Xxi asrda qiyosiy tipologik tilshunoslik

 
 
Xulosa qilib aytganda, XXI asrda qiyosiy tipologik tilshunoslik inson tilining 
xilma-xilligi va universalligini tadqiq qilish uchun turli tadqiqot metodologiyalari 
va nazariy asoslarini birlashtiradi. Turli tillardagi lingvistik xususiyatlarni tahlil 
qilish orqali tadqiqotchilar asosiy kognitiv jarayonlar va insoniy muloqotni 
shakllantiradigan madaniy ta'sirlar haqida tushunchaga ega bo'lishlari mumkin. 
Bundan tashqari, yangi texnologiyalar va hisoblash vositalarining paydo bo'lishi 
keng ko'lamli ma'lumotlarni tahlil qilish va statistik modellashtirish imkonini 
beruvchi sohani yanada kuchaytirdi. Doimiy hamkorlik va fanlararo yondashuvlar 
orqali qiyosiy tipologik tilshunoslik rivojlanishda davom etmoqda va til va uning 
insoniyat jamiyatlaridagi rolini tushunishimizga hissa qo'shmoqda. 
2.Qiyosiy tipologik tilshunoslikda metodologiya va yondashuvlar 
Qiyosiy tipologik tilshunoslikda keng tarqalgan usullardan biri genealogik 
yondashuvdir. Bu yondashuv tillarni tarixiy munosabatlari va umumiy ajdodlari 
asosida tasniflashga qaratilgan. Tilshunoslar lug‘at, grammatika va fonologiyadagi 
o‘xshashlik va farqlarni o‘rganib, tillarning qarindoshligini aniqlashlari va ularning 
vaqt o‘tishi bilan evolyutsiyasini kuzatishlari mumkin. Yana bir yondashuv - 
geografik yaqinlikning til tuzilishiga ta'sirini ta'kidlaydigan hududiy yondashuv. 
Tilshunoslar hududiy yondashuvdan foydalangan holda, aloqa va almashish 
natijasida yuzaga kelishi mumkin bo'lgan umumiy xususiyatlarni aniqlash uchun 
qo'shni tillarni o'rganadilar. Bundan tashqari, funksional-tipologik yondashuv 
tillarni funksional xususiyatlari va tildan foydalanishning universal qonuniyatlari 
asosida tahlil qiladi. Tillarning zamon, inkor va egalik kabi tushunchalarni qanday 
ifodalashini oʻrganib, tilshunoslar tilning asosiy kognitiv va kommunikativ 
jarayonlari haqida tushunchaga ega boʻlishlari mumkin. Qiyosiy tipologik 
tilshunoslikdagi bu turli metodologiya va yondashuvlar inson tilining keng xilma-
xilligi va murakkabligini har tomonlama tushunishga yordam beradi. 
Tipologik tilshunoslikning asosiy vositasi bo‘lgan qiyosiy metod 
tadqiqotchilarga tillar o‘rtasidagi o‘xshashlik va farqlarni o‘rganish imkonini beradi. 
Turli tillardagi turli lingvistik xususiyatlarni taqqoslab, olimlar naqshlarni aniqlab 
olishlari va asosiy tuzilmalar va tamoyillar haqida umumiy xulosalar chiqarishlari 

---