Zamonaviy tabiiyot bilmilari konsepsiyalari Leksiyalar kursi mundarija

FTIning kishilar dunyoqarashiga ta’siri

Fan kishilar dunyoqarashida katta ahamiyat kasb etadi. Buni tushunish uchun dunyoni bilishning geotsentrik nazariyasidan voz kechib, “Kopernik inqilobi” nomini olgan geliotsentrik nazariyaga o‘tilishi, ongdagi tub burilishi bo‘lganligini anglashning o‘zi kifoya.

So‘nggi yuz yilliklarda fanning jamiyat hayotidagi ahamiyati sezilarli darajada o‘sdi. Shunga monand tarzda fanning dunyoqarashdagi ahamiyatining ham o‘sganligini ta’kidlash mumkin. Fan va FTI bugungi kunda ham kishilar dunyoqarashining shakllanishiga katta ta’sir ko‘rsatib kelmoqda.

Fan bugungi ekologiyaning isbotlashiga ko‘ra, ham ijobiy, ham salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Yangi ilmiy-metodologik vositalar ham masalan tizimli yondashuv ham dunyoqarash ahamiyatiga ega. Istiqbolda fanning dunyoqarashdagi ahamiyati yanada ortib boradi, deyishga asos bor.

Ammo, shu o‘rinda aks ta’sir mavjudligini ham ta’kidlash lozim. Ya’ni, nafaqat fan kishilar dunyoqarashining shakllanishiga ta’sir ko‘rsatadi, balki dunyoqarashdagi siljishlar ham ilmiy tadqiqotlar yo‘nalishiga katta ta’sir ko‘rsatadi. Bugungi kunda ko‘pchilikni o‘zga sayyoraliklar masalasi o‘ylantiradi. Avvallari ham yoki hozirda bizga o‘zga sayyoralardan ongli mavjudotlar kelganmi? Kelib turishganmi? – kabi savollar barchaga ma’lum. Tabiiyki, fan bu savollarga aniq javob berishi kerak. Shuning uchun ham bugungi kunda ufologiya va palevizitologiya kabi, insonning o‘zga sivilizatsiya vakillari bilan o‘tmishda aloqa qilish imkoniyatlarini o‘rganuvchi ilmiy yo‘nalishlarning vujudga kelishi bejiz emas. Hech qanday o‘zga sayyoraliklar bo‘lmasa ham, fan bu muammoga bo‘lgan qiziqishni ijtimoiy psixologik nuqtai nazardan bo‘lsada o‘rganishi lozim.

Odamlarning katta qismini e’tiborini tortayotgan narsa (muammo) ilmiy qiziqishga olib keladi.

Dunyoning gelio va geotsentrik tuzilishi haqida munozara ketayotgan vaqtda ham Kopernik raqiblari inson – ijod gultojisi, shuning uchun ham u yashayotgan planeta, Koinotning planetalaridan biri bo‘lishi, shu jumladan, Quyosh atrofida aylanishi mumkin emas, balki Koinotning markazi bo‘lishi lozim, degan argumentni qo‘yganlar. Ma’lumki, bu argument oxir-oqibatda ilmiy ma’lumotlarga qarshi tura olmadi. Shu kabi, o‘zga sayyoralarda hayot borligi hamda ular bilan aloqa muammosining bo‘lishi ham, inkor etilishi mumkin. Ilmiy ma’lumotlar bunda ham, hal qiluvchi ahamiyat kasb etadi.