¤збекистон респуликаси олий ва ¤рта махсус таълим вазирлиги

5. Yonish fazalari.

Yonishning quyidagi fazalari belgilangan:

1. Chaqnash. Agar sekin-asta qizdirib borilayotgan suyuq yonilQi utsiga alanga olib borilsa, undan ajralib chiqayotgan Bug’lari ma’lum bir haroratda kHk alanga berib chaqnaydi va Hsha zahoti Hchadi. Ana shu haroratni shu moddaning chaqnash harorati deyiladi. Ajralib chiqqan gazning Hchib qolishiga sabab, bu haroratda yonishni davom ettirishga yetarli Bug’ ajralib chiqmasligidir.

2. Alangalanish. Suyuqlikni qizdirish davom ettirilsa, chaqnash haroratidan keyin uning qizishi orta borgan sari ajralib chiqayotgan gazlar miqdori ham orta boradi va shunday payt keladiki, alanga olib kelinganda, gazlar chaqnaydi va yonishda davom etadi. Bu voqyea sldir bo’lgan harorat alangalanish harorati deyiladi.

3. O’z-O’zidan alangalanish. Agar yonuvchi moddani alangalanish haroratidan yuqori haroratda qizdirish davom ettirilsa, lekin ochiq alanga olib berilmasa, shunday vaqt keladiki, undan ajralib chiqayotgan gazlar O’z-O’zidan alangalanib ketadi. Bu sodir bo’lgan harorat, shu moddaning O’z-O’zidan alangalanish harorati deyiladi.

4. O’z-O’zidan yonib ketish. Ayrim qattiq yonuvchan moddalar noto’g’ri saqlanganda O’z-O’zidan yonib ketishlari mumkin. Masalan, nam poxol, nam toshkHmir, nam paxta, moyli latta va sh.H. Bu hodisa ma’lum haroratlardagina bo’lishi mumkin. Bu haroratni O’z-O’zidan yonib ketish harorati deyiladi.

Yonuvchi suyuqliklar ikki guruhga bo’linadi:

1. Chaqnash harorati 45⁰S gacha bo’lganlari. Ular yengil yonuvchan suyuqliklar (LVJ) deb ataladi. Bularga benzin, oltingugurt gidroksidi, spirtlar va sh.H. kiradi.

2. Chaqnash harorati 45⁰S dan yuqori bo’lganlari. Ular yonuvchan suyuqliklar (VJ) deb ataladi. Bularga ko’pgina neft mahsulotlari kerosin, mazut, solyarka va boshqalar kiradi.

Gazlarning yonish jarayoni juda tez kechadi. Ularning har bir molekulasi havodagi kislorod molekulasi bilan kontaktda bo’lishi mumkin, shuning uchun ular baravar yonishga tayyor bo’ladi.

Yonuvchi modda bHylab alanganing tarqalish tezligi m/s larda bo’lsa yonish deb, yuzlab m/s larda bo’lsa portlash deb, minglab m/s larda bo’lsa - detonasiya deb ataladi. Detonasiya xususiyati ammonal, tol va sh.H. moddalarda mavjud.