hediye etmektir. Bu nedenledir ki adakta bulundukları vakit “Allah” kelimesini ağızlarına alıyor ve şöyle diyorlar: ...

Hakikat de adaktan maksat Allah’ın dergahından yakınlık kazanmaktır. Onun sevabı da kabir sahibine hediye edilmektedir. Masrafı ise yoksul, kimsesiz veya diğer hayır kuruluşlarına yapılmaktadır. Böyle bir durumda bu ameli şirk diye nitelemek ve müşriklerin ameliyle aynı safta görmek doğru mudur?

Özetleyecek olursak bu çeşit adaklar, bir nevi Peygamber ve salihler tarafından sadaka vermektir. Bunun sevabı da netice itibariyle onlara dönmektedir. Ölüler tarafından sadaka vermeyi İslam alimlerinden hiç kimse sakıncalı görmemiştir.

Okuyucuların Vehhabilerin hatalı yakıştırmalarına aşina olmaları için konuyu bu hususta biraz daha genişletmek istiyorum.

Arap dilinde sadaka hususunda, konu ... (lam) ile eda edilir. Fakat bazen bu harften “hedef, gaye ve amaç” kastedilir. Örneğin: ... de olduğu gibi bazen de o harften “masrafın beyanı” kastedilir. Örneğin: ... (sadaka fakirler içindir) sözünde olduğu gibi adak sikasını icra etmek durumunda ise her iki “lam” uygulamaya konulur ve şöyle denilir: ...

-“Hacetim giderilirse, Nebiye kurban kesmeyi Allah için adak ettim.” ... da ki birinci lam gaye sebebiyet lamıdır. Bundan maksat “adaktan kastın Allah’ın rızasını kazanmak ve ona yakınlıkta bulunmaktır.”

Oysaki ikinci “lam” dan maksat (lin Nebide ki lam) o adaktan aldığı menfaatin sevabını ona (nebiye) hediye etme hususudur.

Kısaca açıklayacak olursak; ... (Allah için namaz kıldım) veya ... (Allah için adakta bulundum) cümlelerinde ki “lamlar” hedefi ve gayeyi açıklamak içindir. Yani Allah’ın fermanına itaat etmek ve rızasını kazanmak ve ona yaklaşmak için namaz kıldım ve adakta bulundum.

Oysaki ... kelimelerindeki “lamlar” faydalanma hususlarını beyan etmek içindir. Şöyle ki bu amel onun tarafından yapılıyor ve onun sevabından yararlanıyor. Bu gibi adaklar, değil o şahsın ibadeti ancak Allah’ın mahlukunun faydalanması için Allah’a yapılan ibadettir.

Konuyla ilgili hadislerde pek çok örnek vardır. Bunlardan birkaç tanesini beyan ediyoruz.

1- Peygamberin “Saad” isminde dostlarından birisi Peygamberden şöyle sordu: Annem ölmüştür şayet yaşasaydı sadaka verirdi. Eğer ben onun tarafından sadaka verirsem, ona yararı dokunur mu? Peygamber şöyle buyurdu: “Evet” sonra şöyle sordu: “Hangi sadaka daha yararlıdır?” Peygamber su diye buyurdu. Saad bir su kuyusu kazdı ve şöyle dedi:... (bu kuyunun hayrı Saad’ın annesi içindir)

Gördünüz gibi bu cümlede yer alan “lam” ... cümlesinde yer alan “lamın” başkasıdır. Birinci “lam” nedenini ne olduğunu açıklamak içindir. İkinci ise intifa hususunu bayan etmek içindir.⁵

2- Peygamberin döneminde bir şahıs bir deveyi “devane” de kesmeyi adak etti. Bu bakımdan Peygamberin huzuruna gelip onu bu hadiseden haberdar kıldı. Peygamber şöyle buyurdu:

-“Acaba o yerde cahiliyet döneminde taptıkları herhangi bir put var mıydı? Adam “hayır yoktu” dedi.

Peygamber: “Acaba o yerde cahiliyet bayramlarından birisinde toplantı yapılıyor muydu?” diye sordu.

Adam: “Hayır yapılmıyordu” dedi. Bu esnada Peygamber şöyle buyurdu: ...

-“Adağını yerine getir, zira adak iki durumda doğru değildir.”

1- Allah’a karşı günah işleyip asi olmak durumlarında.

2- İnsanın maliki olmadığı şeyleri adak etme durumunda.⁶

3- Bir kadın Peygambere şöyle arz etti: -Hususi bir yerde hayvanı kesmeye adak ettim. Peygamber: “Put için mi adak ettin” diye sordu. Kadın “hayır” diye cevap verdi. Peygamberde: “adağına amel et” diye buyurdu.⁷

4- Meymune’nin babası şöyle dedi: “Bivane” de elli koyunun kafasını kesmeyi adak ettim. Peygamber: “Orada put var mıdır?” diye sordu. Adam “hayır” diye cevap verdi. Peygamber: “O halde adağını yerine getir” diye buyurdu.

Peygamberin geçmişte veya şimdi putların bulunup bulunmadığını veya o bölge de bayram unvanıyla toplantı yapılıp yapılmadığını sık sık sormasının nedeni, o bölgeler de kesilen kurbanın putlar için ve putlara yaklaşmak için ve hatta putların adlarıyla kesildikleri içindi. Oysaki kurban Allah için kesilmelidir, putlar için değil. Kur’an açısından haram sayılan şeylerden biriside put adıyla kesilen şeydir. Nitekim şöyle buyuruyor: ...⁸

-“Put ve onun rızasını kazanmak için kesilen şeyler haramdır.”

Sual edenlerin kesim yerlerini sormalarındaki neden, muhtaç kimselerin ve yoksulların oralarda bulunmaları veya o yerlerin işi kolayca yapmak açısından uygun olmasından dolayıydı.

(Mukaddes insanların defnedildikleri) meşhed-i müşerrefe’leri ziyaret edenlerle ilişkisi bulunan kimseler, adağın Allah için yapıldığını ve onun rızasını kazanmak gayesiyle olduğunu ve onun adıyla kesildiğini çok iyi bilmektedirler. Bu adaklardaki gaye ise, evliyaların onun sevaplarından yararlanmaları, yoksulları veya kabirlerin kendisinin onun maddi menfaatlerinden fayda elde etmelerini sağlamaktır.