Və vasiTƏLƏRİ fənnindən mühazirələr toplusu hazirladi qaim cəFƏrov metrologiya haqqında ümumi məlumat

Şəkil 8.1. Ossilloqrafın struktur sxemi

Elektron ossilloqrafın struktur sxemindən ( şəkil 8.1 ) görün­düyü kimi cihaz 3 əsas hissədən:

• 
  Elektron - şüa borusundan;
  
• 
  Üfüqi meyletmə kanalından;
  
• 
  Şaquli meyletmə kanalından ibarətdir.
  

Elektron - şüa borusu aşağıdakı elementlərdən:

K ─ katod, M ─ modulyator, A₁; A₂; A₃ anodlarından, x və y meyletmə lövhələrindən ibarətdir.

Ossilloqrafın X və Y girişləri vardır. Katoddan çıxan elektronlar M modulyatoru tərəfindən şüa şəklinə salınır və ekrana doğru yönəldilir. Bu şüanın sürətini artırmaq üçün A₁ və A₂ anodlarından istifadə olunur. A₃ anodunun vəzifəsi elekt­ron şüasının sürətini lüminofor lövhəsində kifayət qədər işıqlanma yaratmaq həddinə qədər artırmaqdan ibarətdir. x və y meyletmə lövhələrinin vəzifə­si alınan fiquru oxlar boyu hərəkət etdirməkdir. Şaquli və üfüqi meyletmə kanalları giriş qurğusundan və gücləndiricidən iba­rətdir.

Giriş qurğusunun vəzifəsi giriş müqavimətini təşkil etmək və ölçüləcək siqnalın amplitudasını tənzim etməkdir. Güc­ləndiricilərin vəzifəsi ölçüləcək siqnalı tələb olunan səviyyəyə qədər gücləndirməkdir. Ek­randa fiqur almaq üçün açma generatorundan istifadə olunur. Bu generator standart tezliklərdə zamana görə xətti asılı olan mişarvari gərginliklər yaradır.

Elektron ossilloqrafın təyinatına görə aşağıdakı növləri vardır: universal ossilloqraf, sürətli ossilloqraf, qeydedici yaddaşlı ossilloqraf, xüsusi təyinatlı ossilloqraf və s.

Ossilloqraflar müxtəlif ölçmələr aparmaq üçün ayrıca cihaz şəklində və yaxud xüsusi təyinatlı cihazların tərkibində hazırlanır. Aşağıdakı xüsusiyyətlərinə görə ossilloqrafların tətbiq sahələri çox genişdir:

• 
  Həssaslığına görə;
  
• 
  Müşahidə olunan siqnalın tezlik zolağına görə;
  
• 
  Açılış növlərinə görə;
  
• 
  İmpulsun amplitudunun və davametmə müddətinin xəta­sının az olmasına görə;
  
• 
  Elektron şüa borusunun ekranının ölçüsünə görə;
  
• 
  Müşahidə olunan proseslərin şəklini istənilən anda əldə edə bilmək imkanına görə;
  
• 
  Tədqiq olunan siqnalın gərginliyinin buraxıla bilən mak­simal amplitud qiymətinə görə;
  
• 
  Ossilloqrafın dəqiqlik sinfinə görə;
  
• 
  Ossilloqrafın qidalanmasına görə;
  
• 
  Qabarit ölçülərinə və çəkisinə görə.
  

Ossilloqraf vasitəsilə gərginliyi ölçmək üçün amplitud kalib­ratorundan yaxud idarə olunan nümunəvi yüksək gərginlikdən istifadə olunur. Siqnalın tezliyinə nəzarət etmək üçün xüsusi açma generatoru şüanı üfüqi istiqamətdə stabil standart sürətlə hərəkət etdirir. Tezliyi ölçərkən həmin nümunəvi mişarvari gərginlik yüksək dəqiq­liyə və sabit tezliyə malik olan nümunəvi generatordan götürü­lür. Ossilloqrafın X və Y girişlərinə sinusoidal gərginlik veril­dikdə ekranda Lissaju fiqurları alınır. Şəkil 8.2 - də Lissaju fiqurları göstərilmişdir: