Van’da kadin sorunlari ve eğİTİM

Tablo 7’de Van’daki kadınların evdeki mali konularla ilgili kararlara katılım durumları ile eğitim seviyeleri karşılıklı olarak verilmektedir.Okur yazar olmayan 56 kadından 33’ü (%59) evde harcamalara eşinin karar verdiğini, 12’si ise (%21) ailenin büyüklerinin karar verdiğini ifade etmişlerdir.6’sı (%11) mali konuları kendisi. 5’i (%9) eşiyle birlikte belirlediklerini söylemişlerdir.Kısacası, okur yazar olmayan kadınların maddi harcamalar konusunda fazla söz sahibi olmadıkları görülmektedir (%80).İlkokul, ortaokul ve lise mezunu kadınların eşleri ve aile büyüklerinin etkisi sürmekle, geleneksel yapı devam etmekle birlikte bu kadınların eşiyle birlikte karar verme oranlarında ilk iki gruba göre bir artış göze çarpmaktadır.

. Sırasıyla, sadece okuryazar olan kadınların ve ilk ve ortaokul mezunu kadınların durumuna baktığımızda ailenin harcamalarına kadının eşi ve aile büyüklerinin karar vermesi orantılı biçimde azalmakta iken kendilerinin tek başına veya eşle birlikte karar verme oranı ise artmaktadır.Ancak yüksek okul mezunu kadınların harcamalardaki söz hakkı ise aynı gelişmeyi göstermemektedir.Bu kadınların mali konularla ilgili karar verme durumlarına baktığımızda şaşırtıcı sonuçlarla karşılaşmaktayız.9 kadın (%64) harcamaları evin büyüklerinin belirlediğini 3’ü (%22) eşinin,2’si (%14) eşiyle birlikte karar verdiklerini belirtmişlerdir.Yüksek okul mezunu kadınların, ideal karar alma biçimi olan eşle birlikte karar verme oranı oldukça düşük görülmektedir.Evin büyüklerinin karar vermesi ise oldukça yüksek olarak ortaya çıkmaktadır.Yüksek okul mezunu kadınların sayısının az olması isabetli yorum yapmayı güçleştirmekle birlikte bu sonucun yorumlanması oldukça güçtür.Ancak yüksek okul mezunu kadınların daha çok üst düzey ailelere gelin gitmiş olabilecekleri, bu tür ailelerin de geleneksel büyük aile yapısında olabilecekleri düşünülebilir.

Öğrenim Durumu ve Karar Alma Sürecinde Anlaşmazlıkların çözümü:

Öğrenim durumu ile bu tutum karşılaştırıldığında, öğrenim seviyesinin bu süreçte önemli faktör olduğu görülmektedir.

Tablo 8. Eğitim Seviyesine Göre Eşin Kararlara Katılmadığı Durumlarda Kadın Davranışı

Öğrenim Durumu	Eşiniz kararlara katılmasa ne yaparsınız?
	İkna Etmeye Çalışırım		Kızar Bildiğimi Yaparım		Onun Kararına Katılırım		Kararımı Değiştiririm		Toplam
	f	%	f	%	f	%	F	%	f	%
Okur-yazar değil	11	20	4	7	32	57	9	16	56	100
Sadece okur-yazar	8	44	-	-	10	56	-	-	18	100
İlkokul	25	47	3	6	23	43	2	4	53	100
Orta veya dengi	16	69	2	9	4	18	1	4	23	100
Lise veya dengi	26	72	2	6	7	19	1	3	36	100
Yüksek okul, Fakülte, Y. Lisans	12	86	-	-	2	14	-	-	14	100
TOPLAM	98	49	11	6	78	39	13	6	200	100

Tablo 8’de Van’daki kadınların eşlerinin belli konularda farklı görüşlere sahip olması durumunda kadınların tutum ve davranışları ile eğitim seviyeleri karşılıklı olarak verilmektedir.Okur yazar olmayan kadınlar karar alma durumunda eşleriyle uyum içinde olmadıklarında büyük oranda onların kararını kabul etmektedirler (%57).Bir bölümü ise ikna yoluna gitmektedir (%20).Kararını değiştirenler 9 kişi (%16), kendi bildiğini yapanlar ise sadece 4 kişidir (%7).

Sadece okur yazar olan kadınlar da benzer şekilde, kararları uyuşmadığında eşlerinin kararlarını çoğunlukla kabul ettiklerini belirtmişlerdir (%57).İkinci sırada ise bu grupta ikna yolunun tercih edildiği anlaşılmaktadır (%44).

Genel olarak baktığımızda,okur yazar olmayan kadınlardan,yüksek okul mezunlarına kadar eğitim seviyesine göre kadınların eşlerinin kararlarına katılma durumu gittikçe azalmakta,%57’den %14’e gerilemektedir.Bununla birlikte eğitim seviyesi yükseldikçe kadınlar ortak karar alarak gerçekleştirmek amacıyla eşlerini ikna yoluna gitmektedirler.İkna yolunu seçme oranı okur yazar olmayanlarda %20 iken gittikçe doğru orantılı olarak artmakta ve yüksek okul mezunu kadınlarda %86’ya yükselmektedir.

İŞ VE ÇALIŞMA HAYATINDA KADIN

Kadının çalışmasının, ekonomik özgürlük elde etmesinin ve aile bütçesine katkıda bulunmasının kadının toplumdaki statüsünü yükselttiği kabul edilmektedir. Batıda kadınların kendi hakları ile ilgili tüm girişim ve hareketleri, genellikle çalışma ile ilgili durumlarının düzeltilmesine bu alanda haklar elde edilmesine yönelik olmuştur (Yankın, 1989; Yıldırak, Tarihsiz).

Ülkemizin kırsal yörelerinde kadınlar üretici olmalarına karşın kendi kazançlarını diledikleri şekilde tüketemez ve yeniden kazanmak için belirli bir program uygulayamazlar. (Yıldırak, [….]).

Araştırma kapsamında önce kadınların çalışma ve iş durumu belirlenmiş, ardından kadının çalışmasına yönelik düşünceleri ortaya çıkarılmıştır. Araştırma grubundaki kadınların %28.5’i çalışmaktadır. Çalışan kadınların çalıştıkları işteki durumlarına baktığımız zaman en yüksek oranı ücretli olanların işgal ettiği görülmektedir (%77.19). Diğer oranlarla karşılaştırıldığında bu düzey oldukça yüksek görünmektedir. Kendi hesabına çalışanların payı %15.58, bir anlamda tam bağımsızlığı ifade eden işveren konumundaki kadınların payı ise %3.5 düzeyindedir. Bu oldukça düşük bir düzeyi ifade etmektedir. Ücretsiz aile işçisi olarak çalıştığını bildirenler ise %3.5’tir.

Tablo-9: Kadının Çalışmasına İlişkin Düşünceler

Kadının Çalışması ile ilgili aşağıda sıralanan ilgili düşünceleriniz nelerdir?	f	%
Sadece ev işlerini yapabilir	57	28,5
Alışveriş gibi evin bazı dışarı işlerini de yapabilir	28	14
Memuriyet yapabilir veya özel bir yerde ücretli çalışabilir	101	50,5
Tarla veya bahçede çalışabilir	8	4
Her işi yapabilir	6	3
TOPLAM	100	100

Kadının çalışmasına ilişkin yukarıda ifade edilen düşüncelerin kadının mevcut durumundan farklı olduğu görülmektedir. Bu farklılık Van’lı kadınların beklenti ve isteklerini yansıtması açısından ilginç olduğu kadar önemlidir de. Hali hazırda %71.5’inin çalışmadığı kadınların %50.5’i, bir kadının memuriyet veya özel bir yerde ücretli olarak çalışabileceğini belirtmiştir. Kadın sadece ev işlerini yapabilir, diyenlerin oranı ise %28.5’tir. Araştırma grubunun eğitim düzeyinin düşüklüğü göz önüne alındığında bu oran anlaşılabilir hale gelmektedir. Alışveriş gibi evin bazı dışarı işlerini yapabilir diyenlerin oranı %14, tarla ve bahçede çalışabilir diye düşünenlerin oranı ise %4’tür. Şehirleşme ile birlikte tarımsal etkinliklerden uzaklaşıldığı düşünüldüğünde kadının tarlada çalışabileceğine ilişkin olarak ortaya konan beklentilerin bu kadar düşük çıkması anlaşılabilir bir durumdur.

Kadının Çalışmasının Etkileri

Tablo 10. Kadının çalışmasının etkileri ile ilgili düşünceler

Kadınların çalışmasının aşağıda belirtilen durumlara etkilerini belirtiniz	%
Aile birliği zayıflar	19
Aile bütçesine katkısı olur	53
Kadının aile sorumluluklarını paylaşmasını sağlar	38.5
Kadının ev işlerini daha iyi programlamasına yardımcı olur	27.5
Kadının haklarını kullanmasını ve korumasını kolaylaştırır	33
Kocasıyla daha az ilgilenir	18.5
Kadının hayat tecrübesi, beceri ve direncini arttırır	28
Kadının kendini geliştirme ve yenileme ihtiyacı artar	31.5
Çocuklara daha az vakit ayırır	26
Çocuklarına verdiği terbiye ve eğitim daha müsbet olur	25
Evde daha uyumlu ve anlayışlı davranır	19
Ailenin sosyal ilişkileri zayıflar	7.5
İşyerindeki sıkıntısını eve yansıtır	19
Kadın gereğinden fazla yorulur, yıpranır	35

Not : Soruya birden fazla cevap verilmiştir.

Kadının çalışmasının değerlendirildiği soruda çok sayıda yargı belirtilmiştir. Aile bütçesine katkısı olur ve aile sorumluluklarını paylaşmayı sağlar, tespitleri en yüksek tercihler olarak ifade edilmiştir (%53, %38.5). Üçüncü sırada ise çalışan kadın gereğinden fazla yorulur, yıpranır tercihi yer almaktadır (%35). Genel olarak kadının çalışmasının etkileri konusunda olumlu yargıların daha yüksek dereceler aldığı görülmektedir.

SONUÇ VE ÖNERİLER

Sonuç olarak Van’daki kadınla Türkiye kadınının konumu ve sorunları arasında çok anlamlı bir farklılık tespit edilmemiştir. Bu benzeşmenin yanı sıra, sorunların bölgeye has özelliklerden daha çok kadın kimliğinden ve eğitimsizlikten kaynaklandığı anlaşılmaktadır.

Van’da hızlı ve yoğun bir sosyal değişme gözlemlenmektedir. Toplumun her alanında olduğu gibi, kadınların kendi konumlarını iyileştirme ve kız çocuklarının istikballerine dair beklenti ve fikirleri olumlu gelişmeler göstermektedir.

Kadınların eğitim seviyesi düşüktür. Bununla birlikte eğitimin kadınlara sağladığı yararlar açıkça görülmektedir. Eğitim düzeyi arttıkça kadınların evlenme yaşının yükseldiği, eş seçiminde ve diğer konularda karar alma ve paylaşma oranlarının giderek arttığı ortaya çıkmaktadır.

Kadınların kız çocukları için kendi eğitim seviyelerinden oldukça yüksek beklenti içinde olmaları eğitime verdikleri öneme işaret etmektedir.

Kadınların konumunu önemli ölçüde değiştirebilecek bir araç olarak görülen eğitimin uygulamada kadınlar üzerindeki olumlu etkileri tespit edilmiştir. Bu nedenle, devletin, özel girişimcilerin sosyal ve ekonomik yatırımlarını planlamacılık yoluyla teşvik etmesi ve sağlaması, yine bizzat kendi eliyle başta, nitelik ve nitelik olarak eğitim alanına önemle eğilmesi, sağlıklı bir ekonomik yapının oluşumu için gereken tedbirleri alması, bölgede eğitim hizmetlerinin yaygınlaştırılıp çeşitlendirilmesi gerekmektedir.

KAYNAKLAR

Abadan U. N.,(1982). Türk Toplumunda Kadın.

Abadan U. N.,(1982).Toplumsal Değişim Ve Türk Kadını,Türk Toplumunda Kadın,İstanbul,Türk Sosyal Bilimler Derneği Yayınları.

AÇSAP RAPORU(Sağlık Bakanlığı,Ana Çocuk Sağlığı Ve Aile Planlaması Merkezi), 2004.

Altuntek, N. S., (1993). Van Yöresinde Akraba Evliliği,Kültür Bakanlığı Yayınları.

Çelebi, N. (1990). Kadınlarımızın Cinsiyet Rolü Tutumları,Basılmamış Doçentlik Tezi.

Demirdirek, A.,(1993). Osmanlı Kadınlarının Hayat Hakkı Arayışının Bir Hikayesi,Ankara,İmge Kitapevi.

DİE., (2000), Genel Nüfus Sayımı.

DİE,(1999),Evlenme İstatistikleri.

Doğramacı, E.,(1992). Türkiye’de Kadının Dünü ve Bugünü,Ankara,Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.

Doltaş, D., (1993).Batıda Feminist Kuramlar ve 1980 Sonrası Türk Feminizmi, Türkiye’de Kadın Olgusu, Haz.Necla Arat,İstanbul,Say Yayınları.

Egghardt, H. ve Güney, Ü., (1988). Fravn in der Türkei, Erzohlungen, München

FrencH, Marilyn; (1993). Kadınlara Karşı Savaş, Çev. Beril Eyüboğlu, İst, Metis Yay.

Kağıtçıbaşı, Ç., (1982). Türkiye’de Çocuğun Değeri,Kadının Rolü ve Doğurganlığı, Türk Toplumunda Kadın,İstanbul,Türk Sosyal Bilimler Derneği Yayınları.

Kalaycıoğlu, Ersin ve Binnaz Toprak,(2003),www. e­kolay.net/kadin/anadetay.asp?PID

439&HID=1&HaberID=178056­41k.Erişim tarihi:12.8.2004.

İstatistik Göstergeler,1923-2002,(2003).

Özbay, F., (1982).Kadınların Ev İçi ve Ev Dışı Uğraşlarındaki Değişme,Kadın Bakış Açısından 1980’ler Türkiyesinde Kadın,Haz.Şirin Tekeli,İstanbul.İletişim Yayınları.

Van Kütüğü, (1993).Ankara,Yüzüncü Yıl Üniversitesi.

Yankın, F.B., (1989). Çalışma Hayatında Kadınlar ve Çalışan Kadınlar Üzerine Bir Araştırma,İstanbul Üniversitesi,Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Yıldırak, N.,(1987).Köy Toplumunda Kadın,Ankara.

Yıldırak, N., [….], Köy Kadınlarının Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Konumları, Friedrich Ebert Vakfı Araştırma Sonuçları.

Yıldırım,Mülazım,www.m.yildirim.com/evlenmeyaşı html.5k .Erişim tarihi=5.8.2004.

ANKET FORMU

1.Kiminle evleneceğinize kim karar vermişti?

a)Kendim b)Ailem c)Akrabalarım d)Akrabalarımla birlikte

2.Ailenizde paranın harcanması en çok kimin eliyle olmaktadır?

a)Evin büyüklerinin b)Kendimin c)Eşimin d)Eşimle beraber e)Herkes kendi

parasını harcar

3.Eşiniz kararlarınıza katılmadığı zaman ne tür davranışlarda bulunursunuz?

a)Onu ikna etmeye çalışırım b)Ona kızarım, Bildiğimi yaparım c)Onun kararlarına

katılmak zorunda kalırım d)Kararımı değiştiririm

4.Kadının aile içindeki en önemli görevleri sizce nelerdir?

a)Ev işleri yapmak, çocuk doğurmak ve onları yetiştirmek b)Aile bütçesine katkıda

bulunmak ve bütçeyi idare etmek c)Eşine çocuklarına bakmak ve manevi destek olmak d)Ailenin yaşlılarına bakmak e)Ailenin sosyal ilişkilerini düzenlemek

5. Kadının çalışması konusunda aşağıdaki düşüncelerden hangisine katılırsınız?

a)Kadın sadece ev işleri yapabilir b)Kadın alışveriş gibi evin bazı dışarı işlerini de

yapabilir c)Kadın tarla veya bahçede çalışabilir d)Kadın ücretli çalışabilir(şirket, işyeri,ev)

6.Kadının çalışmasının sizce ne gibi sonuçları olmaktadır?

a)Aile birliği zayıflar b)Aile bütçesine katkısı olur c)Kadının aile sorumluluklarını paylaşmasını sağlar d)Kadının ev işlerini daha iyi programlamasına yardımcı olur

e) Kadının haklarını korumasını ve kullanmasını kolaylaştırır f)Kocasıyla daha az ilgilenir g)Kadının hayat tecrübesi ,beceri ve direncini artırır h)Kadın kendini geliştirme ve yenileme ihtiyacı duyar ı)Çocuklarına daha az vakit ayırır j)Çocuklarına daha iyi eğitim verir k)Evde daha uyumlu ve anlayışlı davranır l)Ailenin sosyal ilişkileri zayıflar m)İşyerindeki sıkıntısını eve yansıtır n)Kadın gereğinden fazla yorulur, yıpranır

7.Kız çocuklarınızın ne kadar eğitim görmesini istersiniz?

a)Hiç istemem b)İlköğretimi bitirmesini isterim c)liseyi bitirmesini isterim e)Üniversiteyi bitirmesini isterim f)Okuyabildiği kadar okumasını isterim

8.Kız çocuklarınızın eğitim görmesini niçin istersiniz?

a)Meslek sahibi olabilmesi için b)Bilgili olabilmesi için c)Evliliğini düzenli bir şekilde yürütebilmesi ve çocuklarını iyi yetiştirebilmesi için d)Vatana ve millete faydalı olabilmesi için