Яли Камали архивиндяки «Короьлу» дастанынын
Həvaxorluğa – hava almağa, dincəlməyə
Yüklə 2,57 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Dialekt sözləri
Həvaxorluğa – hava almağa, dincəlməyəHijdəgah – gərdək Hicrə – bəzənmiş otaq Xam – sadə Xamuş – sakitlik, gözdən iraq Xanevade – ailə Xak- təraş – alt- üst Xapdaydı – yuxudaydı Xanə-xərab - evi yıxılmış Xar – zəlil, həqir, alçaq, tikan Xaru-bar – ərzaq, nemət Xədəng – ox Xəm – əyri Xəm olmaq – əyilmək Xərac – vergi Xərvar-çəki vahidi (300 kq bərabərində) Xəstə – yorğun Xəşm – qəzəb, hirs Xətərli – təhlükəli Xiz – duran, oynayan, qalxan Xırxa, xirqə – üst geyimi Xoşnud – razı, məmnun, sevincək Xoşxolq – xoşxasiyyət, xoş yaranmış Xoşheykəl – xoş görünüşlü Xu, xuy – xasiyyət, qılıq Xub – yaxşı Xureyi-xab – dərin yuxu, şirin yuxu Xuda nəkərdə – Allah eləməsin Xumra – şərab Xunkar – zülmkar, qantökən Xurak – yemək, xörək Xurd-büzürk mütəvəcci – kiçikdən böyüyə diqqət kəsilib, maraqlanıb Xurdü rizini – az-çox Xurək xab – dərin İcabət – yerinə yetirmə İddə - qrup, dəstə Idtifaqən – birdən, təsadüfən İftizadı – rüsvalıq, abırsızlıq İqrarşekən – sözünə əməl etməyən, qərarsız İnqarı – bu minvalla ki, İsmət – təmizlik, ərdəm İsmi-şərif – şərəfli, nəcib İstəbil – tövlə İştibah - yalnış, səhv İttila – xəbər, məlumat Kami-ərkan –böyük arzular, böyük istəklər Kamı-busə – arzulanan öpüş Kan – quyu, mədən, burada: xəzinə Kar – iş
Kasəxun – bir çanaq qan, burada: qanla dolu Kari- xeyr – xeyir iş Keşiydə – sillə Kəmərbəzəncir – qurşaq Kəminimdə – pusqumda, mArıqda Kəm-kəm – az-az Kəffarə – burada: kafirlər Kəmərbəstə – belibağlı Kəsalət – tənbəllik Kəc – əyri Kəbir – böyük Kişvər – ölkə Kohənsal – yaşlı, qoca, keçmiş, qədim Kohənkar – təcrübəli, ağıllı Kuçektərin – ən kiçik Küllən – tamamilə, bütünlüklə Küllü pamal – alt- üst Küşdi-koşdi – güləş Qadere – təvan, güc, qüdrət Qafıla – karvan Qədəmlix – addımlıq Qəvi – güclü, qüvvətli Qəvi heykəl – möhkəm bədənli Qəhr – qəzəb, pərtlik Qəza – yemək Qəvvaz – ox atan Qeyri əz – ... başqa, savayı Qeyd olmaq – qayğısına qalmaq Qıyar-qiyamətə – burada qiyamət günü Qoftar – söhbət, danışıq Qoftu-gu – söhbət, dialoq Laəqəl – heç olmasa, az da olsa Laf – söz, söhbət, danışıq Lavıd - vacib, labüd Ləc – ləng Ləş, leş – bədən Lətmək – kiçik zərbə, itki Libası-faxir – fəxri geyim Madərzad – lüt, anadangəlmə Mahi-təvan – parlaq ay Malikən –sahib olub Mazi – keçmiş Məbada – məbadə, yoxsa Məbhut – heyran Mədat – kömək, yardım Məğdur – razı, qadir, əldə etmə, nail olma, mümkün Mənzur – məqsəd Məntəğə – rayon Mərufluq – tanışlıq, burada: şahidlik Məxsus – aid Məxşuş – qəmli- kədərli, tutqun Məradin – mərdlər Məhlum – məlum Məqulda – hissədə, parçada Məllə və illa – və yoxsa, olmasaydı Mərazat – ziyan Mərbut – əlaqli, bağlı, burada: aid Mərdanə – kişi kimi, mərd Mərdum – insanlar, caamat Mərəz – xəstəlik, dərd, bəla Məqul – deyim Mehriyə – başlıq, gəlinin toy başlığı Mik etmək – sormaq, əmmək Miqdari – bir az, bir qədər Mina – cənnət quşu Mişi – kiçik Misl-inki – elə bil ki, sanki Mivazibət – qayğı göstərmək Miyanəsi – arası Moxi – beyin Mövc – dalğa, ləpə, dövrə Mouqə – vaxt Munadi – əzan verən Munis – ünsiyyət edən, adama yovuşan, dost Muş –sıçan Muvazibətluq – qayğıkeşlik Muzu – hiyləgər Mubəmu – tükdən-tükə,incədən –incəyə, təfsilatilə Mücazat – tənbeh, cəza Müntəzir olmaq– gözləmək Müxənnət – düşmən Müsəlləh olub – silahlanıb Mürəttəb – düzəliş, qaydalı Müsafirət – səfər Müzd – maaş, zəhmət haqqı Müamilə – ticarət sövdələşməsi Müşəxxəsat – xüsusiyyət, seçilmiş, burada: tərif Mücəddədən – yenidən Mütəvəcci – maraqlanıb, diqqət kəsilib Müvazibət – müvazimət Müzahim olmaq – mane olmaq, narahatçılıq Musəddən – cəftə, rəzə, qabağı kəsilmiş Nabud – yox olan, məhv olan, heç nə Namdar – adlı-sanlı, tanınmış Nar – od Naşayistə – yaraşmayan, layiq olmayan Nəbər – vuruşma, çarpışma, döyüş Nəvar – yazı lenti Nəhadundan – içindən Nəhib – qışqırıq, ağlama Nəxşə, nəqşə – plan, xəritə Nəsəb – kökü Nəşrli müvərrixə –tarix, nəşr tarixi Nəvəd – doxsan Nəf – xeyir, fayda Nəzdiklik – yaxınlıq Nəzaf – təmiz Nəcarluq – dülgərlik Nigahban – qarovul, gözətçi, keşikçi Nigin - üzük qaşı, qiymətli daş Nigan – qiymətli Nijad – soy, nəsil, irq, tayfa Nirx – qiymət, dəyər Noinən – nə cür, necə Noqatə - yerlər, nöqtələr Növcavan – gənc Növçə – yeniyetmə Paquşi - quş ayağı Pamal – ayayqaltı, məhv olan, alt- üst Porzur, puzur – güclü, qüvvətli Payas – kök Payiq, faiq – üstün Payam – son, bitmə Parti – qrup, hami Pərtab etmək – atmaq Peykar – döyüş, müharibə Pəkər – kefsiz, qüssəli Pəncə – beş, burada əl anlamında Pəncənərm etmək – vuruşmaq, ayaqlaşmaq Pənci dü – beş-iki Pərvar – bəslənmiş, burada davar anlamında Pərvəriş – yetişdirmə, bəsləmə, böyümə (beşbarmaq) Pəsənd –bəyənmə Pəs – onda, bəs Pəs vermək – geri qaytarmaq Pərtab etmək – atmaq, tullamaq Pərəstar – şəfqət bacısı Peyam – xəbər, məktub Piç – dolanbac, dolaşıq Pilək – üzük, qolbağ, boyunbağı Pişaməd – hadisə, olay Pişvaz etmək - qarşılamaq Poşt – arxa, dayaq Pust –dəri Purcəlallı – çox cəlallı, təm-təraqlı Rast – düz, doğru, sağ tərəf Rəft – burada: dəxli Rəxt-xab – yorğan-döşək Rənc – əziyyət, incimə, işgəncə Rəngi-ruxi – üzünün rəngi Rəvac – keçərli Rəvağ – burada gəlin gərdəyi anlamında Rədd – iz, gediş Rəşid – qorxmaz, igid Rikab – üzəngi Rişə – kök Risə – cərgə zəncir Rouşən – aşkar, aydın, işıqlı, səlis Rubaru – üzbəüz Rubut – ad Rux – üz, sifət Ruze əvvəl – əvvəl gün Ruzigar – həyat Ruzi məhşər – qiyamət günü Rüfəqa – dostlar, yoldaşlar Rütbi-lisan – şirin dil Rüxsət – icazə Sahibi-xanə – ev sahibi Saxt – düzəltmə Sail –soruşan, dilənçi, dərviş, yolçu Salah – məsləhət Sal, salə – yaş Salim –sağ, salamat Salmani – dəllək Salman – köməkçi, xidmətçi Sepidə dəmi – səhər çağı, səhər tezdən Seri – sıra Sevvom – üçüncü Seyid – ağa, rəhbər, başçı Seyd – ov Səfa – əyləncə Səfəndərsəf – cərgəbəcərgə Sər - xabım vurdu – yuxum başıma vurdu Səfəre-purxətər- çox qorxulu yolçuluq Səha-salim – sağ-salamat Səhlən –asanlıqla, çətinlik çəkmədən Səzavar – layiq, uyğun Səngi-məhək – yoxlama daşı, məhək daşı Sərazir – başı aşağı, başdan - ayağa Sərdar – başçı, canişin Sərə – Orta İran türkləri iki dərənin arasındakı ucalığın başına Sərə deyirlər Sər ilə cannan – can-başla Sərkargər – fəhləbaşı, briqadir, başçı Sərkeş – baş qaldıran, üsyankar, inadkar Sərpəncəli – əl-ayaqlı, cəld Sərpuş – baş örtüyü Sərkeş – üsyankar, inadkar, qürurlu Sər-sida – səs-səmir, səs- səda Səru-karum – əlaqəm, işim Səfəre- purxətər – çox qorxulu yolçuluq Səx, səxt – sərt, soyuq Səğir – kiçik Səvar – atlı Səvar olmaq – minmək Sibil –bığ Six – şiş Sinn - yaş Sipər – qalxan Sirtab, sir ta piyaz –sarımsaqdan soğana və ya əvvəldən axıra Sirvət – sərvət Sitarə – ulduz Sitar – simli musiqi aləti (hərfi: üç tar) Sindim – yaşım Siya, siyah – qara Sud – fayda, qazanc Surağe - muş – siçan deşiyi Suziş – yanğı, ağrı Suziş etmək – yanmaq Sükunət tutmaq – yaşamaq, məskən salmaq Sövdagər – tacir Şayəd – ola bilər ki, bəlkə Şane – daraq Şani-şövkət – əzəmətli, qüdrətli Şəbxum – gecə basqını Şəddə – bağlı, topa Şəhlalanmaq – şölələnmək Şəkənkədə– nökər, qulluqçu Şəmaədət – bədxahlıq, başqasının müsbətinə, dar gününə sevinmə Şəmşir – qılınc Şərm –həya, utanc Şərməndə olmaq, şərm etmək – utanmaq Şikəstlik – sındırma, burada: ziyankarlıq Şirumənd – utanc vicdanlı Şoğl – iş, peşə Şöhlə – şölə Şuxluğ – zarafat, hənək Şukar – şikayətçi Şuca – şucaətli Tabutir – qıvraq,cəld Tabınak – təmiz, icazəli, boş Tac təlai – qızıl tac Taxt o taz – çapmaq Ta kunun – indiyədək Talar – sütun üzərində qurulmuş taxt, ev, talvar, zal, burada: saray Taruf – hədiyyə Tayifeyi məcustan – islam olmayan tayfa Tey– xalis, qatqısı olmayan Teyy – sarıma, bükmə, ərzində Tey etmək – qət etmək Təbərrük – bərəkət, nübar Təfrih – gəzinti Təkyə – söykənmə, istinad etmə, dərvişlərin toplandığı yer Təla - qızıl Tərac – alt-üst Təməi-nəfsanisi – nəfsani tama-hı Təmrid – müqavimət, baş əyməmə Tənab – örkən, çatı, kəndir Təng - dar Təh – dib Tər – təzə Tərsa – xristian Təhiyyə – hazırlıq Təvan – qüdrət, bacarıq, güc- qüvvət Təvanlu – güclü, bacarıqlı Təğyir – dəyişmə Təsənnü – sünni Təcəlla – görünmə, əks olunma Tənha – yalnız, təkcə Təkiyə – dayaq, böyük çadır, təkiyə Tip – silahlı qoşun hissəsi. Tir – yaydan atılan ox Tiri-xədəng – yay-ox Toxm murq – yumurta Tul – uzun Tour, tür – növ, çeşit Türfə – tapılmayan, misli bərabəri olmayan Uqab – qartal, qaraquş. Uğda bağladı – müqavilə, sülh bağladı Ücrət – zəhmət haqqı, mükafat Varid – gələn, yetişən, daxil olan Vahidi - əhəd – tək (Allaha işarədir) Vaqə – hadisə, yerləşmə Vəilla əlan – o andaca, xüsusilə indi Vəli – amma, ancaq, lakin Vəsilə yetmək – vaxtı çatmaq Vəsət – orta, mərkəz, köbə Vücud – var olma, şəxs, varlıq Yan – yalan, boş söz Yaaran – dostlar Yəl – igid, qəhrəman, pəhləvan Yəlda – ən uzun qış gecəsi, çillə gecəsi Yəlil – azad Zağ – qarğa Zağça – qarğa balası Zanu – diz Zar – ağlayan Zəban – dil Zəxm – yara Zəxim – qalın Zəminə – əsas Zəmin – yer Zənən – qadın Zərəngi – zirəngsən Zərbaf – qızıl sapla toxuyan Zəraf, zurufa – qab Zivanə – ox Zillət – zəhmət, əziyyət Zin – yəhər, qantarğa Zində – diri Zindəgi – həyat, ömür Zinləmək – yəhərləmək Zirqəlyan – qəlyanaltı Zirə – bitki
Dialekt sözləriAdava – mat qaldı Ağaşdıx – yolun uzunluq vahidi Arıtmaq – təmizləmək Aşıdan çıxarmaq – aşılamaq Baş qanax – baş aşpaz Binək – ölçü qabı, çəki vahidi Bir çən – birdən Birçəgi - saçı Bulutastan – bulud arasından Bu qəd, bu ğət – bu qədər Boznux – tutqun Calqax – təmiz, xalis Cilğə – xırda yol, cığır Cür, cur – qoşa, cüt Çığ – qışqırıq, çığırtı, burada: gurultu Çan – vaxt, zaman Çərçi – xırdavat mallar satan Çindiri – göstərdi Çoodar – heyvan alıb-satan Çuvalduz – qıyıq, döşək tikən iynə Damır –abgərdən, böyük qulplu qab Damazdığ – heyvanın artırılma-sı, (ehtiyat) Davar – qoyun sürüsü Deyindirmək – döyüntüyə sal-maq Dəbərmək – tərpənmək Dəhnə – cilov Dəy – deyil Ditmək – didmək, üzmək Dudurğa – duru, açıq-aydın, ağ Dov – hərbə-zorba Dolannə – dalına Doluna – dövrəsinə, ətrafına Əccə – azca Əğət – həqiqət Əxi –axur Ejdir-ejdir – damla-damla, gilə-gilə Gədik – yol, cığır Gəpləşmək – gaplaşmaq , danışmaq Gülümovla – yığışıb, hazırlaşıb Göynü – könlü Heş kəmsənə – heç kimsə Həpirbaba – bayağı Həşəm – naxır Hissab – hesab Hüs – qəflətən, sakit İzginçi – izləyən İldir-ildir – gilə-gilə, damcı-damcı Körpə – quzu Köyşən – çöl Kürə – burada: kömür kürəsi Kəttinnən vurdu – başının ardından vurdu Qal etmək – qatmaq Qamır – göz zilləmək Qanara – dar ağacı Qaranqulux – qaranlıq Qappuşmaq – güləşmək Qəri – qarı Qəhəd – yox Qəh vurmaq – qəhqəhə çəkmək Qıy baxmaq – çəp baxmaq (çəpgöz) Qışlarını – ayaqlarını Qırmıqul, qırmıqala – qalmaqal Qovzamaq – qaldırmaq Qurud – burada diz qapağı. Ancaq bəzi bölgələrimizdə yayda qatıq, ayran süzməsini yumru-yumru edib günəş altında qurudurlar ki, qışda qatıq məhsulları olmayanda ondan istifadə etsinlər. Ona da qurud deyirlər. Qucunmaq – sığınmaq Quruş, qurriş – çığırmaq, nərə çəkmək Quşmal vergünən – qulaqburması ver, cəzalandır Lov – alov Mahna – bəhanə Məncənix – qüllə Muc – ovuc Munu – bunu Nadanay – nə danışırsan Narış – narıngi (meyvə) Nəğar – nə qədər Nəmə – nə mənə, nə üçün Nəğartə – nə qədər Nəvağa – nə vaxta Neyit - birinə həmlə etmə, qorxutma Omide –xoda – Allah xatirinə Ontarlığ – otlaq Oratmaq – toplamaq, yığmaq Osanma -usanma, incimə Ot – od
Otuşmamış – otarmamış Otuşmaq – otlamaq Ovsar – burada: atın beli Öyəş, övəc – qoç Paca – baca Parakənd – dağınıq, pərakəndə Pak, pək – yaxşı Pasko – polis məntəqəsi, qərargah Payıq, faiq – üstün Pədurqa – tünd, qara, tutqun Pənir – pendir Pəşənnəşmək – burada: bir-birini bəyənmək Piçilləşmək – pıçıldaşmaq Pulək – nazik Puzğun – pərişan, tutqun Sarmaşam – sıx, sarmaşıq Sağı – saqi, şərab süzən Səx – sərt, uca Səiyyə – burada südü sərmək anlamındadır Sənirədi – səyirdi, sıçradı Səva – savayı Sukə – yamac Söb – sübh, səhər Sığır – ceyran Şahı – pul vahidi Şeyhə qalxdı – şahə qalxdı Şirbaba – başlıq, gəlinin toy başlığı Şəddə - qotaz, saçaq, salxım Şəng – burada: keçi saqqal Şəkəncə - işgəncə Şukar – gözü zəif (gecə koru) Tarı – tanrı Taqə – parça bükümü, dəst Təbə – təpə Tərkə – nazik, incə Təsmək –qapaz Tipiynən – dibiynən, əsilli- köklü Tovlu – iti, sürətli Tor – çılğın Turşamış qız (m)–ərə getməli vaxtı keçmişdir Tutay – fidan (ağac) Uzqun – dərin, uçurum Vərəndaz – məşvərət Xəra – xara (parça növü) Xuraman –nazlı, qəmzəli Yazı – çöl, bayır Yarağan – xəstəlik Yengi – yeni Yeginiyi – yeməyini Yərtan –yırtıcı Yəyər – yəhər Yoğunnarı-yomuşdarı – əyri-üyrü, dərə-təpə Yumuncu – sir gizlədən, sirdaş Yomuş – yoxuş, yamaclardakı əyri yol, çətin yol Yovuq – yaxın
İÇİNDƏKİLƏR “Koroğlu” dastaninin təkrar nəşrinə ön söz........................... Folklorumuzun üfüqləri (H.İsmayılov)....................................5 Əli Kəmali arxivindəki «Koroğlu» dastanının variantları (Əli Şamil)................................................................9 Aşıq Əliəkbərdən yazıya alınmış mətn..................................27 Bu, Koroğlunun Çəmlibelə gəlməgidi və Ərəp Reyhanı görməgidi....................................................28 Bu, Koroğlunun dəgirmanda Qıratı Həmzəyə verməgi və onu geri almağıdır.....................................................................43 Bu, Koroğlunun Nigar səfəriydi ki, getdi Nigarı gətirdi...........65 Bu, Koroğlunun Eyvaz dastanıydı ki, getdi Eyvazı gətirdi......98 Bu, Koroğlunun Dəmirçioğlu səfəriydi ki, ərz elədim...........128 Bu, Eyvazın durna səfərinin dastanıydı ki, ərz elədim...........158 Yüklə 2,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|